پیشەسازیی خۆراک
پیشەسازی خۆراک (بە ئینگلیزی: Food Industry) کەرتێکی فراوان و ھەمەچەشنە کە لایەنە جیاوازەکانی بەرھەمھێنان و دابەشکردن و بازاڕکردن و بەکارھێنانی خۆراک لەخۆدەگرێت. ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە خۆراکدان بە دانیشتووانی جیھان و بەشدارێکی بەرچاوە لە ئابووریدا. پیشەسازی خۆراک کۆمەڵێک بازرگانی بەرفراوان لەخۆدەگرێت وەک جووتیاران، ڕێکخستنەکانی خۆراک، بەرھەمھێنەرانی خۆراک، چێشتخانە، دوکانی خواردن و پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری خۆراک. تۆڕێکی ئاڵۆز و بەیەکەوە گرێدراوی بازرگانییەکانە کە پێکەوە کاردەکەن بۆ بەرھەمھێنان و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان بەسەر بەکارھێنەران. یەکێک لە ئاستەنگە سەرەکییەکانی بەردەم پیشەسازی خۆراک دڵنیابوونە لە سەلامەتی و کوالێتی خۆراک. نەخۆشییە گواستراوەکانی خۆراک و بانگھێشتکردنەوەی خۆراک نیگەرانی سەرەکین کە دەتوانن لێکەوتەی تەندروستی و ئابووری جددییان ھەبێت. لە ئەنجامدا پیشەسازییەکە بە شێوەیەکی بەرز ڕێکخراوە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە خۆراکییەکان لەگەڵ ستانداردەکانی سەلامەتی و کوالێتی دەگونجێن.[١]
پرسێکی دیکەی گرنگ لە پیشەسازی خۆراکدا بریتییە لە بەردەوامیی.[٢] لەگەڵ بەردەوامبوونی زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی جیھان، فشار لەسەر بەرھەمھێنەرانی خۆراک زیاتر دەبێت بۆ گرتنەبەری پراکتیزەکردنی بەردەوام کە کاریگەرییە ژینگەیییەکان کەمدەکاتەوە و سەرچاوە سروشتییەکان دەپارێزێت. ئەمەش کەمکردنەوەی بەفیڕۆدانی خۆراک، پێشخستنی کشتوکاڵی بەردەوام و پشتگیریکردن لە پراکتیکەکانی سەرچاوەگرتنی ڕەوشتی لەخۆدەگرێت؛ بۆیە پیشەسازی خۆراک کەرتێکی دینامیکی و پەرەسەندووە کە لەژێر کاریگەری ڕەوتی بەکاربەران و پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و گۆڕانکارییەکانی ڕێکخستندایە. ھەلی پیشەیی بەرفراوان پێشکەش بەو کەسانە دەکات کە ئارەزووی بەرھەمھێنانی خۆراک، زانستی خۆراک، خۆراک، ھونەری چێشت لێنان و بەبازاڕکردنی خۆراک دەکەن.[٣]
لە ساڵانی ڕابردوودا، بەرزبوونەوەی بەرچاوی خواست لەسەر بەرھەمە پڕۆتینییەکانی بنەمای ڕوەکی و بەدیل ھەبووە، کە بەھۆی نیگەرانییەکان لە دەوری بەردەوامیی، تەندروستی و خۆشگوزەرانی ئاژەڵان بووە. ھەروەھا تەکنەلۆژیای خۆراک و داھێنان شۆڕشێک لە شێوازی بەرھەمھێنان و ڕێکخستن و بەکارھێنانی خۆراکدا دەکات. لە تەکنیکەکانی کشتوکاڵی وردەوە کە بەرھەمەکان باشتر دەکات تا شێوازە پێشکەوتووەکانی ڕێکخستنی خۆراک کە سەلامەتی خۆراک بەرز دەکەنەوە و تەمەنی ڕەفە درێژ دەکەنەوە، تەکنەلۆژیا بە شێوەیەکی قووڵ پیشەسازییەکە لە قاڵب دەداتەوە. زنجیرە جیھانییەکانی دابینکردنی خۆراک تۆڕێکی ئاڵۆزن کە وڵاتان و کیشوەرەکان دەگرێتەوە، دڵنیای دەدەن لە بەردەستبوونی کۆمەڵێک بەرھەمی خۆراکی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیھاندا؛ بەڵام دژایەتی وەک ئاسایشی خۆراک، پچڕانی زنجیرەی دابینکردن و بەفیڕۆدانی خۆراک ھێشتا پرسێکی گرنگن کە پیشەسازی کاردەکات بۆ چارەسەرکردنی لەڕێگەی داھێنان و ھاوکارییەوە.[٤][٥][٦][٧]
ڕێسا و ستانداردەکانی خۆراک ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە دڵنیابوون لە سەلامەتی و کوالیتی بەرھەمە خۆراکییەکان. لە مەرجەکانی ناونانی خۆراکەوە تا بڕوانامەی سەلامەتی خۆراک، ڕێنمایی توند ھەیە بۆ پاراستنی بەکارھێنەران و دڵنیابوون لە شەفافییەت لە پیشەسازی خۆراکدا. بەبازاڕکردن لایەنێکی دیکەی سەرەکی پیشەسازی خۆراکە، چونکە براندەکان ھەوڵدەدەن پەیوەندی لەگەڵ بەکارھێنەران بکەن و بەرھەمەکانیان جیابکەنەوە لە بازاڕێکی کێبڕکێدا. تێگەیشتن لە ڕەفتار و ئارەزووەکانی بەکاربەر زۆر گرنگە بۆ پەرەپێدانی ستراتیژی سەرکەوتووی بازاڕکردن و خستنەبازاڕی بەرھەمەکان کە دەنگدانەوەیان لەگەڵ ئامانجەکان ھەبێت.
بەرھەمھێنانی خۆراک پرۆسەیەکی ئاڵۆزە کە بریتییە لە چاندن و ڕێکخستن و پاکەتکردن و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان. سەرەتا لە شێوازە کشتوکاڵییەکانی وەک چاندن و دروێنەکردن و بەخێوکردنی ئاژەڵەوە دەست پێدەکات بۆ بەدەستھێنانی کەرەستەی خاو. پاشان ئەم کەرەستە خاوانە لە ڕێگەی ڕێگاکانی وەک چێشت لێنان، نانکردن، تەخمیرکردن و پاراستنەوە دەگۆڕدرێن بۆ ماددە خۆراکییە جیاوازەکان. کۆنترۆڵی کوالیتی و سەلامەتی خۆراک لایەنێکی گرنگی بەرھەمھێنانی خۆراکن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە کۆتایییەکان ستانداردە ڕێکخراوەیییەکان دەگونجێن و سەلامەتن بۆ بەکارھێنان.[٨] ئەمەش بریتییە لە مامەڵەکردن و ھەڵگرتن و شێوازەکانی پاکوخاوێنی دروست بە درێژایی پرۆسەی بەرھەمھێنان.[٩]
ھەروەھا بەرھەمھێنانی خۆراکی مۆدێرن پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیای وەک ئۆتۆماتیکی، ڕۆبۆتێک و شیکاری داتا لەخۆدەگرێت بۆ زیادکردنی کارایی و کەمکردنەوەی بەفیڕۆدان و باشترکردنی کوالیتی بەرھەم. ھەروەھا پراکتیزە بەردەوامەکان لە بەرھەمھێنانی خۆراکدا گرنگتر دەبن، بە گرنگیدان بە کەمکردنەوەی کاریگەرییە ژینگەیییەکان، پاراستنی سەرچاوە سروشتییەکان، و پێشخستنی شێوازەکانی بەرھەمھێنانی خۆراکی ڕەوشتی و بەرپرسیارانە.[١٠]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Parmeggiani، Lougi، ed. (1983). «???». Encyclopædia of Occupational Health and Safety (چاپی 3rd). Geneva: International Labour Office. ژپنک ٩٢٢١٠٣٢٨٩٢.
- ^ «Food market structures: Overview». Economic Research Service (USDA). لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ «Industry». Food Standards Agency (UK). لە ڕەسەنەکە لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Sue Booth؛ John Coveney (١٩ی شوباتی ٢٠١٥). Food Democracy: From consumer to food citizen. Springer. لاپەڕە ٣–. ژپنک ٩٧٨-٩٨١-٢٨٧-٤٢٣-٨.
- ^ Gray, Allison؛ Hinch, Ronald (١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩). A Handbook of Food Crime: Immoral and Illegal Practices in the Food Industry and What to Do About Them. Policy Press. لاپەڕە ٣٧١–. ژپنک ٩٧٨-١-٤٤٧٣-٥٦٢٨-٨.
- ^ Booth، Sue؛ Coveney، John (2015)، Booth، Sue؛ Coveney، John (eds.)، «'Big Food'—The Industrial Food System»، Food Democracy: From consumer to food citizen، SpringerBriefs in Public Health (بە ئینگلیزی)، Singapore: Springer، لاپەڕە ٣–١١، doi:١٠.١٠٠٧/٩٧٨-٩٨١-٢٨٧-٤٢٣-٨_٢، ژپنک ٩٧٨-٩٨١-٢٨٧-٤٢٣-٨، لە ٢٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە
- ^ Stuckler، David؛ Nestle، Marion (١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٢). «Big Food, Food Systems, and Global Health». PLOS Medicine (بە ئینگلیزی). ٩ (6): e١٠٠١٢٤٢. doi:١٠.١٣٧١/journal.pmed.١٠٠١٢٤٢. ISSN ١٥٤٩-١٦٧٦. PMC ٣٣٧٨٥٩٢. PMID ٢٢٧٢٣٧٤٦.
- ^ «Macroeconomy» (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. لە ١٥ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «Labour» (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. لە ١٥ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ Mbow، C.؛ Rosenzweig، C.؛ Barioni، L. G.؛ Benton، T.؛ Herrero، M.؛ Krishnapillai، M. V. (٢٠١٩). «Chapter 5: Food Security» (PDF). IPCC SRCCL 2019.
{{cite book}}:|display-authors=٤نادروستە (یارمەتی)
دەروازەی خۆراک
دەروازەی خواردنەوە
دەروازەی کۆمەڵگا
دەروازەی وڵاتەکان
دەروازەی ئابووری
دەروازەی گیانلەبەران
دەروازەی تەندروستی
دەروازەی کۆمپانیا
