ئێرانی قاجاڕی

ئێرانی قاجاڕی نازناوێکە کە ئاماژەیە بۆ قۆناغێکی ١٣٠ ساڵەی مێژووی ئێران لە نێوان ساڵانی ١١٧٥ بۆ ١٩٢٥ ی زایینی (١٢١٠ بۆ ١٩٦٥ی زایینی) لەژێر دەسەڵاتی شانشینی قاجاڕدا. ناوە فەرمییەکانی ئێران لەم قۆناغەدا دەوڵەتی ئێران و دەوڵەتە داخراوەکانی ئێران بوون^[١]^[٢]^[٣] و لە جیھانی ڕۆژاواشدا ئێران وەک قۆناغەکانی پێشوو بە پارس ناودەبرا.^[٤] دامەزرێنەری قاجار ئێران ئاغا محەممەدخانی قاجاڕ. پاش داگیرکردنی قەوقاز و سەرکوتکردنی ھەموو فەرمانڕەوا و فەرمانڕەواکانی ناوخۆ، لە تاران نیشتەجێ دەبێت و ناوی لێنا پایتەخت. ئاشنابوون بە شارستانییەتی ڕۆژاوا و پەیماننامە گرنگەکان بووە ھۆی دەستپێکردنی شۆڕشی دەستووری. دوای ئەو شۆڕشە دەستوورییەی کە لە سەردەمی موزەفەرەدین شا محەممەد عەلی شا ڕوویدا، پاشای دواتر، محەممەد عەلی شا، دژی وەستایەوە و پەرلەمانی داخست. ململانێ ناوخۆیی و دەرەکییەکان بووە ھۆی نائارامی لە وڵاتدا و دوا پاشای قاجاریش ئەحمەد شا قاجار بوو کە لە ساڵی ١٩٢٥ لە دەسەڵات لادرا و ڕەزا پەھلەوی بوو بە شای ئێران.^[٥]

ھەوڵدان بۆ شانشین

دوای ڕاپەڕینی ئەفغانستان و ڕووخانی حکوومەتی سەفەوی، شا تەحمەسابی دووەم - پاشای دەربەدەری سەفەوی، پاش ماوەیەک ھەڵھات بۆ پارێزگای مازەندەران و فەتح عەلی خان قاجار خزمەتەکەی پەسەند کرد. فەتح عەلی خان قاجار بوو بە فەرماندەی دووەمی سوپای تەحمەساب و لە ڕاستیدا تەحماسب یارییەکی دەستی فەتح عەلی خان بوو؛ بەڵام کاتێک نادر شا پەیوەندی بە فەیلەقی تەحمەسابەوە کرد، فەتح عەلی خان پێگەی پێشووی لەدەستدا و بە ھاندانی نادر لە مەشھەد کوژرا. حوسێن گوڵی خان

سەرچاوەکان

^ «پژوھشی در باب اصطلاح ممالک محروسە ایران».^{[بەستەری مردوو]}
^ «سفر از ممالک محروسە بە فدرالیسم قومی-محمد امینی، پژوھشگر تاریخ».
^ Charles Melville، ed. (27 January 2012). Persian Historiography: A History of Persian Literature. pp. 358, 361. ISBN 978-0-85772-359-8. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ Persia. Encyclopaedia Britannica.
^ «Fis - قاجار». لە ڕەسەنەکە لە ۱۱ ژوئن ۲۰۱۲ ئەرشیڤ کراوە. لە ۶ مارس ۲۰۰۸ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= و |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= (یارمەتی)

[1] «پژوھشی در باب اصطلاح ممالک محروسە ایران».^{[بەستەری مردوو]}

[2] «سفر از ممالک محروسە بە فدرالیسم قومی-محمد امینی، پژوھشگر تاریخ».

[3] Charles Melville، ed. (27 January 2012). Persian Historiography: A History of Persian Literature. pp. 358, 361. ISBN 978-0-85772-359-8. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[4] Persia. Encyclopaedia Britannica.

[5] «Fis - قاجار». لە ڕەسەنەکە لە ۱۱ ژوئن ۲۰۱۲ ئەرشیڤ کراوە. لە ۶ مارس ۲۰۰۸ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= و |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]