بۆ ناوەڕۆک بازبدە

عیمادەدین زەنگی

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
عیمادەدین زەنگی
ئەمیری موسڵ، ئەتابەگی حەلەب
فەرمانڕەوا بە پۆشاکی تورکی (لۆچێکی درێژ، کڵاوی شەربوشی فەڕووداری زل، پێڵاو، پاڵتۆی گونجاو)، لە مەقاماتی ئەلحەریری، ساڵی ١٢٣٧ی زایینی، ڕەنگە بەگداد.[١]
ئەتابەگ و ئەمیری جەزیرەو شام
فەرمانڕەوایی١١٢٤-١١٢٧: پارێزگاری سەلجووکی واسیت و بەسرە
١١٢٦-١١٢٧: شیحنەی سەلجووکی، پارێزگاری عێراق
١١٢٧–١١٤٦: ئەتابەگی مووسڵ
تاج لەسەر نان١١٢٧, موسڵ
جێگرنورەدین زەنگی (لە هەلەپ)
سەیەفەدین غازی (لە موسڵ)
ھاوسەرزومروود خاتوون[٢]
Khatun[٢]
Safiya Khatun[٢]
ناوی تەواو
مەلیکی مەنسوور عیمادەدین زەنگی
خانەداندەوڵەتی زەنگی
باوکئاق سەنقوور حاجب
لەدایکبوون١٠٨٥
مردن١٤ی ئەیلوولی ١١٤٦ (تەمەنی ٦١)
سووریا
ئایینئیسلام پیشەی سەربازی
پێکدادانەکان/جەنگەکان

عیمادەدین زەنگی (بە عەرەبی: عماد الدین زنکی‎ ١٠٨٥ – ١٤ی ئەیلوولی ١١٤٦)، ھەروەھا بە ناوی زەنگی، زەنگەوی، زینکی و زەنکی ڕۆمانی بانگ کراوە، ئەتابەگی تورکمانی ئیمپراتۆرییەتی سەلجوقی بووە[٣] کە حوکمڕانی مووسڵ و حەلەب و حەما و دواتر ئێدێسای کردووە. ناوی و دامەزرێنەری شانشینی زەگدی ئەتابەگەکان بووە.

سەرەتای ژیان

[دەستکاری]

باوکی زەنگی، ئاق سونقور حەجیب، پارێزگاری حەلەب لە سەردەمی مەلیک شای یەکەم، لەلایەن توتوشی یەکەمەوە کوژرا بەھۆی خیانەت لە ساڵی ١٠٩٤. لەو کاتەدا زەنگی تەمەنی نزیکەی ١٠ ساڵ بووە و لەلایەن کربۆغای پارێزگاری موسڵەوە پەروەردە کراوە. پاشان زەنگی لە سەربازگەکانی مووسڵدا کاری کردووە، سەرەتا لە سەردەمی جەوالی سەقەوا (١١٠٦–١١٠٩)، پاشان مەودود (١١٠٩–١١١٣)، و لە ساڵی ١١١٤، لە سەردەمی ئاق سونقور بورسوقی.[٤]

زەنگی تا ساڵی ١١١٨ لە مووسڵ مایەوە و دواتر چووە خزمەتی حاکمی نوێی سەلجوقی مەحموود (١١١٨–١١١٩). لەگەڵ ھاتنە سەرکاری سەنجار لە ساڵی ١١١٩، زەنگی بە دڵسۆزی مەحموود مایەوە، کە بوو بە فەرمانڕەوای سوڵتانییەتی سەلجوقی عێراقی (١١١٩–١١٣١).[٥]

حوکمڕانی عێراق لەلایەن سەلجوقییەکان

[دەستکاری]

ناوچەی میزۆپۆتامیا لە ساڵی ١٠٥٥ تا ١١٣٥ لەژێر کۆنترۆڵی ئیمپراتۆرییەتی سەلجوقییەکان بوو، بەو پێیەی توغریل بەگ بنەماڵەی بوەیھی شیعەی دەرکردبوو. توغریل بەگ یەکەم فەرمانڕەوای سەلجوقی بوو کە خۆی بە سوڵتان و پارێزەری خەلافەتی عەباسی ناوزەند کرد.[٦][٧] میزۆپۆتامیا لە سەردەمی محەممەد مەلیک شا (١٠٨٢–١١١٨ز) لەژێر کۆنترۆڵی سەلجوقییە گەورەکاندا مایەوە، بەڵام لە ساڵی ١١١٩ەوە، مەحموودی دووەمی کوڕە ١٤ ساڵانەکەی (١١١٨–١١٣١) سنووردار بوو بە تاکە دەسەڵاتی عێراق، لەکاتێکدا سەنجار کۆنترۆڵی باقی ئیمپراتۆرییەتەکەی گرتە دەست.[٥]

بە ویستی کۆنتڕۆڵکردنی ھۆزی بەنوو مەزییەد سەرۆکایەتی دوبەیسی کوڕی سەداقە، لە ساڵی ١١٢٢ مەحموودی دووەم فەرمانی بە ھێڕشی سەربازی لە موسڵەوە بۆ باشووری عێراق دەرکرد، بە سەرکردایەتی زەنگی و ئاڵتوونتاش ئەبوری بە فەرمانی ئاق سونقور بورسوقی.[٨] زەنگی کە ئەمە یەکەم سەرکردایەتی کردنی سەربازی گەورەی بوو بۆی، سەربازەکانی لە دەوروبەری واستدا چەقاند وباجی ئیقتاعی واستی پێبەخشرا.[٨] بە ھاوپەیمانی لەگەڵ سەربازانی خەلافەت لە شەڕی موبارەقییە لە ساڵی ١١٢٣دا دووبەییان شکست پێھێنا.[٨] پاشان زەنگی جگە لە بەرپرسیارێتییەکانی پێشووی لە ساڵی ١١٢٤ پارێزگاری سەربازی بەسرەی وەرگرت.[٨][٥]

بۆ بەرپەرچدانەوەی تەماحەکانی خەلیفەی عەباسی مستەرشید (١١١٨–١١٣٥) کە دەیویست باڵادەستی جیھانی بەدەستبھێنێت، ئێستا سەلجوقییەکان بە سەرۆکایەتی مەحموودی دووەم ھەڵمەتێکیان لە دژی دەستپێکرد.[٨] سەلجوقەکان بە ھەندێک سەرکردایەتی یەکلاکەرەوەی زەنگی توانیان دەست بەسەر بەغدا و خەلافەتدا بگرن و کۆشکی خەلیفەیان تاڵان کرد.[٨] خەلیفە سکاڵای لەسەر ئاشتی تۆمار کرد و ناچار بوو پارەیەکی گەورە بدات.[٨] جگە لە موڵک و ماڵی لە واست و بەسرە، زەنگی پلەی بەرزکرایەوە و لە مانگی نیسانی ساڵی ١١٢٦دا پۆستی پارێزگاری بۆ بەغدا وەرگرت، نازناوی شیھنای وەرگرت بە شێوەیەکی کاریگەر وای کرد تەواوی عێراقی سەلجوقی بەدەستەوە بێت.[٨][٥] لە ساڵی ١٢٢٧، دوای کوشتنی ئاق سونقور بورسوقی، زەنگی وەک پارێزگاری مووسڵ دەستنیشانکرا، کە ئەتابەگدۆمی مووسڵ لەوێ پێکھات.[٥]

ئەتابەگی مووسڵ و حەلەب

[دەستکاری]

دوای مردنی تۆگتێکین لە ساڵی ١١٢٨، ئەتابەگی دیمەشق، بۆشایی دەسەڵات ھەڕەشەی کردنەوەی سوریای کرد بەڕووی دەستدرێژی خاچپەرستاندا.[٩] زەنگی لە ساڵی ١١٢٧ بوو بە ئەتابەگی مووسڵ و لە ساڵی ١١٢٨ بوو بە ئەتابەگی حەلەب، ھەردوو شارەکەی لەژێر دەسەڵاتی تایبەتی خۆیدا یەکخست و بە فەرمی لەلایەن سوڵتانی سەلجوقی مەحموودی دووەمەوە وەبەرھێنرا. زەنگی پشتگیری لە سوڵتانی گەنج کردبوو لە دژی ڕکابەرەکەی کە خەلیفە مستەرشید بوو.

زەنگی بەرامبەر دیمەشق

[دەستکاری]

لە ساڵی ١١٣٠ زەنگی ھاوپەیمانی لەگەڵ تاج مولک بوری دیمەشق لە دژی خاچپەرستان کرد، بەڵام ئەمە تەنھا فێڵێک بوو بۆ درێژکردنەوەی دەسەڵاتەکەی؛ کوڕەکەی بوری بە دیل گرت و دەستی بەسەر حەمادا گرت. ھەروەھا زەنگی گەمارۆی حومسی دا کە لەو کاتەدا پارێزگارەکەی یاوەری بوو، بەڵام نەیتوانی دەستی بەسەردا بگرێت، بۆیە گەڕایەوە بۆ مووسڵ، لەوێ کوڕەکەی بوری و زیندانییەکانی دیکەی دیمەشق بە بڕی ٥٠ ھەزار دینار فیدییە کران. ساڵی دواتر زەنگی ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر گەڕاندنەوەی ٥٠ ھەزار دینارەکە ئەگەر بوری دوبەی کوڕی سەداقە میری حیللە لە عێراق لە مستەرشید ھەڵھاتبوو بۆ دیمەشق، ڕادەست بکات. کاتێک باڵیۆزێک لە خەلیفەوە ھات بۆ گەڕاندنەوەی دوبەی، زەنگی ھێرشی کردە سەری و بەشێک لە ھاوەڵەکانی کوشت، باڵیۆزەکە بەبێ دوبەی گەڕایەوە بەغدا.

مەحموودی دووەم لە ساڵی ١١٣١ کۆچی دوایی کرد و شەڕ بۆ جێنشینی دەستپێکرد. لەکاتێکدا شازادەکانی سەلجوقی سەرقاڵی شەڕی یەکتربوون لە فارس، زەنگی ھێڕشی کردە سەر بەغدا بۆ ئەوەی بیخاتە سەر حوکمڕانییەکانی؛ بەڵام لەلایەن سەربازانی خەلیفاوە شکستی ھێنا و تەنھا بەھۆی یارمەتی پارێزگاری تکریت نەجم ئەدین ئەیوب باوکی داھاتووی سەلاحەدین ڕزگاری بوو. دوای چەند ساڵێک زەنگی پاداشتی پارێزگاری دەکردەوە بە پۆستێک لە سوپاکەیدا، ئەمەش ڕێگە خۆشدەکات بۆ کاروانی درەوشاوەی سەلاحەدین.

قەڵای حەلەب لەلایەن زەنگییەکانەوە لە کاتی شەڕە خاچپەرستەکاندا بەھێزکرابوو. عیمادەدین زەنگی و دواتر کوڕەکەی نورەدین (حوکمڕانی ١١٤٧–١١٧٤)، حەلەب و دیمەشقی یەکخست و خاچپەرستانی لە ھێرشە دووبارەکانیان بۆ سەر شارەکان ڕاگرت. [١٠]

لە ساڵی ١١٣٤ زەنگی پەیوەندی بە کاروباری ئارتوکیدەوە کرد، ھاوپەیمانی لەگەڵ ئەمیر تیمورتاش (کوڕی ئیلغازی) کرد دژی ئامۆزای تیمورتاش ڕوکن دەولە دەعود؛ بەڵام ئارەزووی ڕاستەقینەی زەنگی لە باشوور بوو، لە دیمەشق. لە ساڵی ١١٣٥ زەنگی بانگەوازی یارمەتی لە شەمسولمولک ئیسماعیل وەرگرت کە لە شوێنی باوکی بوری بووە ئەمیری دیمەشق و ترسی ژیانی خۆی لە ھاووڵاتیبوونی خۆی ھەبوو، کە بە ستەمکارێکی دڕندەیان دەزانی. ئیسماعیل ئامادە بوو شارەکە تەسلیمی زەنگی بکات بۆ ئەوەی ئارامی بگەڕێنێتەوە؛ بەڵام ھیچ کام لە بنەماڵە و ڕاوێژکارەکانی ئیسماعیل ئەمەیان نەدەویست و ئیسماعیل لەلایەن دایکی خۆیەوە کە زومورد بوو کوژرا بۆ ئەوەی نەتوانێت شارەکە بخاتە ژێر دەسەڵاتی زەنگی. ئیسماعیل لە دوای ئیسماعیل براکەی شیھابودین مەحموودی گرتەوە.

زەنگی بەم وەرچەرخانەی ڕووداوەکان بێھیوا نەبوو و بە ھەر شێوەیەک بێت گەیشتە دیمەشق، ھێشتا بە نیازی دەستبەسەرداگرتنی بوو. ئەو گەمارۆیە ماوەیەک بەردەوام بوو و ھیچ سەرکەوتنێک لەلایەن زەنگییەوە نەما، بۆیە ئاگربەست کرا و بەھرام شای برای شەھیب الدین وەک بارمتە درا. لە ھەمان کاتدا ھەواڵی گەمارۆدانەکە گەیشتبووە خەلیفە و بەغدا و پێغەمبەرێک بە فەرمانەوە نێردرا کە زەنگی دیمەشق بەجێبھێڵێت و حوکمڕانی عێراق کۆنترۆڵ بکات. پێغەمبەرەکە پشتگوێ خرا، بەڵام زەنگی وازی لە گەمارۆ ھێنا، وەک لە مەرجەکانی ئاگربەست لەگەڵ شیھاب الدیندا ھاتووە. لە ڕێگای گەڕانەوە بۆ حەلەب، زەنگی گەمارۆی حومسی دا کە پارێزگارەکەی توڕەی کردبوو، شیھاب الدینیش وەڵامی بانگەوازەکەی شارەکەی دایەوە بۆ یارمەتیدان بە ناردنی موعین الدین ئونور بۆ حوکمڕانی.

شەڕ لە دژی خاچپەرستان و بیزەنتینییەکان

[دەستکاری]
خاکەکانی زەنگی لە ساڵی ١١٤٦ (بە سەوز)

لە ساڵی ١١٣٧ عیمادەدین زەنگی جارێکی تر گەمارۆی حومسی دا، بەڵام موعین الدین ئونور بە سەرکەوتوویی بەرگری لێکرد. لە بەرامبەردا دیمەشق ھاوپەیمانی لەگەڵ شانشینی خاچپەرستانی قودس کرد لە دژی.

لە شەڕی بەعرین کە بە شەڕی مۆنتفێران ناسراوە لە ساڵی ١١٣٧ ھێزێکی خاچپەرستان بە فەرماندەیی شا فولکی قودس پەرش و بڵاو بوون و لەلایەن زەنگی ئەتابەگی موسڵ و حەلەبەوە شکستیان ھێنا. ئەم پاشەکشەیە بووە ھۆی لەدەستدانی ھەمیشەیی قەڵای خاچپەرستانی مۆنفێران لە شاری بەعرین. پاشای خاچپەرست فولکی قودس ڕازی بوو خۆی ڕادەست بکات و ڕێگەی پێدرا لەگەڵ سەربازە ڕزگاربووەکانی ھەڵبێت.[١١]

شەڕ دژی ھاوپەیمانی بیزەنتین و خاچپەرستان

[دەستکاری]
ئیمپراتۆر یۆحەنای دووەم گەمارۆی سەرکەوتوو نەبووی شەیزەر لە دژی خاکی زەنگییەکان ئاراستە دەکات، دەستنووسی فەرەنسی ١٣٣٨.

زەنگی کە زانی کە ئەم گەشتە نوێیە بۆ سەر دیمەشق بە دڵنیایییەوە شکست دەھێنێت، لەگەڵ شیھابەدین ئاشتی کرد، تەنھا لە کاتی خۆیدا لە حەلەب لەلایەن سوپایەکەوە ڕووبەڕووی بووەوە کە لەلایەن ئیمپراتۆری بیزەنتین یۆحەنا دووەمی کۆمنینوسەوە نێردرابوو. ئیمپراتۆر بەم دوایییە میرنشینی خاچپەرستانی ئەنتاکیا ھێنابووە ژێر کۆنترۆڵی بیزەنتین، و خۆی لەگەڵ یۆسێلین دووەمی ئێدێسا و ڕیمۆندی ئەنتاکیا ھاوپەیمانی کردبوو. لە بەرامبەر ھەڕەشەیەکی پێکەوەیی بیزەنتین / خاچپەرستان، زەنگی ھێزەکانی کۆکردەوە و ھاوکاری لە سەرکردەکانی دیکەی موسڵمانان وەرگرت. لە نیسانی ساڵی ١١٣٨ سوپای ئیمپراتۆری بیزەنتین و شازادەکانی خاچپەرستان گەمارۆی شەیزەریان دا، بەڵام دوای مانگێک لەلایەن ھێزەکانی زەنگییەوە گەڕێنرانەوە.

گەمارۆدانی بەعلبەک

[دەستکاری]

لە مانگی ئایاری ساڵی ١١٣٨ زەنگی لەگەڵ دیمەشق گەیشتە ڕێککەوتن. ھاوسەرگیری لەگەڵ زومورود خاتوون کرد کە ھەمان ئەو ژنە بوو کە ئیسماعیلی کوڕەکەی کوشتبوو و وەک مارەیییەکەی حومسی وەرگرت. لە مانگی تەممووزی ساڵی ١١٣٩دا کوڕە ڕزگاربووەکەی زومرود بە ناوی شیھاب الدین تیرۆرکرا و زەنگی ھێرشێکی کرد بۆ سەر دیمەشق بۆ دەستبەسەرداگرتنی شارەکە. دیمەشقییەکان کە لە سەردەمی موعین الدین ئونور یەکگرتوو بوون، وەکو جێنشینی جەمال دین جێنشینی شیھابودین کاریان دەکرد، جارێکی دیکە ھاوپەیمانی قودسیان کرد بۆ بەرپەرچدانەوەی زەنگی. ھەروەھا زەنگی گەمارۆی پێشووی بەعلبەک لەلایەن جەمالەدین دا و موعین دینیش بەرپرسی بەرگرییەکانی بوو. زەنگی لە وەڵامی بەڵێنی تێپەڕبوونی سەلامەتدا تەسلیمبوونی خۆی بەدەستھێنا؛ ڕێزی لێ نەگرت، [١٢] فەرمانی دا بەرگریکارەکان لە خاچ بدرێن. بە پێچەوانەی سەڵاحەددین لە قودس لە ساڵی ١١٨٧، زەنگی قسەی خۆی نەکرد بۆ پاراستنی دیلەکانی لە بەعلبەک لە ساڵی ١١٣٩. بە گوتەی ئیبن العادیم، زەنگی «بە سوێندی توند و لەسەر قورئان و جیابوونەوەی (ژنەکانی) سوێندی بە خەڵکی قەڵاکە خواردبوو». کاتێک لە قەڵاکە دابەزین خیانەتی لێکردن و پێستی لە پارێزگارەکەی بڕی و ئەوانەی تریان ھەڵواسی. ”[١٣][١٤] خاکەکەی بەخشییە نەقیبەکەی نەجم الدین ئەیوب باوکی سەلاحەدین. [١٢] دوای ئەوەی زەنگی گەمارۆی دیمەشقی جێھێشت، جەمال دین بەھۆی نەخۆشییەکەوە کۆچی دوایی کرد و موجیر دین کوڕی لە شوێنی گرتەوە، موعین دینیش وەکو حاکم مایەوە.

فراوانبوون و ململانێ لەگەڵ ئەرمینیا

[دەستکاری]

موعین الدین پەیماننامەیەکی نوێی ئاشتی لەگەڵ قودس واژوو کرد بۆ پاراستنی یەکتریان لە دژی زەنگی. لەکاتێکدا موعین الدین و خاچپەرستان لە ساڵی ١١٤٠دا یەکگرتبوون بۆ گەمارۆدانی بانیاس، زەنگی جارێکی دیکە گەمارۆی دیمەشقی دا، بەڵام بە خێرایی جارێکی دیکە وازی لێھێنا. لە چەند ساڵی داھاتوودا ھیچ شەڕێکی گەورە لە نێوان خاچپەرستان و دیمەشق و زەنگی ڕووی نەدا، بەڵام زەنگی لەم نێوەندەدا لە باکوور ھەڵمەتی کرد و ئاشب و قەڵای ئەرمەنی ھیزان گرت.

داگیرکردنی ئێدێسا

[دەستکاری]

لە ساڵی ١١٤٤، زەنگی گەمارۆی ئێدێسای دەستپێکرد لە دژی ناوچەی خاچپەرستی ئێدێسا، کە یەکێک بوو لە چوار ویلایەتی خاچپەرستی ڕەسەن کە دوای جەنگی خاچپەرستی یەکەم دامەزرا، و لە ٢٤ی کانوونی دووەمی ١١٤٤ دەستی بەسەردا گرت، دوای گەمارۆدانی چوار مانگ. پارێزگای ئێدێسا یەکەم دەوڵەتی خاچپەرستانە بوو کە دروست بوو و ھەروەھا یەکەم دەوڵەت بوو کە کەوتە خوارەوە. ئەم ڕووداوە بووە ھۆی شەڕی خاچپەرستی دووەم و دواتر مێژوونووسانی موسڵمان وەک دەستپێکردنی جیھاد دژی دەوڵەتە خاچپەرستەکان ئاماژەیان پێکرد.

زەنگی لە ساڵی ١١٤٥ بەردەوام بوو لە ھەوڵەکانی بۆ گرتنەوەی دیمەشق، بەڵام لە ئەیلوولی ١١٤٦ لەلایەن کۆیلەیەکی فرانکەوە بە ناوی یارانکاش تیرۆر کرا، دوای ئەوەی ئەتابەگ بە سەرخۆشییەوە ھەڕەشەی سزای لێکرد بەھۆی خواردنەوەی لە جامەکەی.[١٥]

زەنگی دامەزرێنەری شانشینی زەنگی بوو کە بە ھەمان ناو ناوی لێنراوە. لە مووسڵ کوڕە گەورەکەی سەیفەدین غازی یەکەم شوێنی گرتەوە و لە حەلەب کوڕی دووەمی نور دین شوێنی گرتەوە. کاتێک سەیف لە ساڵی ١١٤٩ کۆچی دوایی کرد، کوڕی سێیەمی قوتبودین مەودود لە مووسڵ شوێنی گرتەوە.[١٦]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «A Turk in the Dukhang? Comparative Perspectives on Elite Dress in Medieval Ladakh and the Caucasus». Interaction in the Himalayas and Central Asia. Austrian Academy of Science Press: 232. 2017.
  2. ^ ئ ا ب Alptekin، C. (1972). The Reign of Zangī (521-541/1127-1146). University of London. pp. 47, 98, 133.
  3. ^ El-Azhari، Taef (2016). «The early career of Zengi, 1084 to 1127. The Turkmen influence.». Zengi and the Muslim Response to the Crusades (بە English). London and New York: Routledge. p. 10. This chapter is concerned with Zengi's early career and upbringing, his Seldjuk background...{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)
  4. ^ ALPTEKIN، COJKUN (1972). The Reign of Zangi (PDF). University of London. pp. 33–36.
  5. ^ ئ ا ب پ ت Küçüksipahioğlu، Birsel (30 June 2020). «Musul ve Halep Valisi İmâdeddin Zengi'nin Haçlılarla Mücadelesi». Journal of Oriental Studies (36): 104. doi:10.26650/jos.2020.005. Staying in Mosul until the death of Sultān Muhammad Tapar in 1118, Zangi then entered the service of the Sultān's son and the new Seljuk ruler Mahmūd (1118-1119), remaining loyal to him to the end. With the new era introduced with the defeat of Sultān Mahmūd in the Sāveh battle he engaged his uncle Sanjar in 1119, which opened the way for Sanjar (1119-1157) to accede to the throne of Great Seljuk Empire, Mahmūd was assigned to the Iraqi Seljuk Sultānate (1119-1131), continuing his rule there. In 1124, Sultān Mahmūd granted the city of Wasit to Imad al-Din Zangi as a ıqta, and conferred him the Military Governorship of Basra together with Baghdad and Iraq in 1127. The reason behind such assignments was to attempt to impede Abbasid Caliph al-Mustarshid (1118-1135) who then wished to build a worldwide dominance. Indeed, the efforts of Zangi in the fight of Mahmūd, whom Sanjar urgently sent to Baghdad, against the Caliph ensured the Sultān became victorious, and he contributed to the efforts in damaging the sole authority and dominance claims of the Caliph. Following the deaths of Mosul Governor Aq-Sunqur el-Porsuqi and his successor and son Mas'ud in the same year in 1127, Zangi was appointed Governor of Mosul. He was also in charge of al-Jazeera and Northern Syria, and Sultān Mahmūd approved him being assigned as the Atabeg of his two sons, Farrukh shah and Alparsalan. Thus the Atabegdom of Mosul was formed. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی) ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref>ی ھەڵە؛ ناوی «BK» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا
  6. ^ Falk، Avner (8 May 2018). Franks and Saracens: Reality and Fantasy in the Crusades (بە ئینگلیزی). Routledge. p. 76. ISBN 978-0-429-89969-0. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  7. ^ McHugo، John (2 April 2018). A Concise History of Sunnis and Shi'is (بە ئینگلیزی). Georgetown University Press. p. 118. ISBN 978-1-62616-588-5. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  8. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح ALPTEKIN، COJKUN (1972). The Reign of Zangi (PDF). University of London. pp. 38–44. ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی <ref>ی ھەڵە؛ ناوی «AC» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا
  9. ^ Gabrieli 1969: 41
  10. ^ Gonella 2005.
  11. ^ Smail, p 33
  12. ^ ئ ا EI (1913).
  13. ^ Maalouf, Crusades Through Arab Eyes, pg.138.
  14. ^ Thomas Asbridge (2010). The Crusades: The War for the Holy Land. Simon and Schuster. ISBN 978-1-84983-770-5.
  15. ^ Maalouf, Crusades Through Arab Eyes, pg.138
  16. ^ Bosworth 1996

    "1. The main line in Mosul and Aleppo:

    *521/1127 Zangi I b. Qasim al-Dawla Aq Sunqur, 'Imad al-Din

    *541/1146 Ghazi I b. Zangi I, Sayf al-Din

    *544/1149 Mawdud b. Zangi I, Qutb al-Din (...)

    2. The line in Damascus and then Aleppo

    *541/1147 Mahmud b. Zangi, Abu ’1-Qasim al-Malik al-'Adil Nur al-Din, in Aleppo and then Damascus (...)"

سەرچاوەی زیاتر

[دەستکاری]