ئیندریا گاندی

ئیندریا گاندی
ئیندریا گاندی
بە هیندی: इन्दिरा प्रियदर्शिनी गान्धी
لەدایکبوون	١٩ی تشرینی دووەمی ١٩١٧; Prayagraj، ھیندستان
مردن	٣١ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٤ (٦٦ ساڵ ژیاوە); نیوودێلھی، ھیندستان
ناوی کاتی لەدایکبوون
کوژراوە بە دەستی	Satwant Singh، Beant Singh
شوێنی ناشتن	Raj Ghat and associated memorials
باوک	جەواھرلەعل نەھرۆ
دایک	Kamala Nehru
ھاوسەر	Feroze Gandhi
منداڵ	Rajiv Gandhi، Sanjay Gandhi
خزمەکان	Sonia Gandhi
خێزان	Nehru–Gandhi family
زمانی زگماکی	زمانی ھیندی
پیشە	سیاسەتوان، نووسەر
بواری کار	سیاسەت
پەروەردە	Somerville College، Visva-Bharati University، Badminton School، Patha Bhavana
دانیشتووی	نیوودێلھی، Raebareli
ئەندامی حیزبی	Indian National Congress
کاندید لە ھەڵبژاردنی	1980 Indian general election، 1977 Indian general election
ئایین	ھیندوویزم
بەشداربووە لە	Third International Conference on Planned Parenthood
ئەندامی	National Flag Presentation Committee
دۆخی مافەکانی لەبەرگرتنەوە	ئەو کارانەی کە لە مافی چاپکردن و بڵاوکردنەوە پارێزراون
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ئیندریا پریادراشینی گاندی (Indira Gandhi؛ لە دایکبووی ١٩ی تشرینی دووەمی ١٩١٧ - مردووی ٣١ی تشریننی یەکەمی ١٩٨٤) کەسایەتیی ژنە سیاسەتوانی هیندی و یەکێک لە کەسایەتییە گەورەکانی ناو حیزبی کۆنگرێسی هیندی.^[١] ئەو یەکەمین و تاکە ژنە سەرۆک وەزیران بووە لە هیندستان. ئەو کچی جەواھرلەعل نەھرۆ، یەکەم سەرۆک وەزیرانی هیندستان بوو. ئیندریا لە ماوەی ٢٤ی کانوونی دووەمی ١٩٦٦ بۆ ٣١ی تشریننی یەکەمی ١٩٨٤ (مردن)، سێیەمین سەرۆکوەزیرانی هیندستان بوو. ئەو دووەم زۆرترین مانەوەی هەبووە لەم پۆستەدا لەدوای باوکی.^[٢]

لەماوەی کارکردنی جەواھرلەعل نەھرۆ وەک سەرۆک وەزیرانی هیندستان لە ماوەی ١٩٤٧ بۆ ١٩٦٤، ئینندریا وەک یاریدەدەرێکی سەرەکی بوو بۆ باوکی، هەروەها هاوسەفەری بوو لەکۆمەڵێک گەشت بۆ وڵاتانی دەرەوە.^[٣] لە ساڵی ١٩٥٩، ئینریا گاندی بووە سەرۆکی حیزبی کۆنگرێسی هیندی. لەدوای مردنی باوکی لە ساڵی ١٩٦٤، ئەو بووە ئەندام لە ئەنجومەنی باڵای بەڕێوەبردن ناسراو بە ڕاجیا سابها. هەروەها بووە ئەندام لە کابینەی وەزارەتی بەهادور شاستری وەک وەزیری زانیاری و پەخشکردن.^[٤] لە سەرەتاکانی ١٩٦٦، لەدوای مردنی سەرۆکوەزیران لال بەهادور شاستری، ئیندریا گاندی لە هەڵبژاردنی ڕێبەرایەتیی حیزبەکەی بەسەر مۆراجی دێسای سەرکەوت، بەمەش بووە سێیەمین سەرۆکوەزیرانی هیندستان.

سەردەمی سەرۆکوەزیرانی ئیندریا بە سەردەمی ناتەبایی و ناکۆییە سیاسییەکان ناسرا، هەروەها بە ناوەندیکردنی بڕیاردانی حکوومی. ئەو لەگەڵ پاکستان کەوتە جەنگێک، لەو جەنگەدا ئیندریا پشتگیری لە بزووتنەوە جووداخوازییەکانی ڕۆژهەڵاتی پاکستان دەکرد، کە دواتر سەرکەوتنیان بەدەستهێنا و وڵاتی بەنگلادیشی لی درووست بوو، هەر لەم جەنگەدا هیندستانی کردە یەکێکە لە زلهێز و وڵاتە کاریگەرەکانی ناوچەکە (بەتایبەت لە باشووری ئاسیا). لە ماوەی ١٩٧٥ بۆ ١٩٧٧، ئیندریا گاندی باری لەناکاوی ڕاگەیاند بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی لەگەڵ جوداخوازەکانی وڵات هەروەها لەو سەردەمە میدیاکان سانسۆریان کەوتە سەر.^[٥] لە ساڵی ١٩٨٠، کۆنتڕۆڵی دەسەڵاتی بەتەواوی گەڕایەوە دەست خۆی، ئەمەش لەدوای بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنێکی ئازادانە. دوای ئەوەی ئیندریا گاندی بڕیاریدا کە هێزی چەکدار ببردرێتە ناو پەرستگای زێڕ لە ئەمریتسار. لە میانەی ئۆپەراسیۆنی ئەستێرەی شین، ئەوا پاسەوانە تایبەتەکەی خۆی کە سیخێکی نانسیۆنالیست بوو، ئیندریای لە ڕۆژی ٣١ی تشرینی یەکەمی ١٩٨٤ تیرۆر کرد.

لە ساڵی ١٩٩٩، بەپێی دەنگدانی ڕاپرسییەک لە تۆڕی بی بی سی، ئەوا ئیندریا گاندی ناوی وەک کەسایەتی ژنی میلینیۆم هات.^[٦] ئیندریا ناوی وەک یەکێک لە ١٠٠ کاریگەرترین ژنە کەسایەتییەکانی سەددەی بیستەم هات بەپێی گۆڤاری تایم.^[٧]^[٨]

سەرچاوەکان

^ Ghose، Sagarika (18 November 2017). «19th November 2017: 100 years of Indira Gandhi. She was the mother of every Indian supremo». The Times of India. لە 22 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 January 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «The truth about Indira». Outlook India. 21 May 2001. لە 12 June 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 1 June 2018 ھێنراوە. {{cite magazine}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Indira Gandhi – India's democrat with an authoritarian bent». DW. 19 November 2017. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ «Smt. Indira Gandhi». Indian National Congress. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
^ «The darkest phase in Indira's tenure as PM – Emergency!». The Economic Times.
^ «BBC Indira Gandhi 'greatest woman'». BBC News. لە 19 July 2017 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Indira Gandhi, Amrit Kaur named by TIME among '100 Women of the Year'». The Economic Times. 5 March 2020. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ «1976: Indira Gandhi». Time. ٥ی ئازاری ٢٠٢٠.

[1] Ghose، Sagarika (18 November 2017). «19th November 2017: 100 years of Indira Gandhi. She was the mother of every Indian supremo». The Times of India. لە 22 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 January 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[tandon-2] «The truth about Indira». Outlook India. 21 May 2001. لە 12 June 2018 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 1 June 2018 ھێنراوە. {{cite magazine}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[3] «Indira Gandhi – India's democrat with an authoritarian bent». DW. 19 November 2017. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[4] «Smt. Indira Gandhi». Indian National Congress. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.

[5] «The darkest phase in Indira's tenure as PM – Emergency!». The Economic Times.

[6] «BBC Indira Gandhi 'greatest woman'». BBC News. لە 19 July 2017 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[auto-7] «Indira Gandhi, Amrit Kaur named by TIME among '100 Women of the Year'». The Economic Times. 5 March 2020. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[Time1-8] «1976: Indira Gandhi». Time. ٥ی ئازاری ٢٠٢٠.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]