بۆ ناوەڕۆک بازبدە

شانشینی ئیتاڵیا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
شانشینی ئیتاڵیا
بە ئیسپانی: Reino de Italia
بەشێکە لەھاوپەیمانانی جەنگی جیھانیی یەکەم، Triple Alliance
دامەزران١٧ی ئازاری ١٨٦١
ناو بە زمانی فەرمیRegno d'Italia
کورتەناوItalia، Italia، Italy، Italie
بەشداربووە لەBattle of Cecina
زمانی فەرمیزمانی ئیتاڵی
سروودی نیشتمانیMarcia Reale
کیشوەرئەورووپا
وڵاتشانشینی ئیتاڵیا
پایتەختتورین، فلۆرێنس، ڕۆما
پۆتانی شوێن٤١°٥٤′٠″N ١٢°٣٠′٠″E
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەتپاشایەتیی دەستووری، parliamentary monarchy، ڕژێمی تاک حیزبی، دەسەڵاتخوازی، دیکتاتۆری
سەرۆکی حکوومەتVictor Emmanuel II of Italy، Umberto I of Italy، Victor Emmanuel III of Italy، Umberto II of Italy
ئەندامیکۆمەڵەی نەتەوەکان
دانیشتووان٢٢٬١٨٢٬٠٠٠، ٣٥٬٨٤٥٬٠٠٠، ٤٢٬٣٩٩٬٠٠٠
دراوItalian lira
لە پێشKingdom of Sardinia، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Lombardy–Venetia، Papal States، ئیمپراتۆریەتیی نەمسا
لە دوایئیتاڵیا
گۆڕدراوە لەلایەنئیتاڵیا، Fascist Italy
جێگەی دەگرێتەوەRepublic of German-Austria، Imperial Free City of Trieste، Free State of Fiume، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Sardinia
زمانەکانزمانی ئیتاڵی
ڕووداوە بەرچاوەکانproclamation of the Kingdom of Italy
کۆتاییھاتن١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٦
ڕووبەر٣١٠٬١٩٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وەسفی ئاڵائاڵای ئیتاڵیا
وەسفی نیشانemblem of Italy
ئایینی فەرمیکاسۆلیکی
Map

شانشینی ئیتاڵیا (بە ئینگلیزی: Kingdom of Italy) وڵاتێکە لە ساڵی ١٨٦١ لەلایەن شا ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەمی سەردینیا دامەزراوە. ئەم وڵاتە لە ئەنجامی یەکگرتنەوەی ئیتالیا بەھۆی شەڕەکانی شانشینی سەردینیا دامەزرا کە لە ڕاستیدا حکوومەتی ڕەسەنی ئەم وڵاتە بوو. ئەم حکوومەتە تا ساڵی ١٩٤٦ بەردەوام بوو، بۆیە ئیتالییەکان بڕیاریان دا کۆمارێک دابمەزرێنن.

مێژوو

[دەستکاری]

شانشینی ئیتالیا دەوڵەتێکە کە لە ساڵی ١٨٦١ لە دوای یەکگرتنی ئیتاڵیا دامەزرا، کە پێشتر کۆمەڵێک دەوڵەت و خاکی سەربەخۆ بوون. پرۆسەی یەکگرتن کە بە ڕیسۆرگیمنتۆ ناسراوە، لەلایەن کەسایەتییەکانی وەک جوزێپی گاریبالدی و کونت کامیلۆ دی کاڤۆرەوە سەرکردایەتی دەکرا. شانشینی ئیتالیا لەلایەن ماڵی ساڤۆیەوە بەڕێوەدەبرا و ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەم وەک یەکەم پاشای ئیتاڵیا کاری دەکرد. شانشینی نوێ ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا بووەوە، لەوانە دابەشبوونی ناوچەیی، نایەکسانی ئابووری و نائارامی کۆمەڵایەتی؛ بەڵام بە سەرکردایەتی کەسایەتییەکانی وەک جیۆڤانی جیۆلیتی سەرۆک وەزیران، شانشینییەکە پێشکەوتنی بەرچاوی لە پیشەسازی و مۆدێرنیزاسیۆندا بەدەستھێنا.[١]

ھەروەھا شانشینی ئیتالیا ھەوڵیدا خاکەکەی فراوانتر بکات، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی ململانێی وەک جەنگی ئیتالۆ-تورکیا و جەنگی جیھانی یەکەم، تێوەگلانی ئیتالیا لە جەنگی جیھانی یەکەمدا جێی مشتومڕ بوو، ھەروەھا پەیمانی ڤێرسای بە تەواوی تەماحەکانی خاکی ئیتالیا تێر نەکرد، کە بووە ھۆی ناڕەزایی زیاتر.[٢] شانشینی ئیتالیا ڕووبەڕووی گێژاوی ناوخۆیی بووەوە، لەوانە سەرھەڵدانی بزووتنەوە سۆسیالیستی و فاشیستەکان. بێنیتۆ مۆسۆلینی و پارتی فاشیستی نیشتمانی لە کۆتاییدا لە ساڵی ١٩٢٢ دەستیان بەسەر دەسەڵاتدا گرت و ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی دیکتاتۆری فاشیستی.

شاانشینی ئیتالیا لە ساڵی ١٩٤٦ کۆتایی ھات، ئەمەش دوای ڕووخانی ڕژێمی مۆسۆلینی و کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم.[٣] ڕیفراندۆمێک ئەنجامدرا و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی پاشایەتی ھەڵوەشێنرایەوە و کۆماری ئیتالیا دامەزرا. سەرەڕای تەمەنی تاڕادەیەک کورتی، شانشینی ئیتالیا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبوو لە داڕشتنی ئیتالیا مۆدێرن و دانانی بناغەکانی گەشەسەندنی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری وڵاتەکە. میراتەکەی تا ئەمڕۆش کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا و سیاسەتی ئیتالیا بەردەوامە.[٤]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ Andrea L. Stanton; Edward Ramsamy; Peter J. Seybolt (2012). Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. p. 308. ISBN 978-1-4129-8176-7. Archived from the original on 27 June 2014. Retrieved 6 April 2014.
  2. ^ «Primary Documents – Treaty of London, 26 April 1915». FirstWorldWar.com. لە 30 August 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 10 September 2017 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  3. ^ «Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference – Apr 19, 1919». history.com. لە 10 September 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 10 September 2017 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  4. ^ «Tianjin under Nine Flags, 1860–1949 – Italian Concession». University of Bristol. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە 10 September 2017 ھێنراوە. {{cite web}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)