شیری مەمک

شیری مەمک یان شیری دایک شیرێکە لەلایەن ڕژێنەکانی مەمکەوە لە مەمکی مێینەکانی مرۆڤدا بەرھەم دەھێنرێت. شیری دایک سەرچاوەی سەرەکی خۆراکە بۆ ساوا تازە لەدایکبووەکان، پێکھاتووە لە چەوری، پڕۆتین، کاربۆھیدرایت، و پێکھاتەیەکی جیاوازی کانزا و ڤیتامینەکان. ھەروەھا شیری دایک ئەو ماددانەی تێدایە کە یارمەتی پاراستنی کۆرپە دەدات لە ھەوکردن و ھەستیاری، وەک بەکتریا ھاوژیانییەکان و وردە زیندەوەرانی تر، لە ھەمان کاتدا بەشدارن لە گەشەکردنی تەندروستانەی سیستەمی بەرگری کۆرپە و مایکرۆبایۆمی ڕیخۆڵە.^[١]

شێوازەکانی بەکارھێنان

ڕێکخراوەی تەندروستیی جیھانی (WHO) و یوونیسێف پێشنیاری شیرپێدانی تایبەت دەکەن بە شیری دایک بۆ ماوەی شەش مانگی یەکەمی ژیانی کۆرپە. ئەم ماوەیە لە شەش مانگیدا خۆراکی ڕەق و تەواوکەری خۆراکی گونجاو و سەلامەت بەدوای خۆیدا دێنێت، قۆناغێک کە پێداویستی خۆراکی و وزەی کۆرپە دەست دەکات بە تێپەڕاندنی ئەوەی کە شیری دایک بە تەنیا دەتوانێت دابینی بکات. بەردەوامبوون لە شیرپێدان پێشنیار دەکرێت تا تەمەنی دوو ساڵی.^[٢]

سوودەکان

شیرپێدان سوودی تەندروستی بۆ دایک و منداڵ ھەیە، تەنانەت دوای کۆرپەیش.^[٣] ئەم سوودانە بریتین لە بەرھەمھێنانی گەرمی دروست و گەشەکردنی شانە چەورییەکان،^[٤] کەمبوونەوەی ٧٣٪ی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی مردنی لەناکاوی کۆرپە،^[٥] زیادبوونی زیرەکی، کەمبوونەوەی ئەگەری تووشبوون بە ھەوکردنی گوێی ناوەڕاست،^[٦] بەرگری لە سەرما و ئەنفلۆنزا،^[٧] کەمبوونەوەی کەمی مەترسی شێرپەنجەی خوێنی منداڵی،^[٨] کەمبوونەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە لە منداڵیدا،^[٩] کەمبوونەوەی مەترسی تووشبوون بە ئاسمایی و ئێکزیما،^[١٠] کەمبوونەوەی کێشەی ددان،^[١٠] کەمبوونەوەی مەترسی قەڵەوی لە پێگەیشتندا،^[١١] و کەمبوونەوەی مەترسی تووشبوون بە پەشێویی دەروونی، لەوانەش لە منداڵانی بێ لانەدا.^[١٢] زۆرێک لە سوودەکانی بەرەنگاربوونەوەی ھەوکردن و پەیوەست بە سیستەمی بەرگری پەیوەندییان بە ئۆلیگۆساکاریدەکانی شیری مرۆڤەوە ھەیە.^[١٣]

بەرھەمھێنان

لەژێر کاریگەری ھۆرمۆنەکانی پڕۆلاکتین و ئۆکسیتۆسین خانمان دوای منداڵبوون شیر بەرھەم دەھێنن بۆ ئەوەی خۆراک بدەن بە کۆرپەکە.^[١٤]

بێتوانایی ڕاستەقینەی بەرھەمھێنانی شیری پێویست دەگمەنە، توێژینەوەکان دەری دەخەن کە دایکانی ناوچە بەدخۆراکییەکان ھێشتا بڕێکی شیر بەرھەمدەھێنن کە کوالیتی ھاوشێوەی دایکانی وڵاتە پێشکەوتووەکانە.^[١٥] ھۆکاری زۆر ھەیە کە دایکێک بەشی پێویست شیر بەرھەم نەھێنێت .^[١٦] ھەندێک لە ھۆکارە باوەکان بریتین لە گیربوونی نادروست (واتە کۆرپەکە بە شێوەیەکی کارا پەیوەندی بە گۆی مەمکەوە نییە)، شیرپێدان یان پەمپ نەکردن بە ڕادەی پێویست بۆ دابینکردنی، ھەندێک دەرمان (لەوانەش ڕێگری ھۆرمۆنی ئیسترۆجینی تێدایە)، نەخۆشی، ھەستیاری و کێشە تایبەتەکانی لەشی دایک.

بازاڕ

بازاڕی بازرگانی بوونی ھەیە بۆ شیری دایکی مرۆڤ، چ لە شێوەی خزمەتگوزاری پەرستاری و چ وەک بەرھەمی شیر.

وەک بەرھەمێک، شیری دایک لەلایەن بانکەکانی شیری مرۆڤەوە ئاڵوگۆڕ دەکرێت، ھەروەھا ڕاستەوخۆ لە نێوان شیربەخشەکان و کڕیاران وەک ماڵپەڕەکانی ئینتەرنێت، ئاڵوگۆڕ دەکرێت. بانکەکانی شیری مرۆڤ بەگشتی ڕێوشوێنی ستانداردیان ھەیە بۆ چاودێریکردنی بەخشەرەکان و ھەڵگرتنی شیرەکە.^[١٧]^[١٨]

سەرچاوەکان

^ Association، Australian Breastfeeding (٣ی تەممووزی ٢٠١٧). «Breastmilk composition». Australian Breastfeeding Association. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ «Infant and young child feeding». www.who.int (بە ئینگلیزی). لە ١٢ی ئازاری ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ «The World Health Organization's infant feeding recommendation». لە ڕەسەنەکە لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ Yu H، Dilbaz S، Coßmann J، Hoang AC، Diedrich V، Herwig A، Harauma A، Hoshi Y، Moriguchi T، Landgraf K، Körner A، Lucas C، Brodesser S، Balogh L، Thuróczy J، Karemore G، Kuefner MS، Park EA، Rapp C، Travers JB، Röszer T (May 2019). «Breast milk alkylglycerols sustain beige adipocytes through adipose tissue macrophages». The Journal of Clinical Investigation. 129 (6): 2485–2499. doi:10.1172/JCI125646. PMC 6546455. PMID 31081799. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |displayauthors= چاوپۆشیی لێ کرا (|display-authors= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
^ Hauck FR، Thompson JM، Tanabe KO، Moon RY، Vennemann MM (July 2011). «Breastfeeding and reduced risk of sudden infant death syndrome: a meta-analysis». Pediatrics. 128 (1): 103–10. doi:10.1542/peds.2010-3000. PMID 21669892.
^ Persico M، Podoshin L، Fradis M، Golan D، Wellisch G (June 1983). «Recurrent middle-ear infections in infants: the protective role of maternal breast feeding». Ear, Nose, & Throat Journal. 62 (6): 297–304. PMID 6409579.
^ Cantey JB، Bascik SL، Heyne NG، Gonzalez JR، Jackson GL، Rogers VL، Sheffield JS، Treviño S، Sendelbach D، Wendel GD، Sánchez PJ (March 2013). «Prevention of mother-to-infant transmission of influenza during the postpartum period». American Journal of Perinatology. 30 (3): 233–40. doi:10.1055/s-0032-1323585. PMID 22926635. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |displayauthors= چاوپۆشیی لێ کرا (|display-authors= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
^ Aguiar H، Silva AI (December 2011). «[Breastfeeding: the importance of intervening]». Acta Médica Portuguesa. 24 (Suppl 4): 889–96. PMID 22863497.
^ Finigan V (December 2012). «Breastfeeding and diabetes: Part 2». The Practising Midwife. 15 (11): 33–4, 36. PMID 23304866.
^ ^ئ ^ا Salone LR، Vann WF، Dee DL (February 2013). «Breastfeeding: an overview of oral and general health benefits». Journal of the American Dental Association. 144 (2): 143–51. doi:10.14219/jada.archive.2013.0093. PMID 23372130.
^ Lausten-Thomsen U، Bille DS، Nässlund I، Folskov L، Larsen T، Holm JC (June 2013). «Neonatal anthropometrics and correlation to childhood obesity--data from the Danish Children's Obesity Clinic». European Journal of Pediatrics. 172 (6): 747–51. doi:10.1007/s00431-013-1949-z. PMID 23371390.
^ Gribble KD (March 2006). «Mental health, attachment and breastfeeding: implications for adopted children and their mothers». International Breastfeeding Journal. 1 (1): 5. doi:10.1186/1746-4358-1-5. PMC 1459116. PMID 16722597.
^ Bode، L. (September 2012). «Human milk oligosaccharides: Every baby needs a sugar mama». Glycobiology. 22 (9): 1147–1162. doi:10.1093/glycob/cws074. PMC 3406618. PMID 22513036.
^ «Lactation (Human Milk Production): Causes & How It Works». Cleveland Clinic. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Prentice، Andrew (1986). «Cross-Cultural Differences in Lactational Performance». Human Lactation 2. pp. 13–44. doi:10.1007/978-1-4615-7207-7_2. ISBN 978-1-4615-7209-1.
^ «Low milk supply: What causes it?». Mayo Clinic (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Keim SA، Hogan JS، McNamara KA، Gudimetla V، Dillon CE، Kwiek JJ، Geraghty SR (November 2013). «Microbial contamination of human milk purchased via the Internet». Pediatrics. 132 (5): e1227–35. doi:10.1542/peds.2013-1687. PMC 4530303. PMID 24144714.
^ «Refrigerator Thermometers: Cold Facts about Food Safety». U.S. Food and Drug Administration. ١٤ی ئەیلوولی ٢٠٢١. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئابی ٢٠١٧ ھێنراوە.

بەستەرە دەرەکییەکان

کارلێکی دەرمان لەگەڵ شیری مرۆڤ
شیری مرۆڤ و شیرپێدان لەلایەن کارۆل ئێڵ ڤاگنەر (وتارێکی گشتی، eMedicine، ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٠)
سەنتەری زانکۆی نەتەوە یەکگرتووەکان – پێکھاتەکانی شیری مرۆڤ – لەوانەش بەراوردکردنی شیری مرۆڤ و مانگا
بابەتەکانی تەندروستی منداڵان: شیرپێدان
بەراوردێک لە نێوان شیری مرۆڤ و شیری مانگا و پێکھاتەی شیری مانگا

[1] Association، Australian Breastfeeding (٣ی تەممووزی ٢٠١٧). «Breastmilk composition». Australian Breastfeeding Association. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[:8-2] «Infant and young child feeding». www.who.int (بە ئینگلیزی). لە ١٢ی ئازاری ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[3] «The World Health Organization's infant feeding recommendation». لە ڕەسەنەکە لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئابی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[4] Yu H، Dilbaz S، Coßmann J، Hoang AC، Diedrich V، Herwig A، Harauma A، Hoshi Y، Moriguchi T، Landgraf K، Körner A، Lucas C، Brodesser S، Balogh L، Thuróczy J، Karemore G، Kuefner MS، Park EA، Rapp C، Travers JB، Röszer T (May 2019). «Breast milk alkylglycerols sustain beige adipocytes through adipose tissue macrophages». The Journal of Clinical Investigation. 129 (6): 2485–2499. doi:10.1172/JCI125646. PMC 6546455. PMID 31081799. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |displayauthors= چاوپۆشیی لێ کرا (|display-authors= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)

[5] Hauck FR، Thompson JM، Tanabe KO، Moon RY، Vennemann MM (July 2011). «Breastfeeding and reduced risk of sudden infant death syndrome: a meta-analysis». Pediatrics. 128 (1): 103–10. doi:10.1542/peds.2010-3000. PMID 21669892.

[6] Persico M، Podoshin L، Fradis M، Golan D، Wellisch G (June 1983). «Recurrent middle-ear infections in infants: the protective role of maternal breast feeding». Ear, Nose, & Throat Journal. 62 (6): 297–304. PMID 6409579.

[7] Cantey JB، Bascik SL، Heyne NG، Gonzalez JR، Jackson GL، Rogers VL، Sheffield JS، Treviño S، Sendelbach D، Wendel GD، Sánchez PJ (March 2013). «Prevention of mother-to-infant transmission of influenza during the postpartum period». American Journal of Perinatology. 30 (3): 233–40. doi:10.1055/s-0032-1323585. PMID 22926635. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |displayauthors= چاوپۆشیی لێ کرا (|display-authors= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)

[8] Aguiar H، Silva AI (December 2011). «[Breastfeeding: the importance of intervening]». Acta Médica Portuguesa. 24 (Suppl 4): 889–96. PMID 22863497.

[9] Finigan V (December 2012). «Breastfeeding and diabetes: Part 2». The Practising Midwife. 15 (11): 33–4, 36. PMID 23304866.

[pmid_23372130-10] ئ ^ا Salone LR، Vann WF، Dee DL (February 2013). «Breastfeeding: an overview of oral and general health benefits». Journal of the American Dental Association. 144 (2): 143–51. doi:10.14219/jada.archive.2013.0093. PMID 23372130.

[11] Lausten-Thomsen U، Bille DS، Nässlund I، Folskov L، Larsen T، Holm JC (June 2013). «Neonatal anthropometrics and correlation to childhood obesity--data from the Danish Children's Obesity Clinic». European Journal of Pediatrics. 172 (6): 747–51. doi:10.1007/s00431-013-1949-z. PMID 23371390.

[12] Gribble KD (March 2006). «Mental health, attachment and breastfeeding: implications for adopted children and their mothers». International Breastfeeding Journal. 1 (1): 5. doi:10.1186/1746-4358-1-5. PMC 1459116. PMID 16722597.

[13] Bode، L. (September 2012). «Human milk oligosaccharides: Every baby needs a sugar mama». Glycobiology. 22 (9): 1147–1162. doi:10.1093/glycob/cws074. PMC 3406618. PMID 22513036.

[14] «Lactation (Human Milk Production): Causes & How It Works». Cleveland Clinic. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[15] Prentice، Andrew (1986). «Cross-Cultural Differences in Lactational Performance». Human Lactation 2. pp. 13–44. doi:10.1007/978-1-4615-7207-7_2. ISBN 978-1-4615-7209-1.

[16] «Low milk supply: What causes it?». Mayo Clinic (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[Keim2013-17] Keim SA، Hogan JS، McNamara KA، Gudimetla V، Dillon CE، Kwiek JJ، Geraghty SR (November 2013). «Microbial contamination of human milk purchased via the Internet». Pediatrics. 132 (5): e1227–35. doi:10.1542/peds.2013-1687. PMC 4530303. PMID 24144714.

[18] «Refrigerator Thermometers: Cold Facts about Food Safety». U.S. Food and Drug Administration. ١٤ی ئەیلوولی ٢٠٢١. لە ٢٢ی نیسانی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئابی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]