عادل عەوەزوڵڵا

عادل عەوەزوڵڵا (١٤ی نیسانی ١٩٦٧ - ١٠ی ئەیلوولی ١٩٩٨) فەرماندەیەکی سەربازیی فەلەستینی، و یەکێک لە دیارترین سەرکردەکانی لیواکانی شەھید عیزەدین قەسام، باڵی سەربازی بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی (حەماس) . لە کەناری ڕۆژاوا، تا تیرۆرکردنی ئیسرائیل تۆمەتباری کرد کە لە پشت کوژرانی دەیان کەسەوەیە، ئیسرائیل بەردەوام بوو لە ڕاوەدوونانی تا لەگەڵ براکەی عیماد عەوەزوڵڵا لە ساڵی ١٩٩٨ تیرۆر کرا.

لەدایکبوون

ناوی عادل عەوەزوڵڵایە، لە ١٤ی نیسانی ساڵی ١٩٦٧ لە شاری ڕەمەڵڵا لەدایکبووە، دواتر قۆناغی سەرەتایی لە قوتابخانەی مغتەرەبین، قۆناغی ئامادەکاری لە قوتابخانەی بیری نوێ خوێندوویەتی و تەواو بووە قۆناغی ناوەندی لە قوتابخانەی ھاشمییە. شەھید عەوادەڵڵا دوای تەواوکردنی قۆناغی دواناوەندی بە جیاوازی و جیاوازی، ڕۆیشت بۆ خوێندنی بیرکاری لە فاکەڵتی زانست و تەکنەلۆجیا لە زانکۆی قدس - ئەبو دیس. بۆ خوێندنی زمانی عەرەبی ڕووی لە زانکۆی بەیتولمەقەدەس کرد، بەڵام زانکۆکە بە دەستپێکردنی یەکەم ڕاپەڕین دەرگاکانی داخست.

بزووتنەوەی حەماس

ئەو شەھیدە لە تەمەنێکی بچووکەوە پەیوەندی بە ئیخوان موسلیمینەوە کردووە و بووەتە فەرماندەی مەیدانی لە شارەکانی ڕامەڵڵا و بیرە. لە یەکەم ڕاپەڕیندا بە گوللەی زیندوو و لاستیک چەند جارێک بریندار بوو، بەڵام ئەوە نەبووە ھۆی ئەوەی کە ھەمیشە لە پێشەوە بێت، عەوەزوڵڵایەکەم کەسی «گەنج» بوو کە لە ڕێپێوانێکدا کە بزووتنەوەی حەماس ڕێکی خستبوو، لەسەر شان ھەڵبگیرێت، دروشمی دژی داگیرکاری و ڕاگەیاندنی دەستپێکردنی بزووتنەوەی حەماس لە گۆڕەپانەکانی مزگەوتی ئەقسا لەگەڵ دەستپێکردنی ڕاپەڕین.

ئەو شەھیدە چەند جارێک لە زیندانەکانی داگیرکەری زایۆنیست دەسبەسەر و چەند مانگێک گۆشەگیری لەسەر کرا و بەر لەوەی لەلایەن دەسەڵاتدارانی داگیرکەرەوە دەستبەسەر کرا و سزای سێ ساڵ و نیو بەسەردا سەپێنرا. لەگەڵ کۆمەڵێک لە براکانیدا، یەکەم بەیاننامەی بزووتنەوەی حەماسیان داڕشت، دوای ئەو گورزە گەورەیەی کە لە ساڵی ١٩٩١دا لەلایەن دەسەڵاتی داگیرکەرەوە لێی درا. دوای تێپەڕاندنی حوکمەکەی لەکاتێکدا لە دەرگای زیندانەکەدا بوو، جارێکی دیکە دەستگیرکرایەوە و گواستراوەتەوە بۆ دەستبەسەرکردنی کارگێڕی.

لەگەڵ حەسەن سەلامە و محییەدین شەریف بەشداری کرد لە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی تۆڵەسەندنەوەی پیرۆز لە کاردانەوە بە تیرۆرکردنی ئەندازیار یەحیا عەیاش لە ساڵی ١٩٩٦. دوابەدوای ئەم ئۆپەراسیۆنانە، ھێزێکی زۆری ھێزە ئەمنییەکانی فەلەستین ھەڵیانکوتایە سەر ماڵەکەی و داوای لە بنەماڵەکەی کرد خۆی تەسلیم بکات و عادل برای ڕەتیکردەوە وەڵامیان بداتەوە و وتی، «پێم باشترە شەھید بم نەک بگەڕێمەوە بۆ زیندان». دوای شەھیدبوونی ئەندازیار یەحیا ئەیەش، عادل بوو بە داواکراوی ژمارە یەک لەلایەن دەسەڵاتدارانی داگیرکەر و دەزگا ئەمنییەکانی فەلەستین، کە ماڵی خێزانەکەیان خستە ژێر چاودێری بەردەوام.

دوای تیرۆرکردنی موحیدین شەریف، دەزگا ئەمنییەکانی فەلەستین ھەوڵیاندا تۆمەتی تیرۆرکردنی شەریف بخەنە سەر ئەو دوو برایەی عیماد و عادل عەوادەڵڵا، بۆ ئەوەی دەستوەردانیان لەو ئۆپەراسیۆنەدا پەردەپۆش بکەن، کە عادل لە کاسێتێکی ڤیدیۆیدا کە بۆی ناردووە ڕەتیکردەوە ڕۆیتەرز. پاشان موخابەراتی گشتی فەلەستین توانی فەرماندە عیماد لە ماڵێکدا دەستگیر بکات و عادل بە ئازادی مایەوە.

چالاکیی سەربازیی

دوای تیرۆرکردنی یەحیا عەیاش، بزووتنەوەی حەماس وەک سەرۆکی باڵی سەربازی خۆی لە کەرتی ڕۆژاوا دانا زۆر بە خێرایی سەرکەوت، بە لێھاتوویییەکی زۆرەوە، لە نۆژەنکردنەوە و زیندووکردنەوەی باڵی سەربازی و دامەزراندنی کۆمپلێکس تۆڕی خانە چالاکەکان عادل محەممەدی شەریفی ھێنا بۆ ئەوەی لەگەڵیدا کار بکات، و ئەو دووانە پێکەوە کاریان کرد بۆ دامەزراندنی وۆرک شۆپێکی تەقەمەنی و ڕاھێنانی پسپۆڕان. بۆ ئە نجامدانی ئۆپە ڕاسیۆن لە قودس، لێرە دا عیمادی برای لە گە ڵدا بوو، کە بوو بە یاریدە دە ڕی سە ڕە کی و دە ستی ڕاستی. ئۆپەراسیۆنەکانی تۆڵەی پیرۆز کوژرانی ٦٠ ئیسرائیلی و برینداربوونی ٢١٠ی دیکەی لێکەوتەوە پلاندانان و سەرپەرشتیکردنەکە ڕاستەوخۆ لە حەسەن سەلامەوە بوو بۆ ئەنجامدانی ئەو ئەرکەی کە لەلایەن فەرماندەی گشتی فەلەنجەوە محمد زەیف بۆی دیاریکرابوو، و ئۆپەراسیۆنەکان لە قودس و ئەشقەلۆن و تەلئەبیب بوون.

ئەو ڕۆژنامەنووسە زایۆنییە لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنی لە شین بێتەوە دەڵێت، «عادل عەوەزوڵڵادیارترین سەرکردەی حەماسە لە کەرتی ڕۆژاوا ئەو سەرکردەیەکی ڕاستەقینەیە کە سەرپەرشتی ئامێرێکی زۆر فراوانی چالاکوانانی لە ھەموو کەرتی ڕۆژاوا کردووە ئەوان پێکەوە کەسایەتییەکی کاریزماتیکی نائاسایییە و چالاکوانانی حەماس ڕێزێکی زۆریان بۆ ھەیە». کەناری ڕۆژاوا لە زۆربەی ناوچەکان لق و پۆپ بوو. لە ھەندێک شوێن سەرکردە دەستگیرکراوەکانی لیواکانی شەھید عیزەدین قەسام ژوورێکی ئۆپەراسیۆنیان پێکھێنا.

ھارێل بانگەشەی ئەوە دەکات کە لێکۆڵەرانی شین بێت پلانگەلێکیان دۆزیوەتەوە کە ئەگەر حەماس جێبەجێی بکات، ترس و دڵەڕاوکێی لای سەرکردەکانی دەزگا ئەمنییەکانی (زایۆنیست) دروست کردووە. لەنێو ئەم پلانە گەورانەدا، وەک لێکۆڵینەوەکان ئاماژەی پێدەکەن، «زنجیرەیەک لە ئۆپەراسیۆنی تەقینەوەی پێنج ساڵە» ھەیە، کە تێیدا ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژکراو یەک لە دوای یەک لە شارە گەورەکاندا دەتەقێنرێتەوە و لە یەک ڕۆژدا ھۆشداری کۆتایی دەدرێت دوای ئەنجامدانی ھەر بۆردومانێک، بە ئاماژەدان بەوەی کە نەشتەرگەری داھاتوو تەنھا چەند کاتژمێرێک ماوە. ئەگەر ھەموو دەستبەسەرکراوانی زیندانەکانی زایۆنیست ئازاد نەکرێن.

ھەروەھا فەرماندە عادل عەوەزوڵڵاپلانی دانابوو، بەپێی ئەوەی ھارێل بانگەشەی بۆ دەکات: گرتنی ژمارەیەکی زۆر سەرباز بە مەبەستی موزایەدە و دانوستان. ئەفسەرە باڵاکانی سوپا و ژمارەیەک لە ئەندامانی کنێست و حکوومەتی (زایۆنیستی) کوژران و ھەرچەندە لە لێکۆڵینەوەکاندا دەردەکەوێت کە دەزگا ئەمنییەکان (دەوڵەتی داگیرکەر) سەرکەوتوو بوون، لە ماوەی چەند مانگێکدا، لە لەناوبردنی ئەوەی ناوی دەبرد حەماس'. ژێرخانی کەرتی ڕۆژاوا، لە ھەمان کاتدا دان بەوەدا دەنێت کە حەماس بەدرێژایی ساڵان سەلماندوویەتی توانای گەڕاندنەوەی ھێزی خۆی بە خێرایی جێگەی سەرنجە و ئەمجارەش، چالاککردن و پەرەپێدانی ئامێر و تۆڕێکی وەک ئەو تۆڕە خێراتر دەکات کە بەپێی ئەوەی لەلایەن میدیا زایۆنیستەکانەوە بڵاوکرایەوە ئاشکرا بوو.

تیرۆرکردن

دوای چوار مانگ لە ئەشکەنجەدان، عیماد عەوەزوڵڵا توانی لە زیندانی ئەریحا ھەڵبێت، لە ئۆپەراسیۆنێکدا کە دواتر ڕوون بووەوە کە لەلایەن دەسەڵاتی فەلەستینەوە بە ھەماھەنگی لەگەڵ داگیرکاری زایۆنی ئامادە کراوە کە ئامانجی گەیشتن بە عادل عەوادەڵا بووە کە ئامێرێکی ئەلیکترۆنی بۆ شوێنپێھەڵگرتن لە جەستەی عیماددا چێنرا. یەکینەکانی تایبەت بە ئیمام توانیان ئەو دوو برایە بە ناوەکانی سەرکردە عیماد و عادل عەوادەڵڵا لە کێڵگەیەک لە نزیک شارۆچکەی تەرقومییە لە پارێزگای ھێبرۆن لە ١٠ی ئەیلوولی ١٩٩٨ دوای سێ ساڵ ڕاوکردن لەگەڵ ھێزەکانی داگیرکەری ئیسرائیل تیرۆر بکەن ھەزاران بەڵگەنامە و ناو و چالاکوان و حەشارگەی چەک دۆزرایەوە، جگە لە بەڵگەنامەی بەڵگەنامەی ئەو ئۆپەراسیۆنانەی کە ئەنجامدرابوون و ئەوانەی کە پلانیان بۆ دانرابوو، کە بە گەنجینەی ھەواڵگریی گەورە و گرنگ بۆ داگیرکاریی زایۆنیستی دادەنرا. ھەروەھا داگیرکارییەکە تەرمی ئەو دوو برایەی لە گۆڕستانی ژمارەکان (ڕێڤیدیم) ڕاگیراوە.

دوای تیرۆرکردنەکە، نووسەر ڕۆنێن بێرگمان لە کتێبەکەیدا “ سەرەتا ھەستەوە و بکوژە ” دەگێڕێتەوە: ناتانیاھۆ داوای لە ئایالۆن (سەرۆکی گرەوی شین) کرد بچێتە کۆمەڵگەی سەرکردایەتی دەسەڵاتی فەلەستین لە ڕامەڵڵا. ھە مان شە و ھە موو سە ڕکردە چالاکە کانی بزووتنە و ی حە ماس دە ستگیر کران و دە ستبە سە ڕ کران و بزوتنە و کە ئاگادار کرایە و کە ھە ڕ چالاکییە ک لە دژی ئیسرائیل کاردانە و ی توندوتیژی دە سە ڵاتی فە لە ستینی بە دواوە دە بێت.

بنەماڵەی عەوەزوڵڵالە ڕێگەی پارێزەرەکەیانەوە کە لە ساڵانی ڕابردوودا دەستنیشانیان کردبوو، داوای یەک بەڵگەی کوشتنەکەیان کرد، وەک وێنەی تەرمەکانیان دوای تیرۆرکردنیان، بەڵام دەسەڵاتدارانی داگیرکەر ڕەتیکردەوە، ھەروەھا سوپای ئیسرائیل بڵاوکردنەوەی ھیچ بەڵگەیەکی قەدەغە کرد وردەکارییەکان سەبارەت بە تیرۆرکردنەکە، سەرەڕای ئەوەی سەرکردەکانی ئاھەنگیان گێڕاوە.

دوای شازدە ساڵ لە شەھید بوونی ئەو دوو سەرکردەیە، عادل و عیماد، ھێزەکانی داگیرکەر تەرمەکانیان ئازاد کرد و ھەزاران ھاووڵاتی لە شاری ڕامەڵڵای ناوەڕاستی کەرتی ڕۆژاوا، بە بەشداری بەرفراوانی جەماوەری ئەندامانی ئەنجومەنی یاسادانانی فەلەستین بەشداری پرسەکەیان کرد ئەنجومەن و سەرکردەکانی بزووتنەوەی حەماس. تەرمی ئەو دوو شەھیدە شینەبووبووەوە، بەگوێرەی ئەوەی سەرچاوە پزیشکییەکان لەو کاتەدا بڵاویان کردبووەوە و سەرەڕای تێپەڕبوونی ١٦ ساڵ بەسەر شەھیدبوونیاندا، جلوبەرگی ئەو دوو شەھیدەش شینەبووبووەوە، ھاوژینی یەکێک لە شەھیدەکان بەو کراسەی کە لەبەری بوو، ھاوسەرەکەی ناسییەوە. چیرۆکی ئەو دوو شەھیدە، سەرکردە عادل و عیماد عەوادوڵڵا، لە ڕوانگەی زۆر کەسەوە، لاپەڕەیەکی تاریکی لە تۆماری سیاسەتی ھەماھەنگی ئەمنیدا نوێنەرایەتی دەکرد کە دەزگاکانی دەسەڵات لەگەڵ دەسەڵاتی داگیرکەردا پەیڕەوی لێدەکرد.

لیواکانی قەسام ناوی گرووپەکانیان ناوە کە لە کاتی ڕاپەڕینی دووەمدا لە ڕامەڵڵا چالاکیان دەکرد، گرووپی عادل و عیماد عەوادەڵڵا، بە یادی ئەوان.

ژیانی تایبەتی

عادل عەوەزوڵڵا لە ساڵی ١٩٨٩ ژیانی ھاوسەری پێکھێناوە و خاوەنی منداڵە بە ناوەکانی موئمین و فیدادین و محەممەد و کچێکیشی بە ناوی نەدا ھەیە.

بەستەرە دەرەکییەکان

• ١٩٩٨ لە یەکەم وتووێژێکی تایبەتدا لەگەڵ ئەحمەد یاسین سەرۆکی حەماس ئۆشرات کۆتلەر
• شین بێت چۆن برایانی عەوادوڵڵای ڕاو کرد؟ ١٨٠پۆست
• خۆپیشاندانەکانی فەلەستین بە ئیدانەکردنی تیرۆری عادل و عیماد عەوادوڵڵا
• پرسەی تەرمی ھەردوو شەھید عیماد و عادل عەوادەڵڵا دیدگا