ڤێرا ڕۆبین

ڤێرا ڕۆبین
ڤێرا ڕۆبین
بە ئینگلیزی: Vera Rubin
لەدایکبوون	٢٣ی تەممووزی ١٩٢٨; فیلادێلفیا، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
مردن	٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ (٨٨ ساڵ ژیاوە); Princeton, New Jersey، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
ناوی کاتی لەدایکبوون	Vera Florence Cooper
ھاوسەر	Robert Joshua Rubin
منداڵ	Karl Rubin، Judith Young
زمانەکانی ئاخاوتن	زمانی ئینگلیزی
پیشە	ئەستێرەناس، فیزیکزان، زانستیار
بواری کار	ئەستێرەناسی، ستێرفیزیک، کۆسمۆلۆجی، ماددەی تاریک
شوێنی کارکردن	زانکۆی جۆرج تاون
پەروەردە	زانکۆی جۆرج تاون، Cornell University، Vassar College
ڕاوێژکاری دکتۆرا	George Gamow
Doctoral student	Sandra Faber
ئایین	جوولەکایەتی
Interested in	گەردوونناسان
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ڤێرا کووپەر ڕۆبین (بە ئینگلیزی: Vera Rubin؛ ٢٣ی تەممووزی ١٩٢٨–٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦) ژنە ئەستێرەناسیی ئەمریکی بوو. ئەو ناسراوە بەوەی توانی ماددەی تاریک بسەلمێنێت، کاتێک توێژینەوەی لەسەر بارستای ٢٠٠ گەلەستێرە ئەنجامدا.^[١]^[٢]

سەرەتای ژیان

ڤێرا ڕۆبین لە ڕۆژی ٢٣ی تەممووزی ١٩٢٨، لە فیلادیلفیا، پەنسیلڤانیا لەدایکبوو. ئەو خووشکە بچووکی ماڵەوەیان بوو، لەناو دوو خووشکی دیکەیدا. دایک و باوکی جوو بوون کە لە ڕۆژھەڵاتی ئەورووپاوە بەرەو ئەمریکا کۆچیان کردبوو. باوکی فیلیپ کووپەر خەڵکی ڤیلننیوس، لیتوانیا بوو. باوکی ناوی خۆی گۆڕی بوو بۆ ئەوەی کاربکات، ئەو ئەندازیاری کارەبا بوو.^[٣] دایکی ڕۆس ئەپلیباوم خەڵکی بێسارابیا، مۆڵدۆڤا بوو. دایک و باوکی بەیەکەوە لە کۆمپانیای بێڵ کاریان دەکرد، ھەر ئەوەش ھۆکاربوو کە یەکتری ببینن و دوایی ھاوسەرگیری بکەن. خێزانەکە لە ساڵی ١٩٣٨ بەرەو ئەمریکا کۆچیان کرد. کە ئەوکاتە ڤێرا تەمەنی دە ساڵان بوو.^[٢]

ڤێرا ھەر لە تەمەنی زوو حەزی بە زانست و ئەستێرەناسیی بوو، ئەو لەگەل باوکی تێلسکۆپێکیان دروستکرد، بەمەش ڤێرا چاودێری بەردی ئاسمانی دەکرد.^[٤]^[٥]^[٦]

خوێندن

لە ساڵی ١٩٤٤، ڤێرا خوێندنی ئامادەیی لە کۆلێجی کۆلێدجی سنیۆر تەواوکرد.^[٥] لە ساڵی ١٩٤٤، بڕواننامەی لە ئەستێرەناسیی وەرگرت.^[٤] دواتر ویستوویەتی درێژە بەخوێندن بدات لە زانکۆی پرینستۆن،^[٧]^[٨] بەڵام بەھۆی ڕەگەزەکەیەوە وەرنەگیرا، ئەو زانکۆیە بۆ ماوەی ٢٧ ساڵ ھیچ ژنێکی وەرنەگرت بوو.^[٩] دواتر پێشنیارێکی زانکۆی ھارڤاردی ڕەتکردەوە، ھاوسەرگیری لەگەڵ ڕۆبێرت جۆشوا ڕۆبین کرد، کە دەرچوویەکی زانکۆی کۆرنێل بوو.^[٤]

دواتر چووە زانکۆی ئۆرێل، لەوێ لە ساڵی ١٩٥١ بڕواننامەی ماستەر لە ئەستێرەناسیی وەرگرت.^[٥]^[١٠] دواتریش لە زانکۆی جۆرج واشینگتن، خوێندنی دکتۆرای لە بواری ئەستێرەناسیی تەواوکرد، ئەوێ تاکە زانکۆی پایتەخت بوو کە لەبواری ئەستێرەنناسیی بتواندرێت دکتۆرای لێ بخوێندرێت.^[١١]

سەرچاوەکان

^ Hojan (١١ی شوباتی ٢٠١٩). «ڕۆژی جیھانیی ″ژنان و کچان لە زانستدا″». ڕێکخراوەی زانستی فەرھەنگیی ھۆژان. لە ١٢ی ئازاری ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ ^ئ ^ا Overbye، Dennis (December 27, 2016). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. لە December 27, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Bartusiak، Marcia (1993). Through a Universe Darkly: A Cosmic Tale of Ancient Ethers, Dark Matter, and the Fate of the Universe. Toronto, Ontario, Canada: HarperCollins Canada. pp. needed. ISBN 978-0-06-018310-3. لە December 29, 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ ^ئ ^ا ^ب Irion، Robert (2002). «The Bright Face behind the Dark Sides of Galaxies». Science. 295 (5557, February 8): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.
^ ^ئ ^ا ^ب Schudel، Matt (٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ Scoles، Sarah (October 4, 2016). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. لە December 26, 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. June 1997. Bibcode:1997Obs...117..129.
^ Overbye، Dennis (December 27, 2016). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ Domonoske، Camila (December 26, 2016). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. لە December 27, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Larsen، Kristine (March 1, 2009). «Vera Cooper Rubin». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Brookline, Massachusetts, US: Jewish Women's Archive. لە December 30, 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Popova، Maria (April 18, 2016). «Pioneering Astronomer Vera Rubin on Women in Science, Dark Matter, and Our Never-Ending Quest to Know the Universe» (journalist blog). Brain Pickings. لە December 26, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[1] Hojan (١١ی شوباتی ٢٠١٩). «ڕۆژی جیھانیی ″ژنان و کچان لە زانستدا″». ڕێکخراوەی زانستی فەرھەنگیی ھۆژان. لە ١٢ی ئازاری ٢٠٢١ ھێنراوە.

[OverbyeNYT161227-2] ئ ^ا Overbye، Dennis (December 27, 2016). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. لە December 27, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[Bartusiak-3] Bartusiak، Marcia (1993). Through a Universe Darkly: A Cosmic Tale of Ancient Ethers, Dark Matter, and the Fate of the Universe. Toronto, Ontario, Canada: HarperCollins Canada. pp. needed. ISBN 978-0-06-018310-3. لە December 29, 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[Irion3-4] ئ ^ا ^ب Irion، Robert (2002). «The Bright Face behind the Dark Sides of Galaxies». Science. 295 (5557, February 8): 960–961. doi:10.1126/science.295.5557.960. PMID 11834801. S2CID 41891881.

[:33-5] ئ ^ا ^ب Schudel، Matt (٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦). «Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88». Washington Post. لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[Scoles161004-6] Scoles، Sarah (October 4, 2016). «How Vera Rubin Discovered Dark Matter». Astronomy Magazine. لە December 26, 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[:0-7] «1996 November 8 meeting of the Royal Astronomical Society». The Observatory. 117: 129–135. June 1997. Bibcode:1997Obs...117..129.

[NYT01-8] Overbye، Dennis (December 27, 2016). «Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women». The New York Times. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[DomonoskeNPR161226-9] Domonoske، Camila (December 26, 2016). «Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88». NPR News. لە December 27, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[jwa-10] Larsen، Kristine (March 1, 2009). «Vera Cooper Rubin». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Brookline, Massachusetts, US: Jewish Women's Archive. لە December 30, 2016 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[:1-11] Popova، Maria (April 18, 2016). «Pioneering Astronomer Vera Rubin on Women in Science, Dark Matter, and Our Never-Ending Quest to Know the Universe» (journalist blog). Brain Pickings. لە December 26, 2016 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]