ئەلێکساندرا ئیلباکیان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ئەلێکساندرا ئیلباکیان

Alexandra Elbakyan
ئیلباکیان لە ساڵی ٢٠٢١
لەدایکبوون (١٩٨٨-١١-٠٦) ٦ی تشرینی دووەمی ١٩٨٨ (تەمەن ٣٥ ساڵ)
ئالماتی، کۆماری سۆسیالیستی کازاخستان، یەکێتیی سۆڤیەت
نەتەوەکازاخی
خوێندنگە
پیشە
ناسراوە بەسای-ھەب
Scientific career
بوارەکانئەندازیاری نیورال، زانستی کۆمپیوتەر

ئەلێکساندرا ئیلباکیان (لە دایکبووی ٦ی تشرینی دووەمی ١٩٨٨) ژنە پرۆگرامسازی کازاخییە، هەروەها ئەو دامەزرێنەری وێبسایتی سای-هەبە، لە ڕێی ئەم وێبسایتەوە بەکارهێنەر دەتوانێت دەستی بگات بە توێژینەوە زانستییەکان بەبێ ئەوەی پارە بدات و ڕەچاوی مافی لەبەرگرتنەوە بکات.[١][٢][٣][٤] بەپێی توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٨، ئەوا ماڵپەڕی سای-هەب بەنزیکیی زۆرینەی توێژینەوە جیهانییەکانی لە خۆ گرتووە.[٥]

ئەلێکساندرا بە "شاژنی چەتەی زانست" ناو دەهێندرێت.[٦] لە ساڵی ٢٠١٦، گۆڤاری زانستیی ناچرال ناوی ئەوی وەک یەکێک لە بایەخدارترین کەسایەتییەکانی ناو زانست هێنا.[٧]

لەوەتەی ساڵی ٢٠١١، ئەو لە ڕووسیا دەژی.[٨][٩][١٠]

ژیان[دەستکاری]

ئیلباکیان لە ساڵی ١٩٨٨ لە شاری ئەلماتی، کازاخستان (ئەوکاتە سەر بە یەکێتیی سۆڤیەت بوو و بە ئەلما-ئەتا دەناسرا) لە دایکبووە.[١١][١٢] ئەو کە لە بنەماڵەیەکی فرەنەتەوەیی لەدایکبووە، بەجۆرێک تێکەڵەیەکە لە ئەرمەنی، سلاڤی و ئاسیایی.[١٣] ئەلێکساندرا تەنیا لەلای دایکییەوە بەخێوکراوە کە وەک خۆی ئەویش پڕۆگرامسازێکی کۆمپیوتەر بوو.

ئەلێکساندرا ئیلباکیان هەر لە منداڵییەوە تێکەڵبووە لەگەڵ کۆمپیوتەر و ئایتی، ئەوکاتەی تەمەنی دوانزدە ساڵان بووە سەرەتا بە دەستکاریکردنی کۆدی ئەیچ تی ئێم ئێڵ دەستی پێ کردووە، دواتریش ڕووی لە فێربووی پی ئێچ پی، پڕۆگرامسازیی ئەسێمبلی و بەکارهێنانی نەرمەکاڵای دێلفی کردووە. دوای ئەوەش دەستی کردووە بە هاککردن، سەرەتا لە هاککردنی ئەندامانی ماڵەوە پاشان هاککردنی هاوبەشەکانی ئەو تۆڕەی کە ئینتەرنێتی لێی وەردەگرت ئەمەشی بۆ ئەوە کرد کە ئەو کۆمپانیایە کارێکی پێبدەن، بەڵام لەبڕی ئەوەی ئەوان هێڵەکەیان لەسەر بڕی. دواتر دەستیکرد بە هاککردنی دەزگاکانی وەشان و بڵاوکردنەوە، لەبەر ئەوەی نەیدەتوانی بڕی پارەی پێویست بەدەست بهێنێت ئەوا وێب سایتی دەزگای (MIT Press) هاککرد لەڕێی نووسینی پڕۆگرامێکەوە کە لەم ڕێگەیەوە توانی بەبێ ئەوەی پارە بدات ئەوا بەرهەمەکانیان دابەزێنێت.[١٤]

لە ساڵی ٢٠٠٩، توانی بڕواننامەی بەکالۆریۆس بەدەست بخات لەڕێی زانکۆی تەکنیکی نەتەوەیی کازاخستان، ئەلێکساندرا پسپۆڕی لە ئاسایشی زانیاری بەدەستهێنا.[٢] دواتریش هەلی وەرگرتنی خوولی هاوینە (ئینێرنشیپ)ی لە زانکۆکانی ئەمریکا وەرگرت.[١٥][١٦][١٧][١٨]

لە ماوەی ساڵانی ٢٠١٢-٢٠١٤، لە مۆسکۆ دەستیکرد بە خوێندنی ماستەر لە بواری ئابووری، بەڵام دواتر وازی لێ هێنا.[١٩] دواتر لە ساڵی ٢٠١٩، خوێندنی ماستەری لە زانکۆی ستەیت سەنت پیتەرزبورگ لە ڕووسیا تەواوکرد.[٢٠] ئەو ئێستا لە مۆسکۆ دەژی، خەریکی خوێندنی فەلسەفەیە لە ئەکادیمیای ڕووسیا بۆ زانست.[٢١]

پڕۆژەی سای-هەب[دەستکاری]

ئەلێکساندرا لە کۆنفرانسێکی زانکۆی هارڤارد، ساڵی ٢٠١٠.

کاتێک ئەلێکساندرا هێشتا لە کازاخستان بوو، هەڵسا بە درووستکردنی وێبسایتی سای-هەب.[٢٢] سای-هەب پڕۆژەیەکە کە زۆربەی توێژینەوە زانستییەکان کە بە پارەن ئەوا بە خۆڕایی بەردەستی دەخات. ئەلێکساندرا ئاماژەی بەوەداوە کە سەرەتا لە پلانی ئەودا نەبووە کە سکریپتەکەی بۆ ئەوەبێت کە توێژینەوەکان بۆ گشت جیهان بەخۆڕایی بکات، بەڵکوو پلانی ئەو ئەوە بووە کە خەڵکی خێراتر دەستیان بگات بە توێژینەوەکان.[٢٣]

لە ساڵی ٢٠١٥، دەزگای ئێلزڤییر سکاڵای لەدژی ئەلێکساندرا لە ئەمریکا بەرزکردەوە. لە پەیامی خۆیدا بۆ دادگا، ئەلێکساندرا نووسی کە ئەوەی هانی دا بۆ ئەنجامدانی ئەو پڕۆژەیە ئەوەیە کە ئەو نەیدەتوانی پارە بدات بە هەریەکێک لەو سەدان توێژینەوانەی کە ئەو دەیویست بۆ ئەنجامدانی توێژینەوەکەی خۆی، هەر بۆیە ئەو لە ڕێی هاککردنەوە توێژینەوەکانی دزیوە.[٢٤][٢٥][٢٦] دواتر لە پەیامێکی دیکەیدا لە وێب سایتەکەیدا، ئەلێکساندرا پاڵپشتی لە دۆزەکەی خۆی کرد و ئاماژەی بەوە دا کە دەزگای ئێلزڤییر پارە بە توێژەرەوەکان نادات، هەروەها توێژینەوەکان دەبێت بە خۆڕایی بڵاوبکرێنەوە نەوەک بە پارە بفرۆشرێن.

دواتر دەزگاکە سکاڵاکەی بردەوە، بڕیاری سزادانی ئەلێکساندرا درا بە ١٥ ملیۆن دۆلار لەبەرامبەر زیانەکانی دەزگای ئێلزڤییر.[٢٧][٢٨] هەربۆیە بۆ ماوەیەک ناوبراو خۆ حەشاردا لە ترسی ڕادەستکردنەوەی.[٢٩] ئەمەش بەتایبەت بەوەی کە ماڵپەڕەکەی سکاڵای دەزگای دیکەشی لەسەر بوو.

تێڕوانین[دەستکاری]

بە تێڕوانینی ئەلێکساندرا ئەوا زانست دەبێت بکرێتە خۆڕایی. هەر بۆیە ئەو خۆی بەیەکێک لە پاڵپشتییەکانی ئۆپن ئەکسێس دەبینێت.[٣٠][٣١] ئەو خۆی بە چەتەیەکی بڕوادار دەبینێت، چونکە لەو بڕوایە دایە کە یاساکانی مافی لەبەرگرتنەوە وایان کردووە لە سەر ئینتەرنێت نەتواندرێت زانیاری پێویست بە خۆڕایی بڵاوبکرێتەوە.[٣٢][٣٣][٣٤] ئەو داوای لە لایەنگرانیشی کردووە کە بێنە پاڵ حیزبی چەتە بۆ جەنگان لە دژی مافی لەبەرگرتنەوە.[٣٥]

ئەلێکساندرا ئەوەشی درکاندووە کە ئەو لە ژێر هزر و بیرۆکەی کۆمۆنیزم ئەو ماڵپەڕەی دامەزراندووە،[٣٦] ئەمەش بەوەی کە دەبێت خاوەندارییەتی هاوبەش زانست و زانیاریش بگرێتەوە.[٣٧] لە ساڵی ٢٠١٦، لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ڤۆکس وتی «من حەزم بە بیرۆکەی کۆمۆنیزمە، بیرۆکەی ئەوەی کە زانیاری دەبێت هاوبەشی پێبکرێت زۆر گونجاوترە لەوەی کە بکرێتە موڵکداری.» بە قسەی ئەو، ئەوا سای-هەب شەڕی کۆمۆنیزم دەکات لەبەرامبەر ئەو سیستمەی ئێستا هەیە، ئەمەش بۆ ئەوەی زانست بگاتە هەمووان.[٣٨]

ئەلێکساندرا پێی وایە کە ئەو سیستمەی ئێستا هەیە دژی بنەمای بەندی ٢٧ی بانگنامەی گەردوونیی مافەکانی مرۆڤ ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانە کە دەڵێت «هەمووان مافیان هەیە ئازادانە... زانست و سوودەکانی بڵاوبکەنەوە».[٣٩][٤٠][٤١][٤٢][٤٣][٤٤][٤٥]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ Belluz, Julia (2016-02-18). "Meet the woman who's breaking the law to make science free for all". Vox (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-22.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  2. ^ ئ ا Bohannon, John (29 April 2016). "The frustrated science student behind Sci-Hub". Science. 352 (6285): 511. Bibcode:2016Sci...352..511B. doi:10.1126/science.352.6285.511. PMID 27126021.
  3. ^ "Transcript and translation of Sci-Hub presentation". University of North Texas. Retrieved January 1, 2017. We have a recent addition to our lineup of speakers that we'll start off the day with: Alexandra Elbakyan. As many of you know, Alexandra is a Kazakhstani graduate student, computer programmer, and the creator of the controversial Sci-Hub site.
  4. ^ Elbakyan, Alexandra; Bozkurt, Aras (2021). "A Critical Conversation with Alexandra Elbakyan: Is she the Pirate Queen, Robin Hood, a Scholarly Activist, or a Butterfly Flapping its Wings?". Asian Journal of Distance Education. 16 (1): 111–118.
  5. ^ Himmelstein, Daniel S; Romero, Ariel Rodriguez; Levernier, Jacob G; Munro, Thomas Anthony; McLaughlin, Stephen Reid; Greshake Tzovaras, Bastian; Greene, Casey S (2018-03-01). "Sci-Hub provides access to nearly all scholarly literature". eLife (بە ئینگلیزی). 7: e32822. doi:10.7554/eLife.32822. ISSN 2050-084X. PMC 5832410. PMID 29424689.
  6. ^ Graber-Stiehl, Ian (2018-02-08). "Science's Pirate Queen". The Verge. Retrieved 1 November 2018.
  7. ^ "Nature's 10: Ten people who mattered this year". Nature. 540 (7634): 507–515. 2016-03-12. Bibcode:2016Natur.540..507.. doi:10.1038/540507a. PMID 30905952. In 2009, when she was a graduate student working on her final-year research project in Almaty, Kazakhstan, Elbakyan became frustrated at being unable to read many scholarly papers because she couldn't afford them...
  8. ^ Bartlett, Tom (June 28, 2021). "Is the Pirate Queen of Scientific Publishing in Real Trouble This Time?".{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  9. ^ "A Robin Hood in the World of Science: Alexandra Elbakyan". Bilim ve Aydınlanma Akademisi (بە ئینگلیزی). 2021-02-27. Retrieved 2021-10-06.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) ٢٨ی شوباتی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  10. ^ "The Founder of Sci-Hub Is Absolutely Unrepentant". Futurism. Retrieved 2021-10-21.
  11. ^ Coralie Trinh Thi (2016). "Alexandra Elbakyan: la pirate scientifique" (بە فەڕەنسی). Archived from the original on January 11, 2017. Née en 1988 au Kazakhstan... elle étudie les neurosciences à Astana et son université n'a pas les moyens de payer l'abonnement aux publications des éditeurs scientifiques. Pour son projet de recherche (l'interactivité cerveau-machine), elle aurait dû acheter chaque article autour de 30 dollars – un prix faramineux quand on sait qu'il faut consulter des dizaines ou des centaines d'articles. Elle n'a qu'une solution: les pirater
  12. ^ "Alexandra Elbakyan". Vk.com (بە ڕووسی). Retrieved 6 October 2016.
  13. ^ Elbakyan, Alexandra (February 19, 2016). "Wiki identifies me as ethnic Armenian while I'm multiracial having both armenian, slavic and asian roots. Politics?". Twitter. Archived from the original on 25 August 2020.
  14. ^ ringo-ring (2019-03-30). "Sci-Hub and Alexandra basic information". engineuring (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-11-04.
  15. ^ "People". Georgia Institute of Technology. Archived from the original on January 11, 2017. Alexandra Elbakyan [...] Summer 2010 [...] Programming and data analysis
  16. ^ Gameiro, Denise Neves (June 4, 2016). "This 27-year-old Woman is Shaking up the Scientific Publishing Industry". Labiotech.eu. Archived from the original on January 11, 2017. Alexandra Elbakyan, a 27-year-old researcher from Kazakhstan...was studying ‘Neuroscience and Consciousness' in labs at Georgia Tech (US) and University of Freiburg (Germany)...she was forced to pirate papers for herself and other researchers
  17. ^ "Beyond the Borg – h+ Media". web.archive.org. 2021-03-16. Retrieved 2021-10-22.
  18. ^ ringo-ring (2010-06-14). ""Mind implants" or how to expand consciousness using new technologies". engineuring (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-22.
  19. ^ ringo-ring (2018-02-16). "Corrections to The Verge article about Sci-Hub: part 1". engineuring (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-28.
  20. ^ "A Robin Hood in the World of Science: Alexandra Elbakyan". Bilim ve Aydınlanma Akademisi (بە ئینگلیزی). 2021-02-27. Retrieved 2021-10-06.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) ٢٨ی شوباتی ٢٠٢١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  21. ^ Weinberg, Justin (2021-07-07). "Sci-Hub & the Philosophy Grad Student "Pirate Queen"". Daily Nous (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-11-02.
  22. ^ Peet, Lisa (August 25, 2016). "Sci-Hub Controversy Triggers Publishers' Critique of Librarian". Library Journal. Archived from the original on January 11, 2017. Elbakyan, a software developer and neurotechnology researcher, created Sci-Hub originally out of frustration over lack of access to scholarly material in her native Kazakhstan
  23. ^ Belluz, Julia (2016-02-18). "Meet the woman who's breaking the law to make science free for all". Vox (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-22.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  24. ^ Meadows, Chris (2015-09-18). "Elsevier sues to shut down 'pirate' websites". TeleRead News: E-books, publishing, tech and beyond (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-22.
  25. ^ "Science "Pirate" Attacks Elsevier's Copyright Monopoly in Court * TorrentFreak" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-22.
  26. ^ "Elsevier Inc. et al v. Sci-Hub et al | United States Courts Archive". web.archive.org. 2017-07-10. Retrieved 2021-10-22.
  27. ^ Schiermeier, Quirin (22 June 2017). "US court grants Elsevier millions in damages from Sci-Hub". Nature. doi:10.1038/nature.2017.22196.
  28. ^ Buranyi, Stephen (27 June 2017). "Is the staggeringly profitable business of scientific publishing bad for science?". The Guardian.
  29. ^ Bohannon, John (29 April 2016). "Who's downloading pirated papers? Everyone". Science. 352 (6285): 508–512. doi:10.1126/science.aaf5664. PMID 27126020. Elbakyan also answered nearly every question I had about her operation of the website, interaction with users, and even her personal life. Among the few things she would not disclose is her current location, because she is at risk of financial ruin, extradition, and imprisonment because of a lawsuit launched by Elsevier last year.
  30. ^ ringo-ring (2016-02-24). "Why Sci-Hub is the true solution for Open Access: reply to criticism". engineuring (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-28.
  31. ^ "Alexandra Elbakyan – Science Should be Open to all Not Behind Paywalls -". www.leafscience.org. ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  32. ^ "Alexandra Elbakyan – Science Should be Open to all Not Behind Paywalls -". www.leafscience.org. ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  33. ^ "Scientist vs. publisher: Sci-Hub reveals flaws in academia – The Miscellany News" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-28. As a devout pirate, I think that copyright should be abolished. At least some corrections to the laws should be made that prohibit prosecutions or injunctions against free distribution of scientific knowledge and educational resources{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  34. ^ "Fighting for Communism in Science - BPR Interviews: Alexandra Elbakyan". Brown Political Review (بە ئینگلیزی). 2021-04-16. Retrieved 2021-10-28. From the very beginning, it’s been my dream that Sci-Hub would facilitate long-lasting changes in the copyright laws that have been used to stop the free exchange of information online. We can have a discussion when copyright is used to stop the free distribution of movies and music, but if the law is against science and knowledge, there is nothing to discuss. Sci-Hub has made obvious that copyright prevents the development of science, free academic discussion on the Internet, and the free exchange of research knowledge in the form of articles and books. So what is the best thing we can do? It is to eliminate copyright law and allow the free distribution of knowledge on the Internet, and the free operation of websites like Sci-Hub. Sci-Hub’s main crime is that it allows the free reading of academic journals and books on the Internet. That shouldn’t be a crime in the first place.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  35. ^ "Why Sci-Hub is illegal, and what you can do about it". 2018-07-07.
  36. ^ Кузнецов, Даниил (23 December 2016). "Пиратка года: До Сноудена или Ассанжа мне пока далеко" (بە ڕووسی). Life. Retrieved 21 October 2017.
  37. ^ "How one perplexing pirate is plundering the publishers • The Medical Republic". The Medical Republic (بە ئینگلیزی). 2019-02-06. Retrieved 2021-10-26. We were waiting for a call from either a master lawbreaker or a hero of science, depending on who you ask.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  38. ^ "Fighting for Communism in Science - BPR Interviews: Alexandra Elbakyan". Brown Political Review (بە ئینگلیزی). 2021-04-16. Retrieved 2021-10-28. Knowledge today has become the private property of corporations such as the publisher Elsevier. These corporations are making a lot of money, while researchers are poor and exploited. Sci-Hub is against all of this. Knowledge belongs to everyone and all people should have equal access to it. Sci-Hub is fighting for communism in science.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  39. ^ "How one perplexing pirate is plundering the publishers • The Medical Republic". The Medical Republic (بە ئینگلیزی). 2019-02-06. Retrieved 2021-10-26. We were waiting for a call from either a master lawbreaker or a hero of science, depending on who you ask.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  40. ^ "Alexandra Elbakyan – Science Should be Open to all Not Behind Paywalls -". www.leafscience.org. ٢٠ی نیسانی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  41. ^ "Sci-Hub Tears Down Academia's "Illegal" Copyright Paywalls * TorrentFreak" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-28.
  42. ^ "Sci-Hub: What It Is and Why It Matters". American Libraries Magazine (بە ئینگلیزی). 2016-05-31. Retrieved 2021-10-22.
  43. ^ Sprague, John (March 2016). "Should knowledge be free?" (PDF).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  44. ^ "Alexandra Elbakyan and Sci-Hub: The Full Story". Ultius (بە ئینگلیزی). 2016-11-19. Retrieved 2021-10-22.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  45. ^ "Sci-Hub Pledges Open Source & AI Alongside Crypto Donation Drive * TorrentFreak" (بە ئینگلیزی). Retrieved 2021-10-28.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ئەلێکساندرا_ئیلباکیان&oldid=1132177»