مانگی دەستکردی سیخوڕ

مانگی دەستکردی سیخوڕ
مانگی دەستکردی سیخوڕ
لقی	مانگی دەستکردی چاودێریی زەوی، مانگی دەستکردی سەربازی
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

مانگی دەستکردی سیخوڕ (بە ئینگلیزی: spy satellite) بریتین لە مانگە دەستکردەکان کە بۆ کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر ناوچەیەک یان ئامانجێکی دیاریکراو لەسەر ڕووی زەوی دروستکراون. بە پلەی یەکەم بۆ مەبەستی سەربازی و ھەواڵگری بەکاردەھێنرێن، و دەتوانن زانیاری بەنرخ لەسەر چەندین چالاکیی بەرفراوان بدەن، لەوانە جووڵەی سەربازی، گەڕان بەدوای سەرچاوە سروشتییەکان و بەدواداچوونی کەشوھەوا. زۆربەی مانگە دەستکردە سیخوڕییەکان ھەستەوەری پێشکەوتووی وەک کامێرا و دۆزەرەوەی ژێر سوور و سیستەمی ڕاداریان تێدایە، کە ڕێگەیان پێدەدات وێنە و زانیاری بە ڕوونی بەرز بگرن.^[١]^[٢] دەتوانن لە ھەردوو سپێکتریمی ڕووناکی بینراو و نابینراودا کاربکەن، و دەتوانن دۆزینەوەکانیان بگوازنەوە بۆ وێستگە زەمینییەکان یان تۆڕەکانی تری مانگی دەستکرد بۆ شیکاری.

لەم ساڵانەی دواییدا پشتبەستن بە تەکنۆلۆژیای مانگی دەستکرد بۆ چاودێری و کۆکردنەوەی زانیاری ھەواڵگری لە سەرانسەری جیھاندا پەرەی سەندووە. لەکاتێکدا ھەندێک مانگە دەستکردەکانی سیخوڕی وەک ئامرازێکی گرنگ بۆ پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی و پاراستن لە ھەڕەشە ئەگەرییەکان دەزانن، ھەندێکی دیکە نیگەرانی خۆیان سەبارەت بە پرسەکانی تایبەتمەندی و مافی مرۆڤ وروژاندووە. بە گشتی مانگی دەستکردی سیخوڕی ئامرازێکی بەھێزە بۆ کۆکردنەوەی زانیاری، و پێدەچێت بۆ ساڵانی داھاتوو بەردەوام بێت لە ڕۆڵێکی گرنگ لە ئۆپەراسیۆنە سەربازی و ھەواڵگرییەکان.^[٣]

چەند جۆرێکی مانگی دەستکردی سیخوڕی ھەیە، بریتیین لە: مانگی دەستکردی سیخوڕی ئاسایی، ئەم مانگە دەستکردانە بۆ وێنەگرتن و کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر ناوچەیەکی دیاریکراو یان ئامانجێک دروستکراون.^[٤] بە پلەی یەکەم بۆ مەبەستی سەربازی و ھەواڵگری بەکاردەھێنرێن. مانگی دەستکردی زیرەکی نیشانە: ئەم مانگە دەستکردانە بۆ ڕێگرتن و شیکردنەوەی سیگناڵەکانی پەیوەندییەکانی وەک ھاتوچۆی ڕادیۆ و ئینتەرنێت دروستکراون. مانگی دەستکردی زیرەکی ئەلیکترۆنی: ئەم مانگە دەستکردانە بۆ دیاریکردن و شیکردنەوەی سیگناڵە کارۆموگناتیسییەکان دروستکراون. دەتوانرێت بۆ کۆکردنەوەی زانیاری ھەواڵگری یان بۆ نەخشەکێشانی زەوی بەکاربھێنرێت. سوودەکانی مانگی دەستکردی سیخوڕی: دەتوانن زانیاری لە شوێنە دوورەکان یان دەستنەکەوتووەکانەوە کۆبکەنەوە. دەتوانن چاودێری بەردەوامی ناوچەیەک بکەن. دەتوانن لە ھەردوو بارودۆخی شەو و ڕۆژدا چاودێری بکەن. دەتوانرێت بۆ پەیوەندی کاتی ڕاستەقینە لە نێوان دەزگا سەربازی و ھەواڵگرییەکاندا بەکاربھێنرێت. تەحەددیاتی مانگی دەستکردی سیخوڕی: دروستکردن و خستنەبازاڕ و کارپێکردنیان گرانە. دەتوانن بەرەوڕووی ھێرشی وڵاتانی تر ببنەوە. دەتوانێ کاریگەری ھەلومەرجی کەشوھەوا و دەستێوەردانی بەرگەھەوای ھەبێت. دەتوانن نیگەرانییەکان سەبارەت بە تایبەتمەندی و کاریگەرییە ڕەوشتییەکان بوروژێنن. یاریزانە سەرەکییەکان لە تەکنەلۆژیای مانگی دەستکردی سیخوڕی: ھەندێک لەو وڵاتە سەرەکیانەی کە تەکنەلۆژیای سەتەلایتی سیخوڕییان پەرەپێداوە بریتین لە ئەمریکا، ڕووسیا، چین، ئیسرائیل، فەڕەنسا، و بەڕیتانیا. ئەم وڵاتانە سەرچاوەیەکی بەرچاویان لە پەرەپێدان و پاراستنی تۆڕە مانگە دەستکردە سیخوڕییەکانیان وەبەرھێناوە.^[٥]

بە گشتی مانگی دەستکردی سیخوڕی تەکنەلۆژیایەکی ئاڵۆز و بەھێزە کە ھەم بەکارھێنانی سەربازی و ھەم مەدەنی ھەیە. لەکاتێکدا کە ئەوان توانای کۆکردنەوەی ھەواڵگری بەنرخ پێشکەش دەکەن، بەڵام نیگەرانییەکان سەبارەت بە تایبەتمەندی و کاریگەرییە ڕەوشتییەکان دەوروژێنن. لەگەڵ بەردەوامبوونی پەرەسەندنی تەکنەلۆژیای مانگی دەستکرد، گرنگ دەبێت بۆ داڕێژەرانی سیاسەت بە وردی ھاوسەنگی لەم بەرژەوەندییە کێبڕکێکارانەدا دروست بکەن.^[٦]

سەرچاوەکان

^ «Corona History». National Reconnaissance Office]. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
^ «Corona Program». Mission and Spacecraft Library. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئابی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.
^ «Two Years for Morison». The New York Times. 8 December 1985. لە 16 February 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «The Navy's Spy Missions in Space». U.S. Naval Research Laboratory. April 2008. لە ٢١ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی نیسانی ٢٠١٩ ھێنراوە. ئەم وتارە دەقەکانی لەم سەرچاوەیە ھێناوە، کە لە پاوانی گشتییە.
^ reconnaissance satellite، Infoplease، لە 2014-02-17 ھێنراوە
^ Erickson، Mark (2005). Into the Unknown Together – The DOD, NASA, and Early Spaceflight (PDF). ISBN 1-58566-140-6. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٨ی ئازاری ٢٠٠٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite book}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2003-03-08 suggested (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)

[NRO-Corona-1] «Corona History». National Reconnaissance Office]. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی شوباتی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.

[NASA-Corona-2] «Corona Program». Mission and Spacecraft Library. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئابی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی شوباتی ٢٠١٤ ھێنراوە.

[NYT-1985-Morison-3] «Two Years for Morison». The New York Times. 8 December 1985. لە 16 February 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[spy-4] «The Navy's Spy Missions in Space». U.S. Naval Research Laboratory. April 2008. لە ٢١ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی نیسانی ٢٠١٩ ھێنراوە. ئەم وتارە دەقەکانی لەم سەرچاوەیە ھێناوە، کە لە پاوانی گشتییە.

[5] reconnaissance satellite، Infoplease، لە 2014-02-17 ھێنراوە

[6] Erickson، Mark (2005). Into the Unknown Together – The DOD, NASA, and Early Spaceflight (PDF). ISBN 1-58566-140-6. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٨ی ئازاری ٢٠٠٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite book}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 2003-03-08 suggested (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]