سەکاکان

سەکاکان (کۆی سەکا) کۆمەڵە خەڵکێکی کۆچەریی ئاریایی و ئێرانی بوون کە پایتەختیان لە سەقز بو. کە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە باکوورەوە بە دەشتەکانی خوارووی سیبیریا، لە باشورەوە بە دەریای خەزەر و دەریای ئاراڵ، لە ڕۆژھەڵاتەوە بە تورکستانی چین و لە ڕۆژاواوە بە ڕووباری دانووب دەگەیشت. سەکاکان خەڵکێکی شەڕانی بوون و جارجار ھێرشیان دەکردە سەر دراوسێکانیان. سەکاکان لقێک بوون لە ھیندوئەوروپایییەکان کە ھەمیشە لە مێژووی کۆنی ئێراندا دیار بوون. لە نووسینەکانی ھێرۆدۆت، ئەپیکور، ئەرەستۆ و بەتڵیمۆس زانیاری لەربارەی سەکاکان ھاتووە. سەکاکان دواتر بە پێچەوانەی ماد و پارس ئایینی زەردەشتییان پەسەند نەکرد.

ناو

سکونخا پاشای سەکاکان لەکاتێکدا دەستی بەستراوە لەسەر بەردی داتاشراوی بێستوون (لە تایبەتمەندیییەکانی، کڵاوەکەیەتی کە بۆ سەکاکان دەگەڕێنرێتەوە)

سەکاکان لە زمانی ئاسوورییەکاندا شکوزیان پێدەوترا و پارسی و ئێرانیییەکانیش سەکایان پێ دەوتن. بەو جۆرەی لەسەر بەر‌دەنووسراوەکانی ھەخامنشییەکان ھەڵکۆڵراوە؛ سەکە یان سەکا ناوێکە کە لە زمانی پارسیی کۆندا بۆ ئەو سەکایانە بەکاردەھات کە لە دەروبەری ئاسیای ناوەڕاستدا لەگەڵ ئێرانیییەکاندا ھەڵسوکەوتیان ھەبوو.

ئەمانە لە نووسینەکانی ھێرۆدۆتدا ناویان بە سکیث ھاتووە. بۆیە ئەم ناوەیان لێ نرا بوو چونکە سکیث لە زمانی یۆنانیدا بە مانای پیاڵە دێت و ئەمانەش ھەمیشە پیاڵەیەکیان لەگەڵ خۆیاندا ھەڵ دەگرت. ھەروەھا ھیرۆدۆت دەڵێت کە سەکاکان خۆیان بە سکۆلۆتز (Secolotes) ناو دەبرد. ھەر ئەم وشەیە لە زمانە ئەورووپییەکاندا گۆڕاوە بە سیت (Scythe). لە زمانی عەرەبیشدا مێژووناس و جوگرافیناسەکانی سەردەمی ئیمپراتۆریەتی ئیسلامی پێیان دەوتن ساک یان ساس.

بە تەواوی ڕوون نییە کە سەکاکان چ ناوێکیان لە خۆیان ناوە، بەڵام گومانی زۆر بەھێز ئەوەیە کە ناویان ھەر سەکە یان سەکا یان شتێکی نزیک لەوە بووە، چونکە ئەو ناوانەی لە لایەن نەتەوە جیاوازەکان لە شوێنە جیاجیاکانی جیھانەوە لەبارەی ئەوان بەکارھاتووە، ھەموویان لەیەک دەچن. لە فەرھەنگی شانامە دا لە ژێر وشەی سەگسار (سگسار)دا ھاتووە: «از مرز و بوم‌ھایی کە داھیان در آن جای گرفتند».

سەکاکان و ماد

لە نووسراوەکانی ھێرودوتدا ھاتووە سەکاکان چەندین جار ھێرشیان کردە سەر وڵاتی ماد. ھەڤەخشترە پاشای گەورەی ماد پەیوەندیێکی باشی لە سەردەمی خۆی‌دا لەگەل پاشای سەکاکان دروست کرد دوای ئەوە بوو کە توانی شکست بە ئاشووریەکان بھێنێت. سەکاکان وردەوردە بوون بە بەشێک لە ماد ھەر بۆیە بوونە خاوەن شوێنی تایبەت لە ڕۆژھەڵاتی وڵاتی مادەکان، ئەو شوێنە وا بڕوا وایە ناوی شاری سەقز دیاری ئەوانە کە بە سەکز یان سەکاکز ناویان لێ بردووە.

سەرچاوەکان

بریتانیکا