سیستمی نێونەتەوەییی یەکەکان

سیستمی نێودەوڵەتی یەکەکان (بە ئینگلیزی: International System Of Units) بۆ (SI) کورتدەکرێتەوە. بریتییە لە شێوەی سەردەمیانەی سیستمی مەتری، و پڕبەکارھێنترین سیستمی پێوانە.

یەکە بنچینەیییەکان لە سیستمی نێودەوڵەتی یەکە (SI)

(SI) حەوت یەکەی بنەڕەتی (Base Units) دەگرێتەوە؛ کە درێژی و بارستایی و کات و بڕەکانی دیکەی پێ وەسف دەکرێت.

یەکە بنچینەیییەکانی سیستمی نێودەوڵەتی

بڕی سەرەکی	ناو	ھێما
درێژی	مەتر	m
بارستایی	کیلۆگرام	kg
کات	چرکە	s
تەزووی کارەبا	ئەمپێر	A
پلەی گەرمی دینامیکی گەرمی	کلڤن (پلەی گەرمی پەتی)	K
بڕی ماددە	مۆل	mol
توندی ڕۆشنایی	کاندێلا	cd

چەند یەکەیەکی تری پەسەندکراوی داڕێژراو لە سیستمی نێودەوڵەتی (SI)

سەرەڕای دوو یەکە بێ ڕەھەندە داڕێژراوەکان ڕادیان (rad) و سترادیان (sr)، ٢٠ یەکەی داڕێژراوی تر ھەن لەگەڵ ناوی تایبەتییان.

یەکە ناونراوە داڕێژراوە بنچینەکان لە سیستمی نێودەوڵەتی یەکەکان

ھێما	ناو	بڕ	یەکەی ھاوتا بە (EN)	ھاوتاکانی تر بە (EN)
Bq	بێکەرێل	تیشکدەری ناووکی یان تیشکی ئەتۆمداری (شیبوونەوە لە یەکەی کات)	s−1	1/s
C	کۆڵۆم	بارگەی کارەبا یان بڕی کارەبا	s•A	s•A F•V
C°	پلەی سیلیزی	پلەی گەرمی بە ڕێژەی ٢٧٣٬١٥ کلڤن	K	K
F	فاراد	بارگەگری بارگەگر	kg−1•m−2•s4•A2	C/V s/Ω
Gy	گرەی	absorbed dose (of ionizing radiation)	m2•s−2	J/kg
H	ھێنری	موگنەکاری (گونجاوەی ھاندانی موگناتیسی)	kg•m2•s−2•A−2	V•s/A Ω•s Wb/A
Hz	ھێرتز	لەرەلەر	s−1	1/s
J	جوول	وزە، ئیش، گەرمی	kg•m2•s−2	N•m C•V W•s
kat	کاتاڵ	ھاندەرە چالاکی	mol•s−1	mol/s
lm	لومەن	ڕووناکی لێبوونەوە یان ڕووناکی لێوەھاتن	cd	cd•sr
lx	لوکس	ڕووناکی	m−2•cd	lm/m2
N	نیوتن	ھێز، کێش	kg•m•s−2	kg•m/s2
Pa	پاسکال	پەستان، سترێس	kg•m−1•s−2	N/m2
rad	ڕادیان	گۆشە	dimensionless	m/m
S	سیمنز	گەیاندنی کارەبایی (توانای ماددەیەک بۆ گەیاندنی کارەبا)	kg−1•m−2•s3•A2	١/Ω A/V
sr	سترادیان	گۆشەی بە قەوارە	dimensionless	m2/m2
Sv	سیڤت	equivalent dose (of ionizing radiation)	m2•s−2	J/kg
T	تێسلا	توندی بواری موگناتیسی، ھێزی گۆڕەپانی موگناتیسی	kg•s−2•A−1	V•s/m2 Wb/m2 N/(A•m)
V	ڤۆڵت	جیاوازی ئەرکی کارەبایی، ھێزی جووڵێنەری کارەبایی	kg•m2•s−3•A−1	W/A J/C
W	وات	توانا، radiant flux	kg•m2•s−3	J/s V•A
Wb	وێبەر	لێشاوی موگناتیسی (سەرجەمی تەوژمی موگناتیسی)	kg•m2•s−2•A−1	J/A T•m2
Ω	ئۆم	بەرگری، بەرگەگرتنی تەزووی کارەبای بە نۆرە، تەگەرەی کارەبا لە تەزووی نۆرەکیدا	kg•m2•s−3•A−2	1/S V/A

ھەندێک لە پێشگرەکانی سیستمی نێودەوڵەتی (SI)

پێشگر	ھێما	ھۆکاری یەکە سەرەکییەکە
گێگا	G	١٫٠٠٠٫٠٠٠٫٠٠٠ 10⁹
مێگا	M	١٫٠٠٠٫٠٠٠ 10⁶
کیلۆ	k	١٫٠٠٠ 10³
ھێکتۆ	h	١٠٠ 10²
دێکا	da	١٠ 10¹
دێسی	d	٠٫١ 10-¹
سێنتی	c	٠٫٠١ 10-²
میللی	m	٠٫٠٠١ 10-³
مایکرۆ	u	٠٫٠٠٠٠٠١ 10-⁶
نانۆ	n	٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠١ 10-⁹
بیکۆ	p	٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠١ 10-¹²

سەرچاوەکان

• Holt Physics:America
• http://en.wikipedia.org
• ویکیی ئینگلیزی؛ حوزەیرانی ٢٠١٧