پەردەکانی مێشک
پەردەکانی مێشک بریتین لەو سێ پەردەیەی کە دەوری مێشک و دڕکەپەتک دەدەن.[١] لە شیردەرەکاندا، ئەم پەردانە ئەمانەن؛ ئەستوورەماک، تەونۆکەماک، و تەنکەماک. فرمانی سەرەکییان پاراستنی کۆئەندامی دەماریی ناوەندییە.[٢]
پێکھاتە
[دەستکاری]ئەستوورەماک
[دەستکاری]ئەستوورەماک (بە ئینگلیزی: Dura mater، دایکە توندەکە[٣])یەکێکە لەو سێ چینە بەستەرەشانەی کە پەردەکانی مێشک پێک دەھێنن. سەرووترینی سێ پەردەکەیە کە بەیەکەوە دەوری مێشک و دڕکەپەتک دەدەن و دەیپارێزن. ئەستوورەماک لە فایبڕۆبلاست و بڕێکی زۆر لە کۆلاجین دروست بووە. ئەم پەردەیە لە دوو توێ پێک ھاتووە: چینی ژێرئێسکی و چینی پەردەیی.[٤]
تەونۆکەماک
[دەستکاری]تەونۆکەماک (بە ئینگلیزی: Arachnoid، ھاوشێوەی تۆڕی جاڵجاڵۆکە[٥]) دەکەوێتە نێوان دوو پەردەکەی تری مێشک، چینێکی بێ لوولەخوێنە و بەشدارە لە زیندەچاڵاکییەکانی شلەی دڕکەمۆخ لە ڕێی بۆشاییی ژێر تەونۆکەماکەوە.[٦]
تەنکەماک
[دەستکاری]تەنکەماک (بە ئینگلیزی: Pia mater، دایکە نەرمەکە[٧]) پەردەیەکی ھەرە ناسکە. بە توندی بە ڕووی مێشک و دڕکەپەتکدا لکاوە و دای دەپۆشێت، بە تەواوی پەیڕەوی شێوەی مێشک دەکات (شێوەی لۆچەکان وەردەگرێت). پەردەیەکی زۆر تەنکە کە پێکھاتووە لە ڕیشاڵەشانە و چینێکی دەرەکی لە خانەی تەخت کە واپێدەچێت پیانەڕۆ بن بۆ شلە. تەنکەماک کوندەکرێت لەلایەن لوولەخوێنەکان کە بەرەو مێشک و دڕکەپەتک دەڕۆن، ھەروەھا ئەو موولوولەخوێنانەی ئەوان کە خۆراکی مێشک دەدەن.[٨]
پەردەی لیمفەئاسای ژێرتەونۆکەیی
[دەستکاری]ئەم پەردەیە (بە ئینگلیزی: SLYM، کورتکراوەی Subarachnoidal Lymphatic-like Membrane) پێکھاتەیەکی توێکاریی تازە پێناسەکراوە لە مێشکی مرۆڤدا، کە لە ساڵی ٢٠٢٣ دا پێشنیازکراوە وەک ئەگەری پەردەی چوارەم لە مێشکدا.[٩] پەردەی لیمفەئاسای ژێرتەونۆکەیی کەوتوەتە ناو بۆشاییی ژێرتەونۆکەیییەوە کە بۆشایییەکە لە نێوان پەردەی نێوەڕاست و تەنکە پەردەکەی ژێرەوە کە بە مێشکەوە وەنوساوە؛ بەم شێوەیە بۆشاییی ژێرتەونۆکەیی دابەشدەکات بۆ دەرەچینێکی ڕووکەش و ناوچەیەکی ناوەکی قووڵتر کە دەوری مێشک دەدات.[٩]
ژێرتەونۆکە بۆشایی
[دەستکاری]ژێرتەونۆکە بۆشایی ئەو بۆشایییەیە کە لە نێوان تەونۆکە و تەنکەماکدا ھەیە. ئەم بۆشایییە پڕکراوە لە شلەی دڕکەمۆخ و بەرەوخوارەوە ھاوشانی دڕکەپەتک بەردەوامدەبێت، جگەلەوە لوولەخوێنە سەرەکییەکان و ئەستێلکەکانیشی تێدایە کە پێیان دەوترێت ژێرتەونۆکە ئەستێلک؛ کە ئەمانیش پڕن لە شلەی دڕکەمۆخ. ئەم ئەستێلکانە دروستبوون بەھۆی توند لکانی تەنکەماک بە مێشکەوە و جیابوونەوەی لە تەونۆکەماک.[١٠]
بایەخی کلینیکی
[دەستکاری]زامداربوونەکان کە دەگەنە پەردەکانی مێشکیش دەکرێت ببنە ھۆی خوێنبەربوون و ھەروەھا دوو جۆری خوێنتێزانیش.[١١]
- ژێرتەونۆکە خوێنبەربوون بریتییە لە خوێنبەربوونێکی توند لەژێر تەونۆکەماکەوە؛ کە دەکرێت ڕووبدات لەخۆیەوە یان لە ئەنجامی زەبرێک.[١٢]
- خوێنتێزانی ژێردیوڕا بریتییە لە خوێنتێزانێک (کۆبوونەوەی خوێن) کە کەوتووەتە نێوانی تەونۆکە و ئەستوورەماکەوە. پردەخوێنھێنەرەکان کە ئەستوورە و تەونۆکەماک بەیەکەوە پەیوەست دەکەن دڕاون، بەزۆری لەکاتی ڕووداوێکدا، بەمەش خوێن دزە دەکاتە ئەم ناوچەیە.[١١]
- خوێنتێزانی سەردیوڕا دروست دەبێت لە خوێنبەربوونی نێوان کەللەی سەر و ئەستوورەماکدا، لەوانەیە لەخۆوە بێت یان بەھۆی ڕووداوێک.[١١]
بارە تەندروستییەکانی تر کە کاردەکەنە سەر پەردەکان؛ ھەوکردنی پەردەکانی مێشک (بەزۆری لە بەکتریا، ڤایرۆس، یان کەڕووە تەشەنایەکەوە) و پەردەلووەکان کە لە پەردەکانەوە گەشەدەکەن، یان لە شێرپەنجەی پەردەیی کە لە شوێنێکی تری جەستە دروست دەبن و تەشەندەکەن بۆ پەردەکانی مێشک.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «Meninges: What They Are & Function». Cleveland Clinic (بە ئینگلیزی). لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Decimo، Ilaria؛ Fumagalli، Guido؛ Berton، Valeria؛ Krampera، Mauro؛ Bifari، Francesco (2012). «Meninges: from protective membrane to stem cell niche». American Journal of Stem Cells (بە ئینگلیزی). ١ (2).
- ^ Altibbi.com. «الام الجافیة (Dura mater, pachymeninx)». الطبی (بە عەرەبی). لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)[بەستەری مردوو] - ^ Kekere، Victor؛ Alsayouri، Khalid (2023)، «Anatomy, Head and Neck, Dura Mater»، StatPearls، Treasure Island (FL): StatPearls Publishing، PMID ٣١٤٢٤٨٨٥، لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە
- ^ «Definition of ARACHNOID». www.merriam-webster.com (بە ئینگلیزی). لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Ghannam، Jack Y.؛ Al Kharazi، Khalid A. (2023)، «Neuroanatomy, Cranial Meninges»، StatPearls، Treasure Island (FL): StatPearls Publishing، PMID ٣٠٩٦٩٧٠٤، لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە
- ^ «Definition of PIA MATER». www.merriam-webster.com (بە ئینگلیزی). لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Adeeb، Nimer؛ Mortazavi، Martin M.؛ Deep، Aman؛ Griessenauer، Christoph J.؛ Watanabe، Koichi؛ Shoja، Mohammadali M.؛ Loukas، Marios؛ Tubbs، R. Shane (2013-10). «The pia mater: a comprehensive review of literature». Child's Nervous System: ChNS: Official Journal of the International Society for Pediatric Neurosurgery. ٢٩ (10): ١٨٠٣–١٨١٠. doi:١٠.١٠٠٧/s٠٠٣٨١-٠١٣-٢٠٤٤-٥. ISSN ١٤٣٣-٠٣٥٠. PMID ٢٣٣٨١٠٠٨.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ ئ ا Møllgård، Kjeld؛ Beinlich، Felix R. M.؛ Kusk، Peter؛ Miyakoshi، Leo M.؛ Delle، Christine؛ Plá، Virginia؛ Hauglund، Natalie L.؛ Esmail، Tina؛ Rasmussen، Martin K.؛ Gomolka، Ryszard S.؛ Mori، Yuki (٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣). «A mesothelium divides the subarachnoid space into functional compartments». Science (New York, N.Y.). ٣٧٩ (6627): ٨٤–٨٨. doi:١٠.١١٢٦/science.adc٨٨١٠. ISSN ١٠٩٥-٩٢٠٣. PMID ٣٦٦٠٣٠٧٠.
- ^ Shafique، Shiza؛ Rayi، Appaji (2024)، «Anatomy, Head and Neck, Subarachnoid Space»، StatPearls، Treasure Island (FL): StatPearls Publishing، PMID ٣٢٤٩١٤٥٣، لە ٣٠ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە
- ^ ئ ا ب Tenny، Steven؛ Thorell، William (2024)، «Intracranial Hemorrhage»، StatPearls، Treasure Island (FL): StatPearls Publishing، PMID ٢٩٢٦٢٠١٦، لە ٣٠ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە
- ^ van Gijn، Jan؛ Kerr، Richard S.؛ Rinkel، Gabriel J. E. (٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٧). «Subarachnoid haemorrhage». Lancet (London, England). ٣٦٩ (9558): ٣٠٦–٣١٨. doi:١٠.١٠١٦/S٠١٤٠-٦٧٣٦(٠٧)٦٠١٥٣-٦. ISSN ١٤٧٤-٥٤٧X. PMID ١٧٢٥٨٦٧١.
بەستەرە دەرەکییەکان
[دەستکاری]
| نەتەوەیی | |
|---|---|
| ھی تر | |
