مەسیحی دیموکرات
| ئایدۆلۆژیای سیاسی بەشێکە لە وتارەکانی سیاسەت |
|---|
| ئەنارکیزم |
| مەسیحی دیموکرات |
| کۆمۆنیزم |
| مارکسیزم |
| شۆپپارێزی |
| فاشیزم |
| فێمینیزم |
| ژینگەخوازی |
| ئیسلامی سیاسی |
| لیبرالیزم |
| ناسیۆنالیزم |
| سۆسیالدیموکراسی |
| سۆسیالیزم |
مەسیحی دیموکرات ڕێبازێکی سیاسیە کە لە سەدەی ١٩ ئەورووپا لەژێر کاریگەریەکەی فێرکردنی کۆمەڵایەتیی کاسۆلیکی دەرکەوت.[١]
دیموکراسیی مەسیحی بە شێوەیەکی سەرەکی لە فێرکارییە کۆمەڵایەتییەکانی کاتۆلیک و سکۆلاستیی نوێ و ھەروەھا نەریتی نیۆ-کالڤینیستی لەناو مەسیحییەتدا سەرچاوەی گرتووە؛ دواتر لەگەڵ لۆتەران و پێنتی کۆستالەکاندا، لەنێو نەریتە مەزھەبییەکانی تری مەسیحییەت لە بەشە جیاجیاکانی جیھاندا، پێگەی بەھێزتر بوو. لە سەدەی نۆزدەھەمدا، خەمە سەرەکییەکانی بریتی بوون لە ئاشتکردنەوەی کاتۆلیکییەت لەگەڵ دیموکراسی، وەڵامدانەوەی «پرسی کۆمەڵایەتی» دەربارەی سەرمایەداری و چینی کرێکار، و چارەسەرکردنی گرژییەکانی نێوان کەنیسە و دەوڵەت. لە سەدەی بیستەمدا، دیموکراتە مەسیحییەکان پێشەنگایەتیی ڕۆژاوا و باشووری ئەورووپایان کرد لە دوای جەنگ بۆ بنیاتنانی دەوڵەتانی خۆشگوزەرانی مۆدێرن و دامەزراندنی یەکێتیی ئەورووپا. سەرەڕای ئەوەش؛ لە کۆتایییەکانی سەدەی بیست و سەرەتاکانی سەدەی بیست و یەکدا، دیموکراسیی مەسیحی لە ئەورووپای ڕۆژھەڵات لەنێو وڵاتانی کۆمۆنیستیی پێشوودا کە بەدەست گەندەڵی و وەستانەوە دەناڵێنن، پشتیوانی بەدەستھێنا.
لەسەر سپێکترەمی سیاسیی چەپ-ڕاستی ئەورووپا، دیاریکردنی شوێنی دیموکراسیی مەسیحی کارێکی دژوار بووە، چونکە دیموکراتە مەسیحییەکان زۆرجار ئابووریی لیبراڵ و تاکگەراییان ڕەتکردووەتەوە و پشتگیرییان لە دەستێوەردانی دەوڵەت کردووە، لە ھەمان کاتدا بەرگرییان لە مافی خاوەندارێتیی تایبەت کردووە لە بەرامبەر دەستێوەردانی زیاد لە حەدی دەوڵەتدا. ئەمەش وای کردووە کە دیموکراسیی مەسیحی لە ڕووی مێژوویییەوە لەسەر ئابووری بە چەپی ناوەند و لەسەر زۆرێک لە پرسە کۆمەڵایەتی و ئەخلاقییەکان بە ڕاستی ناوەند دابنرێت. لەم دواییانەدا، دیموکراتە مەسیحییەکان خۆیان وەک ڕاستی ناوەند جێگیر کردووە؛ ھەروەک لە ھەردوو پارتی گەلی ئەورووپا و پارتی سیاسیی مەسیحیی ئەورووپادا دەبینرێت، کە زۆرێک لە پارتە دیموکراتە مەسیحییەکانی ئەورووپا سەر بە ئەوانن. دیموکراتە مەسیحییەکان پشتگیری لە «ئابووریی بازاڕی کەمێک ڕێکخراو» دەکەن، کە سیستمێکی ئاسایشی کۆمەڵایەتیی کاریگەری ھەبێت، بەمەش ئابووریی بازاڕی کۆمەڵایەتی پێکدێت.
لەسەر ئاستی جیھان، زۆرێک لە پارتە دیموکراتە مەسیحییەکان ئەندامی ناوەندی دیموکراتیی نێودەوڵەتین. نموونەی پارتە دیارەکانی دیموکراتی مەسیحی بریتین لە یەکێتیی دیموکراتی مەسیحیی ئەڵمانیا، بانگەوازی دیموکراتی مەسیحیی ھۆڵەندا، پارتی ناوەند لە سویسرا، پارتی گەلی ئیسپانیا، پارتی کردەوەی نیشتمانیی مەکسیک، پارتی گەلی نەمسا، و پارتی دیموکراتی مەسیحیی چیلی. زۆرێک لە پارتە دیموکراتە مەسیحییەکانی ئەمریکا سەر بە ڕێکخراوی دیموکراتی مەسیحیی ئەمریکان.
دیموکراسیی مەسیحی بەردەوامە لە بوونی کاریگەریی لە ئەورووپا و ئەمریکای لاتین، ھەرچەندە لە بەشەکانی تری جیھانیشدا بوونی ھەیە.[٢][٣][٤][٥][٦][٧]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ ھێیوود،، ئاندرو. Political ideologies: an introduction (چاپی 5th). Palgrave Macmillan. ژپنک ٠-٢٣٠-٣٦٩٩٤-٤.
{{cite book}}:|ڕێکەوتی سەردان=پێویستی بە|ناونیشان=ھەیە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ↑ Heywood 2012, p. 83.
- ↑ Galetti 2011, p. 28, 3.4.
- ↑ Witte 1993, p. 9.
- ↑ Caciagli, Robeck & Yong 2008, p. 165.
- ↑ Nijhoff 2011, pp. 18–22.
- ↑ Freeden 2004, p. 13.
