سیستمی نێونەتەوەییی یەکەکان
ڕواڵەت
(لە سیستەمی نێودەوڵەتی بۆ یەکەکانەوە ڕەوانە کراوە)
سیستمی نێودەوڵەتی یەکەکان (بە ئینگلیزی: International System Of Units) بۆ (SI) کورتدەکرێتەوە. بریتییە لە شێوەی سەردەمیانەی سیستمی مەتری، و پڕبەکارھێنترین سیستمی پێوانە.
یەکە بنچینەیییەکان لە سیستمی نێودەوڵەتی یەکە (SI)
[دەستکاری](SI) حەوت یەکەی بنەڕەتی (Base Units) دەگرێتەوە؛ کە درێژی و بارستایی و کات و بڕەکانی دیکەی پێ وەسف دەکرێت.
بڕی سەرەکی | ناو | ھێما |
---|---|---|
درێژی | مەتر | m |
بارستایی | کیلۆگرام | kg |
کات | چرکە | s |
تەزووی کارەبا | ئەمپێر | A |
پلەی گەرمی دینامیکی گەرمی | کلڤن (پلەی گەرمی پەتی) | K |
بڕی ماددە | مۆل | mol |
توندی ڕۆشنایی | کاندێلا | cd |
چەند یەکەیەکی تری پەسەندکراوی داڕێژراو لە سیستمی نێودەوڵەتی (SI)
[دەستکاری]سەرەڕای دوو یەکە بێ ڕەھەندە داڕێژراوەکان ڕادیان (rad) و سترادیان (sr)، ٢٠ یەکەی داڕێژراوی تر ھەن لەگەڵ ناوی تایبەتییان.
ھێما | ناو | بڕ | یەکەی ھاوتا بە (EN) | ھاوتاکانی تر بە (EN) |
---|---|---|---|---|
Bq | بێکەرێل | تیشکدەری ناووکی یان تیشکی ئەتۆمداری (شیبوونەوە لە یەکەی کات) |
s−1 | 1/s |
C | کۆڵۆم | بارگەی کارەبا یان بڕی کارەبا |
s•A | s•A F•V |
C° | پلەی سیلیزی | پلەی گەرمی بە ڕێژەی ٢٧٣٬١٥ کلڤن |
K | K |
F | فاراد | بارگەگری بارگەگر | kg−1•m−2•s4•A2 | C/V s/Ω |
Gy | گرەی | absorbed dose (of ionizing radiation) | m2•s−2 | J/kg |
H | ھێنری | موگنەکاری (گونجاوەی ھاندانی موگناتیسی) |
kg•m2•s−2•A−2 | V•s/A Ω•s Wb/A |
Hz | ھێرتز | لەرەلەر | s−1 | 1/s |
J | جوول | وزە، ئیش، گەرمی |
kg•m2•s−2 | N•m C•V W•s |
kat | کاتاڵ | ھاندەرە چالاکی | mol•s−1 | mol/s |
lm | لومەن | ڕووناکی لێبوونەوە یان ڕووناکی لێوەھاتن |
cd | cd•sr |
lx | لوکس | ڕووناکی | m−2•cd | lm/m2 |
N | نیوتن | ھێز، کێش | kg•m•s−2 | kg•m/s2 |
Pa | پاسکال | پەستان، سترێس |
kg•m−1•s−2 | N/m2 |
rad | ڕادیان | گۆشە | dimensionless[٢] | m/m |
S | سیمنز | گەیاندنی کارەبایی (توانای ماددەیەک بۆ گەیاندنی کارەبا) |
kg−1•m−2•s3•A2 | ١/Ω A/V |
sr | سترادیان | گۆشەی بە قەوارە | dimensionless | m2/m2 |
Sv | سیڤت | equivalent dose (of ionizing radiation) | m2•s−2 | J/kg |
T | تێسلا | توندی بواری موگناتیسی، ھێزی گۆڕەپانی موگناتیسی |
kg•s−2•A−1 | V•s/m2 Wb/m2 N/(A•m) |
V | ڤۆڵت | جیاوازی ئەرکی کارەبایی، ھێزی جووڵێنەری کارەبایی |
kg•m2•s−3•A−1 | W/A J/C |
W | وات | توانا، radiant flux |
kg•m2•s−3 | J/s V•A |
Wb | وێبەر | لێشاوی موگناتیسی (سەرجەمی تەوژمی موگناتیسی) |
kg•m2•s−2•A−1 | J/A T•m2 |
Ω | ئۆم | بەرگری، بەرگەگرتنی تەزووی کارەبای بە نۆرە، تەگەرەی کارەبا لە تەزووی نۆرەکیدا |
kg•m2•s−3•A−2 | 1/S V/A |
ھەندێک لە پێشگرەکانی سیستمی نێودەوڵەتی (SI)
[دەستکاری]پێشگر | ھێما | ھۆکاری یەکە سەرەکییەکە |
---|---|---|
گێگا | G | ١٫٠٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠ 10⁹ |
مێگا | M | ١٫٠٠٠٫٠٠٠ 10⁶ |
کیلۆ | k | ١٫٠٠٠ 10³ |
ھێکتۆ | h | ١٠٠ 10² |
دێکا | da | ١٠ 10¹ |
دێسی | d | ٠٫١ 10-¹ |
سێنتی | c | ٠٫٠١ 10-² |
میللی | m | ٠٫٠٠١ 10-³ |
مایکرۆ | u | ٠٫٠٠٠٠٠١ 10-⁶ |
نانۆ | n | ٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠١ 10-⁹ |
بیکۆ | p | ٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠١ 10-¹² |
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ [[:en:International Bureau of Weights and Measures%7CInternational|Bureau of Weights and Measures]][بەستەری مردووی ھەمیشەیی] (2006), [[https://web.archive.org/web/*/http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf%7CThe بەستەری مردوو] International System of Units (SI)][بەستەری مردوو] (PDF) (8th ed.), ISBN 92-822-2213-6
- ^ dimensionless = بێ ڕەھەند «ڕادیان (rad) و سترادیان (sr)، پێشتر حاڵەتی تایبەتییان دەدا، ئێستا بە یەکە داڕێژراوە بێ ڕەھەندەکان ھەژمارکراون»
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- Holt Physics:America
- http://en.wikipedia.org
- ویکیی ئینگلیزی؛ حوزەیرانی ٢٠١٧
ئەم وتار پێویستی بە پۆلی زیاتر یان چەند پۆلێکی دیاریکراو ھەیە. |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە سیستمی نێونەتەوەییی یەکەکان تێدایە. |