بێڵه‌وار (ناوچە)
| بێڵه‌وار | |
|---|---|
| وڵات | ئێران |
| دابەشکاریی کارگێڕی | شارستانی کرماشان |
| پۆتانی شوێن | ٣٤°٤١′٦″N ٤٧°١′١٩″E |
| دانیشتووان | ١٧٬٠٦٩ |
 | |
بێڵەوار (بە فارسی: بیلوار) یەکێکە لە ناحیەکانی سەر بە ناوەندی شارستانی کرماشان لە پارێزگای کرماشانی ئێران.
دابەشبوونی کارگێڕی
[دەستکاری]ناحیەی بێڵەوار لە دوو گوند پێکدێت:
- گوندی پشت دەربەند
- گوندی ڕەزاوەر
دانیشتووان
[دەستکاری]
بەپێی ئاماری ساڵی ٢٠١٥، ژمارەی دانیشتووانی قەزای بێڵەوار ١٧ ھەزار و ٦٩ کەس بووە. زۆرترین ڕێژەی دانیشتووان لە شارەدێی قەڵا ١١٣٠ کەس و لەگوندی ڕێزینە ٩٥٢ کەسە کەمترین ڕێژەی دانیشتووانیش لە گوندی باقراوانە ٣٦ کەسە خەڵکی ئەم ناوچەیە بە بنزاری کوردیی کەڵھوڕیی بێڵەوار قسە دەکەن.
ئاھەنگ و بۆنەکان
[دەستکاری]نەورۆز، شەوچلە (شەوی یەڵدا), نەریتی چەمری (تازییەداری)
جوگرافیای دەشت
[دەستکاری]
دەشتی بێڵەوار ٧٥ کیلۆمەتر لە باکووری ڕۆژاوای کرماشانەوە دوورە و ڕووبەرەکەی ٤٢٢ ھەزار و ٣٩٠١ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە. ١٤٠٠ مەتر لەسەر ئاستی دەریاوە بەرزە و تێکڕای بارانبارین ٣٧٠ ملیمەترە.
ڕیشەی ناوی بێڵەوار
[دەستکاری]ناوی بێڵەوار لێکدراوی دوو وشەی: (بێڵ) و (وارە). وشەی بێڵ لە کوردی کۆندا بە کانیاوی پڕ لە ئاو (نافورە) گوتراوە. وار واتا شوێن. بێڵەوار واتە شوێنی پڕ لە کانیاوی پڕ لە ئاو. بێڵ لە ناوی دەشتەبێڵ (شنۆ) و شاری ھەردەبێڵ دەبینرێت.
ھەڵکەوتی جوگرافیا
[دەستکاری]
ھەڵکەوتنی جوگرافیا لە باکوور کولیایی، لە ڕۆژھەڵات دینەوەر و لە باشوور بە پایرەوەند و لە باشووری ڕۆژاوا بە مەیاندەربەند و لە ڕۆژاوا و باکووری ڕۆژاواش بە پارێزگای کوردستان ھاوسنورە. چیاکانی بریتین لە: باخچە، سیاکەمەر، بەلوچ، زیلو، ئاژوان، کورییەزار. ڕووباری پڕاوی ڕەزاوەر بەم دەشتەدا ڕەتدەبێت. دەشتی بێڵەوار پڕە لە کانی و سەروچاوە. لە نێوانیاندا: سەراوی شا حوسێن و سەراوی کلۆچە و سەراوی چای و چەم داشتی و کانیی ھالەکو و کانیی گڕاو و کانیاوی نوروەخش.
کشتوکاڵ
[دەستکاری]
بەرھەمە سەرەکییەکانی بێڵەوار بریتین لە گەنم و جۆ و نۆک؛ بەڵام لە ساڵانی ڕابردوودا، بە میکانیزەکردنی ئامێرە کشتوکاڵییەکان، بەرھەمەکانی وەک پەتاتە، تەماتە، گەنمەشامی، تۆوی گوڵەبەڕۆژە و بەرھەمە کشتوکاڵییەکانی دیکەش بەرھەم دەھێنرێن. [ژێدەر پێویستە] گوندەکانی ڕێزین، ڕازیان، سورنی، کەمەرەگڕە، کارێز، چەمەکە و زۆرترین بەرھەمی گەنمیان بەرھەم ھێناوە. مەجید مەرزبانی خاوەنی ڕیکۆردە لە پارێزگای کرماشان بە بەرھەمھێنانی ١١ تۆن و ٢٠٠ کیلۆ گەنم لە ھەر ھێکتارێکدا.
ڕەز و باخەوانی
[دەستکاری]زەوییە بەپیتەکان و ئاوی پێویست، بێڵەواریان کردووە بە یەکێک لە ناوەندەکانی باخداری کرماشان. جۆگە و کارێز و کەناڵە ئاوییە دێرینەکان بەڵگەن وەکو کانیاوی گوندی باقراوا مێژووەکەی دوو ھەزار و ٥٠٠ ساڵە کە لەم ناوچەیەدا باخداری لە مێژە یەکێک بووە لە پیشەی خەڵک، بە جۆرێک ترێی گوندەکانی وەک سماق ورمزان، مەیانڕۆ، بێولان و ھتد بەناوبانگ و تایبەتن. ھەروەھا دەتوانین باسی سێوی سەرتاخت و باخداری میکانیزەکراو بکەین لە گوندەکانی زەینەدین، جەباراوا و کەمشۆر.
زیارەتگا و گەشتیاری
[دەستکاری]گڵکۆی پیرۆزی ئاغای سەید ساڵح
[دەستکاری]گڵکۆی ئاغا سەید ساڵح موسەوی دەکەوێتە گوندی وەزملەی بێڵەوار.
نور وەخش
[دەستکاری]کانیاوی نوروەخش شوێنێکی جوان و سەرنجڕاکێشە لە دامێنی چیایکورییە زار. ئەم شوێنە لە بیروباوەڕە کۆنەکاندا جێگەی تایبەتی خۆی ھەیە و بە شوێنێکی پیرۆز دادەنرێت. کەرەوەست گوندی گەشتیاریی کەرەم وەست بە ڕەز و باخچە و کانیاوی سازگار، یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییەکانی تری ئەم ناوچەیە.
شوێنەوارە دێرینەکان
[دەستکاری]
گردی زێندین سەر بە سەردەمی سلووقی - ئەشکانە و دەکەوێتە ناحیەی پشت دەربەند، لە لێواری ڕۆژاوای گوندی زێنەدین و ئەم شوێنەوارە لە ساڵی ٢٠٠٩ وەک یەکێک لە ئاسەوارە نیشتمانییەکانی ئێران بە ژمارەی ٢٤١٣٩ تۆمار کراوە.
گردی سۆرنی خواروو دەگەڕێتەوە سەردەمی مس و بەرد - سەردەمی ئاسن و دەکەوێتە گوندی ڕەزاوەر، لە ناوەڕاستی گوندی سۆرنی ژێروو و ئەم شوێنەوارە بە ژمارەی تۆماری ٢٤١٣٣ وەک یەکێک لە ئاسەوارە نیشتمانییەکانی ئێران تۆمار کراوە. شوێنەوارەکانی تر بریتین لە : گردی کامەرە گەر، گردی مۆشاخان، گردی قەیسوەند ١، گردی قەیسوەند ٢، گردی قەیسوەند ٣، گردی قەیسوەند ٤ و گردی قەیسوەند ٥ کە دەگەڕێنەوە بۆ چاخەکانی بەردین و ڕۆژگاری سلوقی و ئەشکانی و ساسانی.
