٢٢ی تشرینی یەکەم

٢٢ی تشرینی یەکەم ٢٩٥ەم ڕۆژی ساڵە (٢٩٦ەم لە ساڵە پڕەکاندا) لە ڕۆژژمێری زایینی؛ ٧٠ ڕۆژی ماوە بۆ کۆتاییی ساڵ.

ڕووداوەکان

پێش ١٦٠٠ زایین

• ٧٩٤ – ئیمپراتۆر کانمو پایتەختی ژاپۆنی گواستەوە بۆ ھیان کیۆ (ئێستا کیۆتۆ).
• ٩٠٦- ئەحمەدی قەیغلاغ ھێرشێک دەکات بۆ سەر ئیمپراتۆرییەتی بیزانس و٤ بۆ ٥ ھەزار دیل دەگرن
• ١٣٨٣– ھێڵی نێری ماڵی بورگوندی پورتوگالی بە مردنی شا فێرناندۆ لەناودەبرێت، تەنھا کچەکەی بەیتریس بەجێ ھێشت بانگەشەی ڕکابەرەکان دەست دەکەن بە ماوەیەک لە شەڕی ناوخۆ و بێئاگایی.

١٦٠١ تا ١٩٠٠ زایین

• ١٦٣٣ – خانەخەتی مینگ شکست بە کۆمپانیای ھیندی ڕۆژھەڵاتی ھۆڵەندی دەدات.
• ١٧٠٧ - چوار کەشتی دەریایی بەریتانی بەھۆی ھەڵەی گەڕانەوە لەسەر ئایسلی سیسیلی زەوی بەڕێوەدەبەن لە وەڵامدا، یەکەم یاسای درێژی لە ساڵی١٧١٤ دا دەرکراوە.
• ١٧٢١ – ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا لەلایەن تزار پیتەر یەکەمەوە بڵاودەکرێتەوە دوای شکستەکەی سوید لە جەنگی باکووری گەورەدا.
• ١٧٣٠ – دروستکردنی کاناڵی لادۆگا تەواو بوو.
• ١٧٤٦ – کۆلێژی نیو جێرسی (دواتر ناوی زانکۆی پرینستۆن) نامەی خۆی وەردەگرێت.
• ١٧٧٧ – جەنگی شۆڕشگێڕی ئەمریکی: بەرگریکارانی ئەمریکی فۆرت مێسەر لەسەر ڕووباری دلاوەر دووبارە ھێرشی ھێسیان کردەوە لە شەڕی بانکی سووردا.
• ١٧٨٤– ڕووسیا لە دوورگەی کۆدیاک، ئالاسکا کۆلۆنی دۆزییەوە.
• ١٧٩٠ – باکووری ڕۆژاوای شەڕی ھیندی: ھێزەکانی ئەمریکای ڕەسەن شکست بە ئەمریکا دێن، کە کۆتایی بە ھەڵمەتی ھەرمار ھێنا
• ١٧٩٧– دەندرێ ژاک گارنەرین یەکەم بازدانی پاراشوت تۆمارکراو دەکات، لە ھەزار مەتر (٣٢٠٠پێ) لە سەرووی پاریسەوە.
• ١٨٣٦ – سام ھۆستن وەک یەکەم سەرۆک کۆماری تەکساس کرایەوە.
• ١٨٤٤ – میلەریتس، شوێنکەوتوانی وتەبێژی باپتیست ویلیام میلەر پێشبینی کۆتایی جیھان دەکەن لە ھاوەڵی لەگەڵ دووەم یادی مەسیح. ڕۆژێکی دوایی بە نائومێدییەکی گەورە ناسراوە.
• ١٨٧٥ – یەکەم گرێدانی تەلەگرافی لە ئەرجەنتین
• ١٨٧٩ – بەکارھێنانی فیڵمێنتێک لە دێسکەی کاربۆنیزە، تۆماس ادیسۆن یەکەم گڵۆپی ڕووناکی کارەبایی کرداری تاقی دەکاتەوە (٢/١٣١کاتژمێر دەخایەنێت پێش سووتانی دەرەوە).

١٩٠١ تا ئێستا

• ١٩١٠- ھاولی ھارڤی کریپن (یەکەم تاوانبار کە بە ھاوکاری ڕادیۆ دەستگیر دەکرێت) بە تاوانی ژەھراویکردنی ھاوسەرەکەی تۆمەتبار دەکرێت
• ١٩٢٣ - کودەتاچی شاھانەی لیۆناردۆپۆلۆس –گەرگالیدیس شکست دەھێنێت لە یۆنان، پاشایەتی بێ دەسەڵات دەکات و ڕێگا خۆش دەکات بۆ دامەزراندنی کۆماری دووەمی ھێلینی.
• ١٩٤١ – جەنگی جیھانی دووەم: ئەندامی بەرگری فەرەنسی گای موکوێت و ٢٩ بارمتی دیکە لەلایەن ئەڵمانییەکانەوە لە سێدارە دەدرێن بە تۆڵەی مردنی ئەفسەرێکی ئەڵمانی.
• ١٩٤٣ – جەنگی جیھانی دووەم: لە دووەمین ھێرشی ئاگرکوژێنەوە بۆ سەر ئەڵمانیا، ڕافیز ھێرشی ئاسمانی بۆ سەر شارۆچکەی کاسێل ئەنجام دەدات و بەھۆیەوە ھەزار کەس کوژران و ١٥٠ ھەزار ئاوارە بوون
• ١٩٤٦ - زیاتر لە ٢٢٠٠ ئەندازیار و تەکنیککار لە ڕۆژھەڵاتی ئەڵمانیاوە بەناچاری لەگەڵ خێزان و کەلوپەلەکانیان ڕاگواسترانەوە بۆ یەکێتی سۆڤیەت
• ١٩٤٧ - ململانێی کەشمیر لە نێوان ھیندستان و پاکستان دەست پێدەکات، کە دوای دابەشکردنی ھیندستان دەستی پێکردوە
• ١٩٦٤ - لیژنەیەکی پەرلەمانی ھەموولایەنە ئەو دیزاینە دیاری دەکات کە دەبێتە ئاڵای فەڕمی نوێی کەنەدا.
• ١٩٧٥ – ڤینرا ٩ ئەرکی بۆشایی بێفڕەوانی سۆڤیەت لە ڤینۆس نیشتەوە.
• ٢٠٠٥ – گەردەلوولی گەرمەسیری ئەلفا لە حەوزی ئەتڵەسی، وەرزی گەردەلوولی ئەتڵەسی ٢٠٠٥ کرد بە چالاکترین وەرزی گەردەلوولی ئەتڵەسی تا وەرزی ٢٠٢٠ پێشی گرت.
• ٢٠٠٦ – پێشنیاری فراوانکردنی کاناڵی پاناما لەلایەن ٧٧٫٨٪ ی دەنگدەران لە ڕیفراندۆمێکی نەتەوەیی پەسەند کراوە.

لە دایکبوونەکان

• ١٥١١– ئارسموس ڕینھۆڵد، ئەستێرەناسی ئەڵمانی و ماتماتیکزان
• ١٥٥٩– ژاک سیرمۆند، زانای فەڕەنسی
• ١٥٨٧– یواخیم یونگیس، ماتماتیکزان و فەیلەسوفی ئەڵمانی
• ١٦٥٩- جۆرج ئێرنست ستاھل، کیمیازان و پزیشکی ئەڵمانی
• ١٧٤٩ - کۆرنلیس ڤان دێر ئەی، مێژوونووس و کتێبفرۆشی ھۆڵەندی
• ١٨١٨ – لێکۆنت دوو لیسلی شاعیر و نووسەری فەڕەنسی
• ١٨٤٣ – جەیمس ستراچان- دەیڤدسۆن، زانای کلاسیکی ئینگلیزی، بەڕێوەبەری ئەکادیمی، وەرگێڕ و نووسەر
• ١٨٤٤ - سارا بێرنھارت، ئەکتەر و بەڕێوەبەری فەرەنسی
• ١٨٧٠ -
  • ئیڤان بوونین، نووسەر و شاعیری ڕووسی، خەڵاتی نۆبڵی
  • پەروەرد ئەلفرێد دۆگلاس، نووسەر و شاعیری ئینگلیزی
• ١٨٧٣ - ڕاما تیرتە، فەیلەسوف و پەروەردەکاری ھیندی
• ١٨٧٥– دەیڤد ڤان ئیمبدن، ئابووریناس و سیاسەتمەداری ھۆڵەندی
• ١٨٨١ -
  • کلینتۆن دەیڤسۆن، فیزیکزان و ئەکادیمی ئەمریکی، خەڵاتی نۆبڵی بردە
  • کارل بێرنھارد زوپەریتز، جیۆفیزیکزان و بوومەلەرزەی ئەڵمانی
• ١٨٨٧ – جۆن ڕید، ڕۆژنامەنووس و شاعیری ئەمریکی
• ١٨٩٣ - ئێرنست ئۆپیک، ئەستێرەناسی ئیستۆنی و ئەستێرەناسی
• ١٨٩٨- داماسۆ ئەلۆنسۆ، شاعیر و فیلۆلۆجی ئیسپانی
• ١٨٩٩ - سالارروێ، نووسەر و شێوەکاری سالڤادۆران
• ١٩٠٠ - ئەشفەقولە خان، چالاکوانی ھیندی
• ١٩٠٣ – جۆرج وێڵز بێدل، زانای جیناتیکی ئەمریکی و ئەکادیمی، خەڵاتی نۆبڵی بردە
• ١٩٠٤ - کارل گوث جانسکی، فیزیکزان و ئەندازیاری ڕادیۆ ئەمریکی
• ١٩٠٦ – ئاوریلیۆ بالدۆر، ماتماتیکزان و پارێزەری کوبا
• ١٩١٩ - دۆریس لیزین، ڕۆماننووس، شاعیر، شانۆنووس
• ١٩٢٠ - تیمۆسی لیاری، دەروونناس و نووسەری ئەمریکی
• ١٩٢١ - ئەلێکساندەر کرۆنرۆد، ماتماتیکزان و زانای کۆمپیوتەری ڕووسی
• ١٩٢٩ – لیڤ یاشین، تۆپی پێی ڕووسی
• ١٩٣٠ – ئیستێلا دی کارلۆتۆ، چالاکوانی مافی مرۆڤی ئەرجەنتین
• ١٩٣١ - ئان یاسا، ئەفسەری پۆلیسی ئەمریکی و نووسەر
• ١٩٣٦ – جۆن بلاشفۆرد- سنێل، سەربازی ئینگلیزی، نووسەر و دۆزەرەوە
• ١٩٣٦ – پیتەر کوک، ئەندازیاری ئینگلیزی و ئەکادیمی
• ١٩٣٨ - کریستۆفەر لۆید، ئەکتەری ئەمریکی
• ١٩٣٩ - ژان پییەر دستویلیرس، شاعیر و ڕەخنەگری فەڕەنسی
• ١٩٤١ - ئەھمەتی مێتی ئیشیکارا، جیۆفیزیکزانی تورک و زانای بوومەلەرزە
• ١٩٤٦ –
  • دیپاک چوپرا، پزیشک و نووسەری ھیندی ئەمریکی
  • کێلڤین ماکنزی، ڕۆژنامەنووس ئینگلیزی
• ١٩٤٨ – دێبی ماکۆمبەر، نووسەری ئەمریکی
• ١٩٤٩ -
  • ستیڤ باترز گۆرانیبێژ و گۆرانیبێژ و گیتارژەن و ئەکتەری ئەمریکی
  • ئارسێن وێنگەر، تۆپی پێی فەرەنسی و بەڕێوەبەر
• ١٩٥٢ - جیف گۆلبوم ئەکتەری ئەمریکی.
• ١٩٥٤– گراھام جۆیس، نووسەر و مامۆستای ئینگلیزی
• ١٩٦٥ –
  • ئەی ئێل کەنەدی، کۆمیدی سکۆتلەندی، ڕۆژنامەنووس و نووسەر
  • ئۆتس سمیث، یاریزانی تۆپی پێی ئەمریکی و ڕاھێنەر
• ١٩٨٦ - کارا لانگ، تۆپی پێی کەنەدی
• ١٩٩٠– نیکۆلاس فرانسیلا، ئەکتەری ئەرجەنتین

مردنەکان

• ١٩٨٤ - جگەرخوێن، شاعیرێکی کورد زمانە
• ٢٠١٦ –
  • ستیڤ دیلۆن، ھونەرمەندی کتێبی کۆمیدی بەریتانی
  • شێری ئێس تیپەر، نووسەری ئەمریکی
• ٢٠١٧ –
  • جۆرج یانگ، مۆسیقاژەنی ئوسترالی، گۆرانی نووس و بەرھەمھێنەری تۆمار
  • پاوڵ ویتز، ئاسمانەوانی ئەمریکی

---