بەڕائی کوڕی مالیک
| بەڕائی کوڕی مالیک | |
|---|---|
 | |
| لەدایکبوون | Unknown  مەدینە |
| مەرگ | ٦٤١ شووشتەر |
| باوان |
|
| خێزان | ئەنەس کوڕی مالیک، Abu Umayr ibn Abi Talha، Abd Allah ibn Abi Talha |
بەرائی کوڕی مالیک (لە ساڵی ٢٠ی کۆچی کە دەکاتە ساڵی ٦٤١ ز کۆچی دوایی کردووە)یەکێک بوو لە ھاوەڵانی پێغەمبەر، شاھیدی ژمارەیەک لە فەتحەکانی پێغەمبەر محەممەد و فەتحەکانی عێراق و فارس بووە و لە فەتحی شووشتەر شەھید بوو، و برای ھاوەڵی ئەنەس کوڕی مالیکە، خوای گەورە لێیان ڕازی بێت.
ژیاننامە
[دەستکاری]بەرائی کوڕی مالیک کوڕی نەزر کوڕی دمدم کوەی زەید کوڕی حەرام کوڕی جوندوب کوڕی عامر کوڕی غانم سەر بە بەنی غانم بن عەدی کوڕی نەجارە کە یەکێکە لە ھۆزەکانی عەشیرەتی خەزرەج.[١] برای بەندەی پێغەمبەر: ئەنەس کوڕی مالیک بۆ باوک و دایکی، دایکیان ئوم سلێم کچی میلھان. بەرائ یاوەری پێغەمبەر محەممەد بوو و لەگەڵیدا شاھیدی ئەو دیمەنانە بوو کە دوای ھەموو بەدر ھاتبوون، کاتێک شاھیدی بەیعەت بە دارەکە بوو؛ و پێغەمبەر فەرمووی: (پەروەردگارێکی پەرتەوازە و تۆزاوی گرینگی پێ نادات ئەگەر سوێند بە خودا بخوات، ئەوا ڕەوای بۆ دەھێنایەوە، لە نێویاندا بەرائی کوڕی مالیک ھەیە. ھەروەھا دەزانرا کە بەرائ دەنگێکی باشی ھەبووە، لە ھەندێک لە سەفەرەکانیدا ڕستەکانی پێغەمبەری دەوتەوە، تا ئەوکاتەی حەرام دەکرد.[٢]
دوای مردنی پێغەمبەر بەرائی کوڕی مالیک بەشداری شەڕەکانی ڕیدەی کردو یەکێک بوو لە کلیلەکانی سەرکەوتنی موسڵمانان لە ڕۆژی یەمامە کاتێک سەختی بینی لە شەڕەکە دوای موسەیلەمەی کەزاب و ئەوانەی لەگەڵیدا قەڵایان کرد لە باخەکەدا؛ و بەرائ لەو ڕۆژەدا ھەشتا و شتێک بریندار ببو، خالید کوڕی وەلید مانگێکی بۆ دانا بۆ ئەوەی برینەکانی چاک بکاتەوە. پاشان بەرائ بەشداری لە فەتحەکانی عێراق و فارسدا کرد، کە تێیدا ئازایەتی و ئازایەتییەکی زۆری لە جەنگەکەدا نیشان دا و خەلیفە عومەر کوڕی خەتتاب ترسی ئەوەی ھەبوو موسڵمانان لەناو بچن ئەگەر فەرمانیان پێدا لە دژی ئەوان، مەترسییەکان پێش ئەوان دەبن. ئەوە بەباشی دەزانرا کە بەرائ سەد پیاوی ئازای لە دووبەرەکیدا کوشت. لە یەکێک لە شەڕەکانی ئەو فەتحانەدا، ئەو و ئەنەس کوڕی مەلیکی برای لە یەکێک لە قەڵا فارسەکان بوون کە گەمارۆیان دابوو، پاشان سەیری دەستی کرد و بینی گۆشتەکەی کەوتووەتە خوارەوە، و لەسەر ئێسکەکە ماوەتەوە.
و لە گەمارۆدانی شووشتەر لە ساڵی ٢٠ی کۆچی دا، موسڵمانان، دوای ئەوەی گەمارۆکە درێژکرایەوە، دەرەنجامێکیان دەرخست کە فەوجێک دەگاتە ناوەندی شارەکە، بۆیە ئەبوو موسای ئەشعەری بانگەوازیان کرد فەرماندەی سوپاکە، بەرائی کوڕی مالیک، بۆ کۆکردنەوەی گرووپێک کە لەگەڵیدا دەچوونە ناو فەوجەکە بۆ کردنەوەی قەڵاکە لە ناوەوە. بەرائ و موجزاع کوڕی سەور و ژمارەیەک پیاو داوای یارمەتییان کرد و توانیان بگەنە چاڵی شارەکە، و دەرگای قەڵاکە بکەنەوە، بەڵام بەرائ و مجفە لەسەر ئەوە شەھید بوون، و ئەلحورمەزان، فەرماندەی فارسەکان، لەو ڕۆژەدا کوشتی.[٣]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ «إسلام ویب - سیر أعلام النبلاء - الصحابة رضوان اللە علیھم - البراء بن مالک- الجزء رقم1». islamweb.net (بە عەرەبی). لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ↑ «إسلام ویب - سیر أعلام النبلاء - الصحابة رضوان اللە علیھم - البراء بن مالک- الجزء رقم1». islamweb.net (بە عەرەبی). لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ↑ «د. عبدالواحید - Dr.Abdul Wahid - بەرائی کوڕی مالیک (رضی اللە عنە) ناوی بەرائی کوڕی مالیکی کوڕی نەچرە، لە پشتیوانانە لە بەنی نەجار، برای ئەنەسی کوڕی مالیکە لە سەری باوکیەوە، برایەکی تریشی ھەبوو بە ناوی شەریکی کوڕی سەمحا، دایکی ناوی سەمحایە. ھەرچەندە بۆچونێک پێی وایە ئەنەس و بەرائی کوڕی مالیک دایکیشیان یەک بووە، بەڵام ئیبن حەجەر دەیسەلمێنێت تەنھا لە سەری باوکەوە برا بوون. بەرائی کوڕی مالیک دەنگێکی خۆشی ھەبوو و لە زۆر گەشتی پێغەمبەردا (صلی اللە علیە وسلم) لەگەڵیدا دەچوو، ھەروەھا لە ھەموو غەزاکاندا لەگەڵ پێغەمبەردا (صلی اللە علیە وسلم) بەشداری کردووە جگە لە غەزای بەدر. پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) ئاماژەی بەوە دابوو بەرائی کوڕی مالیک نزای گیرایە، بەراو تەواو تامەزرۆی جیھادی ڕێی خوا بوو، جارێک ئەنەس چوو بۆ لای بەراو و سەیری کرد شیعر دەڵێتەوە، ئەویش وتی براکەم شیعر دەڵێیتەوە لەکاتێکدا خوای گەورە لەبری شیعر چاکتری بۆ داناویت کە قورئانە؟ ئەویش وتی دەترسیت خوا لەناو جێگەدا بممرێنێ لەکاتێکدا بە تەنھا نەوەدو نۆ بێباوەڕم کوشتووە جگە لەوەی لەگەڵ ھاوەڵان بێباوەڕی ترم کوشتووە؟ بەرائی کوڕی مالیک دوای وەفاتی پێغەمبەریش (صلی اللە علیە وسلم) ژیاو لە غەزای یەمامەشدا رۆڵێکی کارای گێڕا. لە جەنگی یەمامەدا موسڵمانان لەبەردەم باخێکدا کە بە دیوار دەورە درابوو گیریان خواردبوو، بەرائی کوڕی مالیک وتی ھۆ موسڵمانان من بەرزبکەنەوە تا بچم بۆیان، ئەوەبوو بەرزیان کردەوەو بەسەر دیوارەکەدا سەرکەوت و جەنگا تا دەرگاکەی کردەوەو موسڵمانان توانییان بچنە ناوەوە و سەربکەونو دواجاریش موسەیلەمە کوژرا. جۆری سەرخستنەکەشی ئەوەبوو کە خستیانە سەر تەختێک (قەڵغانێک) و بە رمەکان بەرزیان کردەوە تا فڕێیان دا بەودیودا و لەوێ ھەستایەوەو کەوتە کوشتنی بێباوەڕان تا چوو دەرگاکەی کردەوە. خالیدی کوڕی وەلید لە جەنگی یەمامەدا بە بەرائی کوڕی مالیکی وت ھەستە، ئەویش ھەستا و وتی ئەی خەڵکی مەدینە ئەمرۆ بەس خوای گەورە وبەھەشتتان بۆ ھەیە و بەتەما مەبن بگەڕێنەوە شارەکەتان، ئینجا ھەڵمەتی برد و خەڵکیش کەوتنە شوێنی و دایان بەسەر خەڵکی یەمامەدا و سەرکەوتن. بەڕاْ لەو جەنگەدا تووشی بوو بە تووشی کەسێکەوە کە پێی دەوترا گوێدرێژی یەمامە، چونکە زۆر زل و قەبە بوو، بەرائیش ھێرشی بۆ برد و بە شمشێر دای لە ھەردوو قاچی، کابراش لەسەر ئەژنۆ کەوت، ئینجا کوشتی، پاشان شمشێرەکەی خۆی ھەڵگرت و بە شمشێرەکەی کابرا جەنگا تا شمشێرەکەی شکا. لە جەنگی یەمامەدا ھێندە جەنگا تا نزیکەی ھەشتاو ئەوەندە جار بریندار بوو، ئەوەبوو یەک مانگ لای خالیدی کوڕی وەلید بوو تا برینەکانی چاک بوونەوە. گەرموگوڕی و نەترسی بەرائی کوڕی مالیک لە ئاستێکدا بوو ئەمیری باوەرداران عومەری کوڕی خەگگاب نامەی نووسی و فەرمانی کرد بەرائی کوڕی مالیک نەکەنە سەرکردەی سوپا، چونکە گوێی لێ نییەو بەردەوام پێشڕەوییان پێ دەکات. دواجار لە سەردەمی خیلافەتی عومەری کوڕی خەططابدا لە قەڵای توستور شەھید بووە. دەوترێت لە ساڵی بیستی کۆچی بووە، دەشوترێت بەڵکو لەپێش بیستی کۆچی بووە، یان دەوترێت لە ساڵی بیست و سێی کۆچیدا بووە، باس لەوەش دەکرێ ھورمزان بەرائی کوڕی مالیکی شەھید کردووە. وک پێشتر باسمانکرد پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) ئاماژەی بەوە دابوو ئەگەر بەرائی کوڕی مالیک سوێندی خوا بدات خوا سوێندەکەی ناخات، ئەوەبوو جارێ لە غەزایەکدا موسڵمانان بەدەست بێباوەڕانەوە گیرۆدە بوون، موسڵمانان وتیان ئەی بەرائی کوڕی مالیک پێغەمبەر (صلی اللە علیە وسلم) ئاماژەی بەوە داوە ئەگەر سوێندی خوا بدەیت خوا سوێندەکەت ناخات دەی نزامان بۆ بکە، ئەویش وتی خوایە سوێندت دەدەم گەردنی ئەو بێباوەرانە بدەیتە دەستمان و دوای ئەوەش من بگەیەنیتەوە بە پێغەمبەرەکەت، ئەوەبوو خوای گەورە موسڵمانانی سەرخست، شەھیدیشی بەخشی بە بەرائی کوڕی مالیک. بەرائی کوڕی مالیک ژمارەیەکی زۆری دوژمنی ڕووبەڕوو کوشت، جگە لەوانەی لەگەڵ موسڵمانانی تردا بەشداری کوشتنیان بوو. | فەیسبووک». www.facebook.com. لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
