زمانە تورکییەکان
زمانە تورکییەکان ماڵباتە زمانێکە کە لە ٣٥ زمان پێکدێت.[١] زۆرجار ئەم ماڵباتە زمانە دەخرێتە ناو خێزانی زمانە ئاڵتەیکەکان کە پێکدێت لە ژاپۆنی و کۆری و مۆنگۆلی. ئاخێوەرانی ئەم کۆمەڵە زمانە دەکەونە ڕۆژھەڵات و ڕۆژاوای ئاسیا، ناوەندی ئاسیا، سیبێریا و ئەناتۆلیا. زمانە ترکیکەکان زمانی زکماکی ١٧٠ ملیۆن کەسە.[٢] زمانی تورکیش زۆرترین ئاخێوەری ھەیە لەناو ھەموو زمانە تورکییەکان کە زیاتر لە ٧٥ ملیۆن ئاخێوەرە.[٣]
تایبەتمەندی
[دەستکاری]خاسیەتەکانی ئەم ماڵباتە زمانە بریتین لە ئەگلوتیناسیۆن واتە بە لکاندنی وشە و پێشگر و پاشگر وشەی زۆر درێژ و ئاڵۆز دروست دەکرێ و تایبەتمەندییەکی دیش بریتییە لە نەبوونی جێندەر لە زمانەکان.
خوێندوارەکان بە پێی وڵات
[دەستکاری]ئەم وڵاتانەی کە زۆرترین خوێندوار بە زمانی تورکییان تێدایە، ئەمانەن:[٤][٥]
| ژمارە | وڵات | خوێندوارەکان (ملیۆن) |
زمانەکان |
|---|---|---|---|
| ١ |  تورکیا |
٦٥ - ٥٥ | زمانی تورکی - زمانی ئازەربایجانی |
| ٢ |  ئۆزبەکستان |
٣٠ - ٢٥ | زمانی ئۆزبەکی - زمانی کازاخی |
| ٣ |  ئێران |
١٥ - ١٣ | زمانی ئازەربایجانی - زمانی قەشقایی |
| ٤ |  کازاخستان |
١٤ - ١٣ | زمانی کازاخی - زمانی ئۆزبەکی |
| ٥ |  چین |
١٢ - ١٠ | زمانی ئۆیغوری - زمانی کازاخی |
| ٦ |  ئازەربایجان |
١٠ - ٩ | زمانی ئازەربایجانی - زمانی تورکی |
| ٧ |  ڕووسیا |
١٠ - ٩ | زمانی تاتاری - زمانی باشقیری - زمانی یاقووتی |
| ٨ |  قرغیزستان |
٦ - ٥٫٥ | زمانی قرغیزی - زمانی ئۆزبەکی |
| ٩ |  تورکمانستان |
٥ - ٤٫٥ | زمانی تورکمانی - زمانی ئۆزبەکی |
| ١٠ |  یەکێتیی ئەورووپا |
٥ - ٤ | زمانی تورکی - زمانی ئازەربایجانی |
| ١١ |  ئەفغانستان |
٤ - ٣ | زمانی ئۆزبەکی - زمانی تورکمانی |
| ١٢ |  عێراق |
٢ - ١ | زمانی ئازەربایجانی - زمانی تورکی |
| ١٣ |  تاجیکستان |
١٫٥ - ١ | زمانی ئۆزبەکی - زمانی قرغیزی |
| ١٤ |  ویلایەتە یەکگرتووەکان |
١ - ٠٫٥ | زمانی تورکی - زمانی ئازەربایجانی |
| ١٥ |  سووریا |
١ - ٠٫٥ | زمانی ئازەربایجانی - زمانی تورکی |
| - | شوێنەکانی تری جیھان | ١ - ٠٫٥ | – |
| ھەموو | زمانە تورکییەکان | ١٨٠ - ١٧٠ | – |
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Dybo A.V. (2007). «ХРОНОЛОГИЯ ТЮРКСКИХ ЯЗЫКОВ И ЛИНГВИСТИЧЕСКИЕ КОНТАКТЫ РАННИХ ТЮРКОВ» [Chronology of Turkish Languages and Linguistic Contacts of Early Turks] (PDF) (بە ڕووسی). p. 766. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١١ی ئازاری ٢٠٠٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی نیسانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ Janhunen، Juha (2013). «Personal pronouns in Core Altaic». Shared Grammaticalization: With Special Focus on the Transeurasian Languages. p. 223. ISBN 9789027205995.
- ^ Katzner، Kenneth (March 2002). Languages of the World, Third Edition. Routledge, an imprint of Taylor & Francis Books Ltd. ISBN 978-0-415-25004-7.
- ^ https://www.ethnologue.com/
- ^ https://glottolog.org/
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە زمانە تورکییەکان تێدایە. |
