ڕۆبێرت گرانت ئایتکن

**ڕۆبێرت گرانت ئایتکن**
ڕۆبێرت گرانت ئایتکن
لەدایکبوون	٣١ی کانوونی دووەمی ١٨٦٤; جاکسۆن، کالیفۆرنیا، ئەمریکا
مردن	٢٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٥١ (تەمەن ٨٦ ساڵ); بێرکلی، کالیفۆرنیا، ئەمریکا
نەتەوە	ئەمریکی

ڕۆبێرت گرانت ئایتکن (بە ئینگلیزی : Robert Grant Aitken ) لەدایک بووی ٣١ی کانوونی دووەمی ١٨٦٤ – ٢٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٥١ کۆچیی دوایی کردووە) فەلەکناسی ئەمریکی بووە.

ژیانی سەرەتایی و پەروەردە

ڕۆبێرت گرانت ئایتکن لە شاری جاکسۆن لە ویلایەتی کالیفۆرنیا چاوی بە دونیا هەڵێناوە، لە دایک و باوکی کۆچبەری سکۆتلەندی ڕۆبەرت ئایتکن و ویلهێلمینا دیپیناو لە دایک بووە، ^[١] ئایتکن لە کۆلێژی ویلیامز لە ویلایەتی ماساشوستس خوێندوویەتی و تەواوی کردووە و لە ساڵی ١٨٨٧ بە بڕوانامەی بەکالۆریۆس دەرچووە و تەواوی کردووە.

پیشە

لە ساڵانی ١٨٨٧-١٨٩١، وەک ڕاهێنەری بیرکاری لە لیڤەرمۆر، کالیفۆرنیا کاری کردووە، پاشان ماجستێری لە کۆلێژی ویلیامز لە ساڵی ١٨٩٢ وەرگرتووە و تەواوی کردووە. بوو بە مامۆستای بیرکاری لە کۆلێژی زەریای هێمن کە قوتابخانەیەکی تری هونەرە ئازادەکانە و لەوێ وانەی گوتووە. لە ساڵی دا پۆستێکی یاریدەدەری فەلەکناسی لە ڕوانگەی لیک لە کالیفۆرنیا پێشکەش کرا.

دەستی کرد بە لێکۆڵینەوەیەکی سیستماتیکی لەسەر دوو ئەستێرە, پێوانەکردنی شوێنەکانیان و حیسابکردنی خولگەی خۆیان لە دەوری یەکتر. لە ساڵی ١٨٩٩ەوە بە هاوکاری لەگەڵ WJ Hussey, بە شێوەیەکی میتۆدی کەتەلۆگێکی زۆر گەورەی لەم جۆرە ئەستێرانە دروست کرد. ئەم کارە بەردەوامە لە بولیتینەکانی ڕوانگەی لیکدا بڵاوکرایەوە. لە ساڵی ١٩٠٥دا هوسی ڕۆیشت و ئایتکن بە تەنیا فشاری خستە سەر ڕاپرسییەکە و تا ساڵی ١٩١٥ نزیکەی ٣١٠٠ کەسی دۆزیەوە ئەستێرە دووانەییە نوێیەکان، جگە لە ١٣٠٠ ئەستێرەکە لەلایەن هوسیەوە دۆزرایەوە. ئەنجامەکان لە ساڵی ١٩٣٢ بڵاوکرانەوە و بە ناوی کەتەلۆگی گشتی نوێی دوو ئەستێرە لە 120° لە جەمسەری باکوور لەگەڵ زانیارییەکانی خولگە کە فەلەکناسەکان دەتوانن ئاماری بارستەی ئەستێرەیی بۆ ژمارەیەکی زۆر لە ئەستێرەکان حیساب بکەن. بەهۆی کارەکانی لە کەتەلۆگکردنی ئەستێرە دووانەییەکان، ^[٢] لە ساڵی 1926دا خەڵاتی بەناوبانگی بروسی پێبەخشرا

لە ماوەی کارکردنیدا، ئایتکن شوێنەکانی پێوانە کردووە و خولگەی بۆ دوورەپەرێزەکان و مانگە دەستکردە سروشتییەکانی هەسارەکان حیساب کردووە. لە ساڵی 1908 بەشداری لە گەشتێکی مانگگیران کرد بۆ دوورگەی فلینت لە ناوەڕاستی زەریای هێمن . کتێبی ئەستێرەکانی دووانەیی لە ساڵی ١٩١٨ بڵاوکرایەوە، چاپی دووەمی لە ساڵی ١٩٣٥دا بڵاوکرایەوە

دوای ئەوەی لە ساڵی ١٨٩٤ پەیوەندی بە کۆمەڵەی فەلەکناسی زەریای هێمن کرد، ئایتکن لە ساڵانی ١٨٩٩ و ١٩١٥ وەک سەرۆکی کۆمەڵەی فەلەکناسی زەریای هێمن هەڵبژێردرا. لە ساڵی ١٨٩٨ تا ١٩٤٢، ئایتکن سەرنووسەری بڵاوکراوەکانی کۆمەڵەی فەلەکی زەریای هێمن بووە. لە ساڵی ١٩٣٢، وتارەکەی داروینی پێشکەش کرد لەبەردەم کۆمەڵەی فەلەکی شاهانە, کە ئەندامی هاوبەش بوو. لە ساڵی ١٩١٨ تا ١٩٢٨ سەرۆکی لیژنەی دوو ئەستێرە بووە بۆ یەکێتی نێودەوڵەتی فەلەکناسی .

ژیانی تایبەت

ئایتکن بەشێکی کەڕ بووە و ئامێری بیستنی بەکارهێناوە . لە دەوروبەری ساڵی ١٨٨٨ لەگەڵ جێسی تۆماس هاوسەرگیری کردووە؛ سێ کوڕ و کچێکیان هەبوو. جێسی لە ساڵی ١٩٤٣ کۆچی دوایی کردووە. کوڕەکەیان ڕۆبەرت تۆماس ئایتکن زانای مرۆڤناس بووە و لێکۆڵینەوەی لە کولتوورەکانی دوورگەکانی زەریای هێمن کردووە. نەوەکەیان، ڕۆبەرت بەیکەر ئایتکن ، مامۆستا و نووسەرێکی ناسراوی زین بودایی بوو. نەوە کچەکەیان مارجۆری جەی ڤۆڵد کیمیاکارێکی دیار بوو کە پسپۆڕ بوو لە کۆلۆیدەکان .

ڕێزلێنان

خەڵات و ڕێزلێنان

خەڵاتی لالاندێی ئەکادیمیای فەرەنسی (١٩٠٦، لەگەڵ ویلیام هاسی )
ئەندامی هەڵبژێردراوی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (١٩١٨) ^[٣]
ئەندامی هەڵبژێردراوی کۆمەڵەی فەلسەفی ئەمریکی (١٩١٩) ^[٤]
مەدالیای بروس (١٩٢٦)
مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی (١٩٣٢)
مەدالیای ڕیتنهاوس (١٩٣٤)
فەخری Sc. D. لە کۆلێژی زەریای هێمن، کۆلێژی ویلیامز، زانکۆی ئەریزۆنا, و LL ی فەخری. د. لە زانکۆی کالیفۆرنیا

ناوی لێنراوە

هەسارەی بچووک 3070 ئایتکن
کانیاوی مانگی ئایتکن, بەشێکە لە حەوزی زۆر گەورەی جەمسەری باشوور-ئایتکن
کۆمپیوتەری سەرەکی ئایتکن لە سەنتەری توێژینەوەی ناسا ئیمز، مۆفێت فیڵد، سی ئەی

سەرچاوەکان

^ Osterbrock، Donald E. (February 2000). Aitken, Robert Grant. doi:10.1093/anb/9780198606697.article.1300018. ISBN 978-0-19-860669-7. لە 5 May 2021 ھێنراوە. {{cite book}}: |work= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ Aitken، Robert G. (1964). The Binary Stars. New York: Dover.
^ «Robert Aitken». www.nasonline.org. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «APS Member History». search.amphilsoc.org. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

بەستەری دەرەکی

[1] Osterbrock، Donald E. (February 2000). Aitken, Robert Grant. doi:10.1093/anb/9780198606697.article.1300018. ISBN 978-0-19-860669-7. لە 5 May 2021 ھێنراوە. {{cite book}}: |work= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[2] Aitken، Robert G. (1964). The Binary Stars. New York: Dover.

[3] «Robert Aitken». www.nasonline.org. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[4] «APS Member History». search.amphilsoc.org. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]