دەروازە:کۆمپیوتەر/زانای ھەڵبژێردراو
زانای ھەڵبژێردراو ١
دەروازە:کۆمپیوتەر/زانای ھەڵبژێردراو/١
ستیڤ پاوڵ جۆبز ناسراو بە ستیڤ جۆبز (Steve Jobs)، (ماوەی ژیان:٢٤ی شووباتی ١٩٥٥ تا ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١١) داھێنەری ئەمەریکی و کەسایەتیی ناسراو لە بواری تەکنۆلۆجیای زانیاریدا، لە ساڵی ١٩٥٥ لە دایک بووە، یەکێک بووە لە دامەزرێنەرانی کۆمپانیای ئەپڵ، لە ڕێکەوتی ٥ی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠١١ دا بە نەخۆشی شێرپەنجە کۆچی دوایی کرد. ستیڤ جۆبز، لە رۆژی ٢٤ی مانگی شوباتی ساڵی ١٩٥٥ لە سانفڕانسیسکۆ لە دایکبووە و ھەر لە سەرەتای ژیانییەوە کێشەی تەندروستی ھەبووەو لە ساڵی ٢٠٠٤دا دوچاری جۆرێکی دەگمەنی شێرپەنجەی پەنکریاس ھاتووە و لە ساڵی ٢٠٠٩دا نەشتەرگەری چاندنی جگەری بۆ کراوە، لە سەرەتای ٢٠١١ەوە پشووی وەرگرتووەو لە رۆژی ٢٤ی مانگی ئابی ٢٠١١ دەستلەکارکێشانەوەی خۆی ڕاگەیاند وکی جۆبز بەڕەگەز عەرەب و خەڵکی سوریایە و ناوی عەبدولفەتاح جەندەلیە، ئێستا باوکی جۆبز کە تەمەنی ٨٠ ساڵە و جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی بەڕێوەبەرایەتی ئوتێل و گازینۆی بۆمتاون لە شاری ڕینۆی ھەرێمی نیڤادا. لە ماوەی ژیانیاندا ھەم ستیڤ و ھەم باوکی ناسنامەی خۆیان شاردۆتەوە نەیان وتووە کە باوک و کوڕن. جەندەلی باوکی ستیڤ لە ١٨ ساڵیەوە بۆ خوێندن لە سوریاوە چووەتە زانکۆی ئەمریکی لە لوبنان، لە گەڵ ھاوڕێ قوتابیەکانیدا لە دژی دەسەڵاتی بەشارە خوری خۆپیشاندانی کردووە، چونکە ناوبراو ویستویەتی زیاتر لە دەسەڵات بمێنێتەوە.
زانای ھەڵبژێردراو ٢
دەروازە:کۆمپیوتەر/زانای ھەڵبژێردراو/٢
لینوس بێنێدیکت تۆرڤاڵدس (بە سویدی: Linus Benedict Torvalds) لەدایکبووی ٢٨ی کانوونی یەکەمی ١٩٦٩، ئەندازیارێکی فینلاندی-ئەمریکیـیە. کە دروستکەری ناوکی لینوکس وە بۆ ماوەیەکی درێژ، گەشەپێدەری سەرەکی ئەمەش بوو بە ناووک بۆ سیستەمی بەکارخەری وە چەندین دابەشکراوەی تر وەک گنۆ، و چەند ساڵێک دواتر ئەندرۆید وە کڕۆم ئۆئێس دروست بوون.
تۆرڤاڵدس لەدایکبووی ھێلسنکی، فینلاندـە. کوڕی ھەریەکە لە (ئانا) و (نیلس تۆرڤاڵدس)ـە. وە کوڕەزای شاعیر ئۆڵێ تۆرڤاڵدس و لێۆ تۆرنگوێستی ئامارزانە. وە ھەردووک باوانەکەشی لە ناو کەمپی زانکۆی ھێلسنکی بوون لە ساڵی ١٩٦٠ـەکان.
تۆرڤاڵدس قوتابی زانکۆی ھێلسنکی بوو لە نێوان ساڵانی ١٩٨٨ و ١٩٩٦، تۆرڤاڵدس لە ساڵی ١٩٩٦ زانکۆی تەواو کرد بە بەدەست ھێنانی بڕوانامەی ماستەر لە زانستی کۆمپیوتەر لەلایەن گروپی توێژینەوەی (NODES)، پیشە ئەکادیمیاکەی پچڕا ساڵێک دوای خوێندنەکەی کاتێک پەیوەندی کرد بە سوپای فینلاندی ھێزی سەربازی ئوسیما. لە ھاوینی ساڵی ١٩٨٩، ١١ مانگ دیاریکرا بۆ ئەنجامدانی پڕۆگرامی مەشقی ئەفسەری لە خزمەتگوزاریی سەربازیی زۆرەملێی فینلاند. لە سوپا پلەی بەرزکراوە بۆ ئەفسەری پلە دوو، لەگەڵ ڕۆلی ئەفسەری ژمێرەری مووشەکەکان.
زانای ھەڵبژێردراو ٣
دەروازە:کۆمپیوتەر/زانای ھەڵبژێردراو/٣
ڕیچارد ماتیۆ ستۆڵمەن (بە ئینگلیزی: Richard Matthew Stallman) لەدایکبووی ١٦ی ئازاری ١٩٥٣ لە نیویۆرک - ئەمریکا، زۆرتر بە کورتکراوەی ناوەکەی واتە RMS دەیناسن. کەسایەتییەکی چالاکە لە بانگەوازکردن بۆ پرۆژەکانی سەرچاوەکراوە و یەکێکە لە دامەزرێنەرانی کۆمەڵەی سەرچاوەکراوە. ڕیچارد ستۆڵمن بەرنامەداڕێژەرێکی بەناوبانگە و شارەزاییەکانی لە بەرنامەداڕشتندا دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی لاوێتی و کاتی خوێندنی دواناوەندی. شۆڕشی ستۆڵمەن بۆ نەرمەکالای ئازادە کە بەکارهێنەران بتوانن دەستی تێوەردەن، بیخوێنن و هاوبەشی بکەن. واتە هەر نەرمەکالایێک کە ئەم وەسفانەی تێدا بێ، پێی دەگوترێت نەرمەکالای ئازاد. ستۆڵمەن پرۆژەی گنوی درووستکرد، بونیاتی نەرمەکالای سەرچاوەکراوەی ڕێکخست، کۆی وەرگێڕانەکەی گنوی نەرمەکالای (GNU Emacs) پەرە پێدا و مۆڵەتی بڵاوکردنەوەی گشتی گنوی دروستکرد (GNU General Public License).
ستۆڵمە لە ساڵی ۱۹۸۳ پرۆژەی گنو (GNU) دەستپێکرد تا کو سیستەمێکی کارپێکردن وەک یونیکس کە بە جۆرێک تەواوی لە نەرمەکالای ئازاد درووستبووە، بڵاو بکاتەوە. بەم کارە ئەو شۆڕشی نەرمەکالای ئازادی وەگڕ خست.ستۆڵمەن خولقێنەر و ڕێخەری نەرمەکالای ئازاد و پرۆژەی گنو بووە.نەرمەکالاکانی کە زۆر سوودی لێوەرگیراوە بەم جۆرەن وەرگێری کۆی نەرمەکالاکان گنو(GNU Compiler Collection)، هەڵەچینی گنو ( GNU Debugger)، دەستکاریکەری ئیمەکس (GNU Emacs text editor) لە ساڵێ ۱۹۸۵ بونیاتی نەرمەکالای سەرچاوەکراوەی بونیات نا. ریچارد ستۆڵمەن یەکەمین پێشرەوە لە خولقاندنی مانا یان وشەیکۆپی لێفت( copyleft) لە بەرامبەری کۆپی رایت بوو.
زانای ھەڵبژێردراو ٤
دەروازە:کۆمپیوتەر/زانای ھەڵبژێردراو/٤
تیم بێرنەرز لی (١٩٥٥) بناغەدانەری ئینتەرنتە کە خۆی خەڵکی ئینگلیسە و ئێستا بە‌ڕێوە‌بە‌ری تۆڕی جیھانی (www)یە. تیم بێرنەرز لی لە حوزە‌یرانی ساڵی ١٩٥٥ لە شاری لە‌ندە‌ن لە وڵاتی بە‌ریتانیا لە‌دایک بووە. لە ساڵی ١٩٧٦ زانکۆی ئۆکسفۆڕدی بە‌ریتانی تە‌واوکردووە و دەستی کردووە بە کارکردن لە بواری بێتە‌ل. ئەم کارە‌شی زیاتر بۆ مە‌بە‌ستی بازرگانی بووە. لە ساڵی ١٩٩٠ تیم بێرنەرز لی نوسخە‌ی ئە‌سڵی (وێب)ی داڕشت و دوای ساڵێک ئەم نوسخە ئە‌سڵییە کاریگە‌ریی زۆر پۆزە‌تیڤی ھە‌بوو بە‌سە‌ر ڕە‌وتی پێشخستنی ئینتە‌رنێت لە جیھاندا. لە ساڵی ١٩٩٤ تیم بێرنەرز لی لە تاقیگە‌ی پە‌یمانگای (ماساتشوستس( بۆ تە‌کنە‌لۆژیا و زانیاری بوو بە ئە‌ندام و ھەر زووش بوو بە مە‌رجە‌عێکی گە‌ورە و ھە‌مووان پرسە رایان پێدە‌کرد. لە ساڵی ٢٠٠٩ سە‌رۆک وە‌زیراتی بە‌ریتانیا داوای لە تیم بیرنرز لی کرد کە ھاوکاری بکات لە‌پێناو گە‌یاندنی داتا و بە‌یانە‌کان بە ئاسانترین شێوە. ئە‌وە‌ی ماوە بگوترێت تیم بێرنەرز لی تا ئێستاش لە ژیاندا ماوە و لە وڵاتی بە‌ریتانیا و لە شاری لە‌ندە‌ن ژیان بە‌سە‌ر دە‌بات.