ویکیفەرھەنگ

ویکیفەرھەنگ
دامەزران	١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٢
ناو بە زمانی فەرمی	Wiktionary
خوێندنەوەی ئای پی ئەی	ˌwɪkʃɪˈneɹi
دامەزرێنەر	جیمی وەیڵز، لاری سانگر، دامەزراوەی ویکیمیدیا، دانیاڵ ئالستۆن
خاوەن	دامەزراوەی ویکیمیدیا
چاپەکان	Wiktionary language edition
دانەر	جیمی وەیڵز
وڵاتی بنەڕەت	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دابەشکەر	گووگڵ پلەی
کۆدی خشتە	6968
کارپێکەر	دامەزراوەی ویکیمیدیا
بزوێنەری نەرمامێر	میدیاویکی
وێبگە	https://wiktionary.org/
ھاشتاگ	ウィクショナリー
مۆڵەت	CC BY-SA 3.0
دۆخی چاپکردن	مافی بڵاوکردنەوە پارێزراوە
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ویکیفەرھەنگ (بە ئینگلیزی: Wiktionary) فەرھەنگێکی ناوەرۆک ئازادیی سەرھێڵە، لەسەر بنەمای ھاوکاری کراوە کە وشەسازی زۆرێک لە زمانەکانی جیھان دەگرێتەوە و واتا و وشەڕەتناسی و بێژەکردنی وشەکان لەخۆدەگرێت. ھەموو نووسینەکان بە ھاوبەشی لە ڕێگەی ویکییەوە ئەنجام دەدرێن، و بە ١٧٢ زمان بەردەستە، بە ھەردوو زارەوەی کوردییشەوە. لەبەر ئەوەی ویکیفەرھەنگ بەھۆی ڕەچاوکردنی شوێنی چاپەوە سنووردار نییە، زۆربەی چاپە زمانییەکانی ویکیفەرھەنگ پێناسە و وەرگێڕانی زاراوەکان لە زۆر زمانەوە پێشکەش دەکەن و ھەندێک چاپیش زانیاریی زیادە پێشکەش دەکەن کە بەزۆری لە لە «فەرھەنگی ھاوواتاکان» دەبینرێن.

مێژوو

ویکیفەرھەنگ لە ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٢ دوای پێشنیارێکی «دانیال ئەلستۆن» و بیرۆکەیەکی «لاری سانگر» (ھاوبەشی دامەزرێنەری ویکیپیدیا) ھێنرایە سەرھێڵ. لە ٢٨ی ئازاری ٢٠٠٤ یەکەمین وەشانی ویکیفەرھەنگی نائینگلیزی بە زمانی فەرەنسی و پۆڵەندی دەستیپێکرد. لەو کاتەوە ویکیفەرھەنگ بە چەندین زمانی دیکە دەستی پێکردووە. ویکیفەرھەنگ لەسەر ناوی دۆمەینی کاتی (wiktionary.wikipedia.org) تا ١ی ئایاری ٢٠٠٤ داندرابوو، بەڵام دواتر بۆ ناوی پاوانی ئێستای گۆڕدرا. تا مانگی تەممووزی ٢٠٢١، ویکیفەرھەنگ زیاتر لە ٣٠ ملیۆن وتار (و چەندین نووسینی دیکە) لە نێو بڵاوکراوەکانیدا لەخۆگرتبوو. گەورەترین چاپی زمانەکان ویکیفەرھەنگ زمانی ئینگلیزییە کە زیاتر لە ٧٫٣ ملیۆن وتاری تێ نووسراوە، لە دوای ئەویش ویکیفەرھەنگی فەڕەنسی بە زیاتر لە ٤٫٦ ملیۆن و ویکیفەرھەنگی مالاگاسی بە زیاتر لە ١٫٨ ملیۆن وتارەوە. چل و سێ چاپی زمانی ویکیفەرھەنگ ھەریەکەیان زیاتر لە ١٠٠ ھەزار نووسراو لەخۆدەگرێت. زۆرێک لە پێناسەکانی گەورەترین چاپە زمانییەکانی پڕۆژەکە لەلایەن بووەتەکانەوە دروستکراون کە ڕێگەی داھێنەرانەیان بۆ دروستکردنی نووسینەکان دۆزییەوە یان (بە دەگمەن) بە شێوەیەکی خۆگەڕ ھەزاران نووسینیان لە فەرھەنگەکانی پێش ویکیفەرھەنگ ھاوردە کردووە. لە کۆی ١٨ بۆت کە لە ساڵی ٢٠٠٧دا لە ویکیفەرھەنگی ئینگلیزی تۆمارکرابوون، حەوت بۆتیان ١٦٣ ھەزار لەو نووسراوانەیان لەوێ دروست کردووە.

ویکیفەرھەنگی کوردیی ناوەندی

پڕۆژەی ویکیفەرھەنگ بە زمانی کوردیی ناوەندی بە فەرمی لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٣ دروست کرا و ڕاگەیاندرا.

ڕیزبەندی زمانەکانی ویکیفەرھەنگ

تا ئەیلوول ٢٠٢٤، وێبسایتی ویکیفەرھەنگ بۆ 193 زمان هەیە کە 169 زمانیان چالاک و 24 زمانیان داخراوون. بەشە چالاکەکان ٤٠٬٩٥١٬٧٢٩ وتاریان هەیە، بەشە داخراوەکانیش ٣٣٩ وتاریان هەیە. ٧٬٣٥٦٬٦١٦ بەکارھێنەری تۆمارکراو ھەیە کە ٦٬٠٢٤ بەکارھێنەر لەم دواییانەدا چالاکن.

دە پڕۆژەی سەرەکی زمانی ویکیفەرھەنگ بەپێی ژمارەی وتارەکان لە ناوچەی سەرەکی:

ژ. زمان	ویکی	وتار	سەرجەم	دەستکارییەکان	بەکارھێنەران	بەڕێوەبەران	بەکارھێنەرە چالاکەکان	فایلەکان
1	ئینگلیزی	en	٨٬١٤٣٬٦٨٤	٩٬٧١٣٬٠٧٩	٨١٬٤٢٩٬٠٦٠	٧٢	٤٬٢١٤٬٨٠٥	٢٬٢٣٦	١٤
2	فەرەنسی	fr	٦٬٤٢٦٬٦١٥	٧٬٠٥٣٬٢٠٩	٣٥٬٩٧٤٬٢٠٣	٣٢	٣٧٦٬٣٩٧	٥٠٣	٦
3	مالاگاسی	mg	٤٬٤٥٨٬٩٩١	٤٬٥٢٤٬٩٠٧	٣٣٬٣٣٦٬٠٠١	٢	١٢٬٣٣٥	٦٠	٣
4	چینی	zh	١٬٧٨٩٬٣٠٣	٢٬٤٧٦٬٧٠٥	٨٬٦٨٣٬٢٩٢	٩	١٢٢٬١٧١	٨٣	١
5	یۆنانی	el	١٬٥٣٢٬٣٩١	١٬٥٨٩٬١٨١	٦٬٩٢٧٬٩١٠	١٠	٦٢٬٢٩٩	٧٥	٢٣
6	ڕووسی	ru	١٬٣٧٠٬٣٦٨	٢٬٨٨٩٬٥٤٣	١٣٬٤٨٦٬٤٣١	١٥	٣١٩٬٧٢٧	٢٣٢	١٩١
7	ئەڵمانی	de	١٬١٣٧٬٦٢٥	١٬٣٢٠٬٢٩٦	١٠٬١٠٨٬٨٦٢	١٣	٢٤٠٬٩٦٣	٢٠٤	١٠٧
8	کوردی	ku	١٬٠٠٠٬٨٤١	١٬٠٩٦٬٨٦٧	٦٬٠١٥٬٣٧٨	٧	١٢٬٨٠١	٢٨	١٥
9	سویدی	sv	٩٥٠٬٢٦٤	٩٨٩٬٤٩٢	٤٬٠٥٦٬٧٨١	١٣	٥٧٬٦٦٢	٤٩	١
10	ئیسپانی	es	٩٣٠٬٥١٠	٩٨٨٬١٥٧	٥٬٥٩١٬٨٢٤	٨	١٧٠٬٠٨١	٩٥	١٤

بۆ زانینی لیستێکی تەواو لەگەڵ کۆی گشتی سەیری ئاماری ویکیمیدیا بکە:

پێشوازی ڕەخنەگرانە

پێشوازی ڕەخنەگرانە لە ویکیفەرھەنگ تێکەڵ بووە. لە ساڵی ٢٠٠٦ جیل لیپۆر لە وتاری «کەشتی نوح» بۆ ڕۆژنامەی نیویۆرکەر نووسیویەتی:

لە ویکیفەرھەنگ ھیچ ھەوڵێک لەبارەی دەستی سەرەوە نییە. تەنانەت دەستەی سەرنووسەریش نییە. ڕەنگە دروشمی ویکیفەرھەنگ ئەوە بێت: "فەرھەنگنووسی خۆت بە!" کێ پێویستی بە کەسێکی شارەزا ھەیە؟ بۆچی پارەیەکی باش بدەین بۆ فەرھەنگێک کە لەلایەن فەرھەنگناسانەوە نووسراوە لەکاتێکدا دەتوانین خۆمان پێکەوەی دای بنێین؟ ویکیفەرھەنگ ئەوەندە کۆماریخواز و دیموکراسی نییە، ئەوەندەی ماویزمە؛ و تەنھا بەقەد ئەو کتێبانە باشە کە مافی چاپکردنیان بەسەرچووە و لێیان دەبات.

پێداچوونەوەی کیر گراف بۆ کتێبیلیست کەمتر ڕەخنەگرانە بوو:

ئایا شوێنێک ھەیە بۆ ویکیفەرھەنگ؟ بێ گومان. پیشەسازی و جۆش و خرۆشی زۆرێک لە دروستکەرەکانی بەڵگەی بوونی شوێنێکە؛ و زۆر باشە کە سەرچاوەیەکی تری تۆکمەت ھەبێت کە بەکاری بھێنیت کاتێک بەدوای ئەو دەستەواژە سەیرانەدا دەگەڕێیت کە لە جیھانی ئەمڕۆدا کە ھەمیشە لە گۆڕاندایە و لە ژینگەی ئۆنلاین دێنە ئاراوە؛ بەڵام وەک زۆرێک لە سەرچاوەکانی وێب (لەوانەش ئەم شوێنە)، باشترە لەلایەن بەکارھێنەرانی پێشکەوتووەوە بە ھاوبەشی لەگەڵ سەرچاوەی دەسەڵاتدارتر بەکاربھێنرێت.