تیم بێرنەرز لی

تیم بێرنێرز لی
بێرنەرز لی لە ساڵی ٢٠٠٨دا
لەدایکبوون	٨ی جووی ١٩٥٥ لەندەن، ئینگلیس
نیشتەجێ	ئامریکا
نەتەوە	بریتانیایی
بواری زانستی	کۆمپیوتەر
ناسراو بە ھۆی	بناغەدانانی ئینتەرنێتبناغەدانانی ئینتەرنێت

تیم بێرنەرز لی (١٩٥٥-) بناغەدانەری ئینتەرنتە کە خۆی خەڵکی ئینگلیسە. داھێنە‌ری ئینتە‌رنێت ناوی (تیم بێرنەرز لی) یە. کە ئێستا بە‌ڕێوە‌بە‌ری تۆڕی جیھانی (www)یە. تیم بێرنەرز لی لە حوزە‌یرانی ساڵی ١٩٥٥ لە شاری لە‌ندە‌ن لە وڵاتی بە‌ریتانیا لە‌دایک بووە. لە ساڵی ١٩٧٦ زانکۆی ئۆکسفۆڕدی بە‌ریتانی تە‌واو کردووە و دە‌ستی کردووە بە کارکردن لە بواری بێتە‌ل.. ئە‌م کارە‌شی زیاتر بۆ مە‌بە‌ستی بازرگانی بووە. لە ساڵی ١٩٩٠ تیم بێرنەرز لی نوسخە‌ی ئە‌سڵی (وێب) ی داڕشت و دوای ساڵێک ئە‌م نوسخە ئە‌سڵییە کاریگە‌ریی زۆر پۆزە‌تیڤی ھە‌بوو بە‌سە‌ر ڕە‌وتی پێشخستنی ئینتە‌رنێت لە جیھاندا. لە ساڵی ١٩٩٤ تیم بێرنەرز لی لە تاقیگە‌ی پە‌یمانگای (ماساتشوستس (بۆ تە‌کنە‌لۆژیا و زانیاری بوو بە ئە‌ندام و ھە‌ر زووش بوو بە مە‌رجە‌عێکی گە‌ورە و ھە‌مووان پرسە رایان پێدە‌کرد. لە ساڵی ٢٠٠٩ سە‌رۆک وە‌زیراتی بە‌ریتانیا داوای لە تیم بێرنەرز لی کرد کە ھاوکاری بکات لە‌پێناو گە‌یاندنی داتا و بە‌یانە‌کان بە ئاسانترین شێوە. ئە‌وە‌ی ماوە بگوترێت تیم بێرنەرز لی تا ئێستاش لە ژیاندا ماوە و لە وڵاتی بە‌ریتانیا و لە شاری لە‌ندە‌ن ژیان بە‌سە‌ر دە‌بات.

ژیاننامە

• تیم بێرنەرز لی لە کاتی خوێندنیدا لە زانکۆی ئکسفۆرد بە تۆمەتی ھاککردن و کاری تێکدەرانە سەرزەنشتکراوەو ھەر لەسەر ئەم کارە، وە دواتریش بەیەکجاری بەکاھێنانی کۆمپیوتەرەکانی زانکۆیان لێ قەدەغەکرد.
• یەکەم کاری ئەم داھێنەرە مەزنە پاش تەواو کردنی زانکۆی شاھانە لە کۆمپانیایەکی گەیاندن بوو بۆ وەرگرتن و ناردنی نامەی ئەلیکترۆنی لە ڕێگای تۆڕەکانەوە، کارەکەی مامەڵەکردن بووە لەگەڵ بەشی ئینکریپشنی نامەکان و سیستەمی بارکۆد، کەم کۆمپانیایە وەک ئەندازیاری پرۆگرام سازی دەست بەکاربووە.
• دواتر و پاش تێپەڕاندنی دووساڵی تەمەنی لە کارکردندا لەگەڵ تۆرەکاندا وازی لەو کارە ھێناوەو بۆماوەی دوو ساڵی تر ئیشی جۆراو جۆری کردوە بەسەربەخۆ و ھەموو ئیشەکانی لە دوای ساڵی ١٩٧٨ تا سەرەتای ساڵی ھەشتا بریتی بوو لە دروستکردنی بەرنامە بۆ ئیشێکی تایبەت، بە دیاریکراوەی دروستکردنی بەرنامەیەک بۆ بەگەرخستنی پرێنتەرە زیرەکەکان یەکێک بوو لە کارە سەرەکیەکانی.
• لە سەرەتای ساڵی ١٩٨٠ دەستی بەکارکردن کردوە لە دامەزراوەی (CERN) کە دامەزراوەیەکی ئەوروپیە بۆ پەرەپێدان و توێژینەوە لە بواری وزەی ناوەکیدا کە لە لایەن فەرەنساو نەمساوە لە ساڵی ١٩٥٤ بنیات نراوە بەڵام ئێستا زۆربەی وڵاتە ئەوروپیەکانی تێدا ئەندامن، ھەر لەم شوێنەوە بیرنز لی بیرۆکەی بەستنەوەی زانیاریەکانی لا دروستبوەو کاری لەسەر کردوە لەیەکەم ئەزمونیدا ھەوڵی داوە ھەموو زانیاریەکانی ئەو دامەزروەیەی کاری تێدا دەکات ببەستێتەوە بەیەکەوە.
• پاش مانەوەی بۆ ماوەی شەش مانگ لە کارەکەی لە دامەزراوەی (CERN) کارەکەی بەجێ دەھێڵیت و لەژێر ناوی (Image Computer Systems) دەست دەکات بە برەوپێدانی سیستەمی گەیاندنی وێنەیی کەخۆی رابەرایەتی ئەم کارەی دەکرد و بیرۆکەی کارەکەشی مامەڵەکردن بوو لە گەڵ سۆفتوێرەکاندا کەلەبواری گەیاندندا کاریان دەکرد بەرھەمی وێنەیی بنیات دەنرا تێیدا.
• لە ساڵی ١٩٨٤ دەستی کرد بەکارکردن کردوە لەھەمان دامەزراوەی (CERN) پاش ئەوەی بۆ ماوەی زیاتر لەسێ ساڵ دابرابوو لێی، بەڵام ئەمجارە لە بواری دەستبەسەرگرتنی داتاو چۆنیەتی ناردن و وەرگرتنیەوە زیاتر سەرقاڵ بوو چونکە ئەم کارە لەڕێگای تۆڕە پێکەوە گرێ دراوەکانەوە دەکرا بەڵام بە سیستەمێکی جیاواز، ھەربۆیە لەم کاتەشدا دووبارە دەستی کردوە بەکارکردن لەسەر بیرۆکەکەی یەکەم جاری بۆ پێکەوە بەستنی تەواوی تۆڕەکان لەڕێگایەی تایبەتەوە بێگومان لە ئێستادا ئێمە ئەو ڕێگا بەکاردەھێنین کە ئەو لەوکاتەدا بیرۆکەی بنیاتنانی لا دروست بوو بوو.
• پاش مانەوەی بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە کارکردن لە دامەزراوەی (CERN) دوا جار پرۆژەی پێکەوەگرێدانی تێکستەکانی خستە بەردەم ئەو دامەزراوەیەو لە ساڵی ١٩٨٩ دا دەستی کرد بە جێ بەجێکردن ھەر لە ساڵی ١٩٩٠ دا پرۆژەکەی بە ئەنجام گەیاندو لە ناو دامەزراوەکەدا پرۆژەکەی خستە کار، یەک ساڵ دواتر و لە ساڵی ١٩٩١ دا پرۆژەکەی کرد بە پرۆژەیەکی جیھانی و دەکرا لە سەرانسەری جیھانەوە ئەو پەڕەیە ببینرێت کە ئەو بەمەبەستی بەخشینی زانیاری بنیاتی نابوو.

لە ساڵی ١٩٩١ تا ساڵی ١٩٩٣ تیم بێرنیرز لی بەردەوام لەھەوڵی ئەوەدا بوو پرۆتۆکۆلێک ئامادە بکات ھەتا ڕێ بە ھەموو کەسێک بدرێت پەڕەی خۆی درەوست بکات لە توڕی ئینتەرنێتدا و پێکەوەش ببەسرێتەوە لە تۆرێکی ئازاددا، بۆ ئەم کارە دەبوایە سێ کەرەستەی لەبەردەست بوایە یەکەم زمانێک کە پەڕەکانی پێ دابڕێژرێت و دووەم ناونیشانێک کە پەڕەکانی پێ بناسرێتەوە سێیەم یاسایەک کە سیستەمی گەشتن بە پەڕەکان ڕێک بخات، بۆ چارەسەرکردنی یەکەمیان زمانی بەرھەم ھێنانی پەڕەکانی وێبی داڕشت کە ناسراوە بە (HTML) کە زمانێکی ستاتیکیە بۆ دروستکردنی پەڕەکانی نێت بەکاردێت و بە کۆد دادەڕێژرێت و ناسراوە لە لایەن پراوسەرەکانەوە، دووەم ناونیشانی (URL) دامەزراند ھەتا ھەر پەڕەیەک ناونیشانێکی تایبەت بەخۆی ھەبێت بۆ ئەوەی ھەر کەسێک بتوانێت دەستی بە پەڕەیەکی دیاری کراو بگات کە وەک ناسنامەیەک وایە بۆ پەڕەکان، وە لە کۆتاییدا پرۆتۆکۆلی (HTTP) بنیات نا بۆ ناساندنی لینکەکان. لە کۆتاییدا و لە ساڵی ١٩٩٤ دا پاش ئەوەی کەرەستەکانی بواری وێب سازی و پرۆتۆکۆلی نێودەوڵەتی بەسەرپەرشتی تیم بێرنیرز لی واژوو کرا تۆڕی ئینتەرنێتی جیھانی نایابترین داھێنانی خستە خزمەتی مرۆڤایەتیەوە، ھەر لەم ساڵەدا دامەزراوەی جیھانی بۆ پەرەپێدان وێت (The World Wide Web Consortium (W3C)) بنیات نرا کە تا ئێستاش بەرپرسیارێتی گشتی لە ئەستۆی تیم بێرنیرز لی دایە. تیم بێرنیرز لی بەھۆی ئەم داھێنانە مەزنەوە لە سەرانسەری جیھاندا ڕیزیکی بێ پایانی لێدەگیرێت و وەک سەروەتێکی گەورەی مرۆڤایەتی سەیری دەکرێت ھەربۆیە لە تەواوی جیھانەوە خەڵات کراوە و لەدوای ٢٠٠١ وە زۆریەک لە خەڵاتە ھەرە نایابەکانی جیھانی بەدەست ھێناوە، لە پاش دروستکردن و بنیاتنانی ئەم پرۆژە گەورەوە تا ئێستاش کە لەژیاندایە بەردەوام لە خزمەتی ئەم کارەدا خۆی ھیلاک دەکات و نووسەری نایابترین کتێبە دەربارەی ڕابردو و ئێستا و داھاتووی وێب.