چارڵزی یەکەمی ئینگلتەرا

چارڵزی یەکەمی ئینگلتەرا
Retrat del rei Carles I d'Anglaterra (1636)
Charles I of England
لەدایکبوون	١٩ی تشرینی دووەمی ١٦٠٠ (بەپێی ڕۆژژمێری جولیانی)  Dunfermline Palace، Dunfermline
مەرگ	٣٠ی کانوونی دووەمی ١٦٤٩ (بەپێی ڕۆژژمێری جولیانی)  (٤٨ ساڵ ژیاوە) لەندەن
گۆڕ	St George's Chapel, Windsor
پیشە	سیاسەتوان، art collector، monarch
ھاوسەر	ھێنریەتا ماریای فەڕەنسا
مناڵ	Charles II of England، Mary Henrietta, Princess Royal، James II of England، Princess Elizabeth of England، Princess Anne of England، Henry Stuart, Duke of Gloucester، Henrietta of England، Charles James Stuart, Duke of Cornwall، Catherine Stuart
باوان	جەیمزی یەکەمی ئینگلتەرا  Anne of Denmark
خێزان	Henry Frederick, Prince of Wales، Elizabeth Stuart, Queen of Bohemia، Margaret Stuart، Robert Stuart, Duke of Kintyre and Lorne، Mary Stuart، Sophia of England
خانەدان	House of Stuart
خەڵاتەکان	نیشانی گارتەر
واژوو
پلە	monarch of England (١٦٢٥–١٦٤٩)، monarch of Scotland (١٦٢٥–١٦٤٩)، Duke of York (١٦٠٥–١٦٢٥)، King of Ireland (١٦٢٥–١٦٤٩)
Titles	Prince of Wales، Duke of York (١٦٠٥–١٦٢٥)، monarch of England، monarch of Scotland، King of Ireland

چارڵزی یەکەمی ئینگلستان

چارڵزی یەکەمی ئینگلستان (بە ئینگلیزی: Charles I of England) (ماوەی ژیان:۱٦۰۰-۱٦٤۹) کوڕی جەیمزی یەکەمی ئینگلستان و لە دوای باوکی پاشای ئینگلستان و سکۆتلەند بوو. چارڵز یەکەمین پاشای ئینگلستان بوو کە بە ھۆی شۆڕشی خەڵکەوە لە ئاژااوەی شەڕی ناوخۆی ئینگلستاندا لە سێدارە درا.

ژیان

کاتێک کە براکەی ھێنڕی کە لە ناو خەڵکدا خۆشەویست بوو مرد، ئەو بوو بە واریسی حکوومەتی ئینگلستان. خەڵک کەوتنە ئەو گومانەی کە چارڵز لە مردنی براکەیدا دەستی بووبێت. ئەگەرچی ئەم تاوانە دروست نەبوو، بەڵام بوو بە ھۆی دڵێشانی شازادەوە. ئەو کتێب خوێندنەوەی لە تەنیاییدا لە بەشداری لە دەربارە شادەکەی باوکی پێ خۆشتر بوو. ئەو لە بیرکاری، مۆسیقا و خوداناسیدا شارەزا بوو، تا ئەندازەیەک زمانی لاتین و یۆنانی فێر بوو، بە زمانی فەڕەنسی ، ئیتالیایی و کەمێکیش ئیسپانیایی قسەی دەکرد. ئەو پشتیوانێکی میھرەبان بۆ ئەکتەران، شاعیران و مۆسیقارەکان بوو. ئۆرازیۆ جێنتیلەسکی شێوەکاری ئیتالیایی دەعوەت کردە دەربارەکەی، دوای ئەویش ڕۆبێنز، فاندیک و فڕانس ھاڵس؛ ھاڵس پێشنیارەکەی ڕەد کردەوە و ڕۆبێنز وەکوو باڵوێز ھاتە ناو دەربارەکەی.

حکوومەت

ئەسڵ و نەسەبی چارڵز لەگەڵ ژن ھێنانەکەیدا بوونە ھۆی خراپتر بوونی. ئەو لەگەڵ ھێنڕیەتا ماریای فەڕەنسیدا زەماوەندی کردبوو. ئەویش وەکوو باوکی بڕوای بە حکوومەتی مەورووسی بوو و حەزی لە دیکتاتۆری بوو، کە بتوانێ خۆی یاساکان بەڕێوە ببات، کە بێ پارلەمان حکوومەت بکا و یاساکانی پارلەمان بخاتە ژێر پێ. ئەم بیرۆکە لە بەر ڕابردوویەک کە بووی قەبووڵ کرابوو و لە فەڕانسە و ئیسپانیادا شتێکی ئاسایی بوو؛ باکینگھام، دەربار و شاژن ئەم پشتیوانییەیان لە ئەم بۆچوونەی چارڵز دەکرد.

کوژران

لە دوای شەڕی ناوخۆ کە لە نێوان پاشایەتیخوازەکان و لایەنگرانی پارلەماندا بوو، حوکمی کوژرانی پاشا دەرکرا. لە ٣٠ی جانوەریی ١٦٤٩دا لە لایەن ھەندێک لە پارلەمانتارانەوە لە سێدارە درا.

سەرچاوە

Durant, W. and Durant, A. (1989). “The Story of Civilization: Age of Reason Begins,” pp. 242–250, World Library, Inc., USA.