ڕەی (ئێران)

ڕەی
وڵات	ئێران
پایتەختی	Ziyarid dynasty، دەوڵەتی بوەیھی، Ray County، دەوڵەتی سەلجووقی، Rhagiana (Ray)
دابەشکاریی کارگێڕی	Ray County
ناوچەی کاتی	UTC+03:30
پۆتانی شوێن	٣٥°٣٥′٥١″N ٥١°٢٦′٤″E
دانیشتووان	٢٥٠٬٠٠٠
بەرزی لە ئاستی دەریا	١٬١٨٠ مەتر
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ڕەی (بە فارسی : شهر ری) شارێکی مێژووییە کە ئەمڕۆ بەشێکە لە باشووری ڕۆژھەڵاتی تاران لە ئێران. پایتەختی پارێزگای ڕەیە، ئێستا وەک قەزای بیستەمی شارەوانیی ناوچەی گەورەی مێژوویی تاران دانراوە، تاران لە سەردەمی خەلیفەی دووەم عومەری کوڕی خەتتاب بە سەرکردایەتی نەعیمی کوڕی موقرین شاری ڕەی کردەوە و دەوترێت کە زەردەشت لەوێ دەرچووە. ھەروەھا ژمارەیەک زانای موسڵمانیش دەگەڕێندرێنەوە بۆ ئەو شارە، لەوانە فەخرەدین ئەلڕازی خاوەنی ڕاڤەی کلیلەکانی غەیب، و کیمیازان ئەبووبەکر ئەلڕازی و ئەستێرەناسی عەبدولڕەحمان کوڕی عومەر ئەلسۆفی.

مێژوو

نیشینگەی کشتوکاڵی زۆر لەمەوبەر وەک بەشێک لە نەریتی گردی ناوەڕاست لەسەر گردە ناوخۆییەکانی وەک ناوچەی عەین عەلی دامەزراون؛ چشمە عەلی لە باکووری ڕەی، مێژووی شارەکە دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ٦٠٠٠ ساڵ پێش زایین و دامەزراندنی دەگەڕێندرێتەوە بۆ پادشا ئەفسانەییە کۆنەکان، ھەروەھا پێدەچێت شوێنی نیشتەجێبوونی شانشینی سەرکردایەتی زەردەشتی بووبێت.

سەردەمی کۆن

لەسەر نووسراوی بێھستونی ھەخامەنچییەکان، ڕوونە کە ڕەی بەشێک بووە لە ناوچەی ماد و بنکەی ڕامیاری و ڕۆشنبیریی مادە کۆنەکانن، ڕەی یەکێک بوو لە قەڵا سەرەکییەکانی ئیمپراتۆریەتی سەلجووقی. ژەنەراڵ ئەسکەندەری مەکدۆنی سێلۆکۆسی یەکەم ناوی شارەکەی گۆڕی بۆ یۆرۆپۆس (Ευρωπός)، وەک ڕێزێک بۆ شارەکەی خۆی لە مەقدۆنیا. ڕەی وەک یەکێک لە پایتەختە گۆڕاوەکانی ئیمپراتۆریەتی پارتی بەکاردەھێنرا و لە سەردەمی سەلجووقیشدا، ڕەی بە پارێزگای ڕاگیانا لەگەڵ چوار شاری دیکەدا دەورە درابوو.

لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتیی ساسانیدا، ڕەی لە نزیک ناوەندی ئیمپراتۆرییەتەکە بوو. بنکەی ماڵی زلھێز میھران و ماڵی سپاندیاد بوو کە دوو ماڵ بوو لەکۆی حەوت ماڵە گەورەکەی ئێران لە سەردەمی ساسانییەکاندا بوون.