ئیمپراتۆریەتیی مەغۆل
ئیمپراتۆریەتیی مەغۆل یان ئیمپراتۆریەتیی مۆنگۆل (بە ئینگلیزی: mongol empire)یەکێکە لە ئیمپراتۆرییەکان کە لە ناوەڕاستی ئاسیاوە لە سەدەکانی ١٢ و ١٣ فەرمانڕەوایەتیی دەکرد کردوە. ئەو ئیمپراتۆرییەتە بە فەرمانڕەوایەتیی کردنی ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا بۆ دەریای ژاپۆن و بەشێکی زۆری سیبیریا و باشووری ڕۆژھەڵاتی ئاسیا و نیمچەدوورگەی ھیندستان و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەبێتە گەورەترین ئیمپراتۆرییەتیی مێژووی جیھان، لە لووتکەی دەسەڵاتیدا فەرمانڕەوایەتیی ٣٣٫٠٠٠٫٠٠٠ کم٢ کردووە کە دەکاتە ٢٢٪ی کۆی گشتی ڕووبەری جیھان، لەگەڵ کۆی گشتی ١٠٠ ملیۆن کەس.[١][٢]
دامەزرێنەر و خانی یەکەم جەنگیز خان کە ساڵی ١٢٠٢ ھاوکات لەگەڵ یەکخستنی خێڵە تورک و مۆنگۆل لە ناوەراستی ئاسیا و بە تایبەتی مەنگۆلیای ئێستا ئەم ئێمپراتۆراتۆرییەشی دامەزراند.
ناوی سەرکردەکانی مەغۆل
[دەستکاری]ئەمەش ناو و ماوەی فەرمانڕەوایەتیی خانی گەورەی مۆنگۆلەکانە
-چەنگیز خان: ١٢٠٢ - ١٢٢٧
-ئۆگێدی خان: ١٢٢٩ - ١٢٤١
- کوبلای خان: ١٢٦٠ - ١٢٩٤
-توغان تەیمور خان: ١٣٣٣ - ١٣٧٠
سەرچاوەکان
[دەستکاری]
دەروازەی مێژوو
دەروازەی ئاسیا
دەروازەی ئەفغانستان
دەروازەی ئێران
دەروازەی چین
دەروازەی وڵاتەکان
دەروازەی ڕووسیا
- ^ Charles Philip Issawi-Cross-cultural encounters and conflicts, p.24
- ^ http://www.eeb.uconn.edu/people/turchin/PDF/Latitude.pdf ٢٧ی ئایاری ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ئیمپراتۆریەتییە پێشووەکان
- وڵاتە پێشووەکانی ئاسیا
- وڵاتە پێشووەکانی ئەورووپا
- مێژووی ئاسیای ناوەندی
- مێژووی مەنگۆلیا
- ویلایەتەکان و مەڵبەندەکان، ھەڵوەشانەوەی ١٣٦٨
- ویلایەتەکان و مەڵبەندەکان، دامەزرانی ١٢٠٦
- ھەڵوەشانەکانی ١٣٦٨
- وڵاتەکانی پێشوو لە مێژووی چین
- وڵاتانی پێشوو لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا
- فەرمانڕەوا پێشووەکان لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا
- مەغۆلەکان