پارمێنیدیس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
وتاری نوێی فەیلەسووف |
No edit summary |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{زانیاریدانی فەیلەسووف |
|||
| ⚫ | '''پارمێنیدس''' (بە [[ئینگلیزی]]: Parmenides) لە دوو |
||
| ناو = پارمێنیدس <br> Parmenides <br> Παρμενίδης |
|||
| ⚫ | |||
| وێنە = Parmenides.jpg |
|||
| ⚫ | |||
| قەبارەی وێنە = |
|||
| ⚫ | |||
| لێدوان = |
|||
| سەردێڕ = پارمێنیدس |
|||
| ناوەکانی تر = |
|||
| ناوی کاتی لەدایکبوون = |
|||
| ڕێکەوتی لەدایکبوون = |
|||
| شوێنی لەدایکبوون = |
|||
| ڕێکەوتی مردن = |
|||
| شوێنی مردن = |
|||
| هۆکاری مردن = |
|||
| نیشتەجێ = |
|||
| نەتەوە = |
|||
| سەردەم = سەرەتای فەلسەفەی سوقراتی |
|||
| ناوچە = [[فەلسەفەی ڕۆژئاوایی]] |
|||
| ئایین = |
|||
| قوتابخانە = |
|||
| بایەخە سەرەکییەکان = [[مێتا فیزیا]]، [[زانستی بوون]] |
|||
| کتێبەکان = |
|||
| بیرۆکە گرنگەکان = فەلسەفەی چارەنووسی، ڕاستی بنچینەیی |
|||
| کاریگەر بووە بە = |
|||
| کاریگەری بووە لەسەر = [[سوقرات]]، [[ئەرەستوو]]، [[ئەفلاتوون]] |
|||
| ئیمزا = |
|||
| لێدوانی ئیمزا = |
|||
| ماڵپەڕ = |
|||
}} |
|||
| ⚫ | '''پارمێنیدس''' (بە [[ئینگلیزی]]: Parmenides) لە دوو سەدەی (٥-٦) ی پێش زایینیدا ژیاوە و فەیلەسوفێکی [[یۆنانی|یۆنانیە]] و سەر بە فێرگەی ئیلیاییەکانە، بنچینەی فەلسەفەکەی لەسەر (ڕەھەندی ڕاستیەتی) بیناکرد، کە ئەم ڕەھەندەش پێی وایە کە کە جیھان نەگۆڕە و ھەبوونیش ڕاستیەکە ھەتاھەتایە نەگۆڕە، بۆ ڕەھەندی بەرامبەریش (واتە ڕەھەندی بیروڕا) کە ھێراکایتس و ھاوڕێیانی بیردۆزەکانی خۆیان سەبارەت بە [[ئەستێرەناسی]] و [[سروشت]] و میتۆلۆژیا خستەڕوو، بەدیدی پارمێنیدس [[سروشت]] لە دوو توخمەوە سەرچاوە دەگرا، کە یەکەمیان بریسکەدار و چالاک و گڕدارە و ئەویتریان کز و تاریکە و بەمەش فەیلەسوفانەی دی و پاش شیکردنەوەی فەلسەفەکەیان، پارمێنیدس وەک باوکی میتافیزیکا لە [[یۆنانی کۆن|یۆنانی کۆندا]] دەخەمڵێنن. |
||
| ⚫ | پارمێنیدس بوون بە شتێکی ھەمەکی دادەنێت و پێی وایە نەگۆڕەو نەجوڵاوە، چونکە کاتێک بوون دەگۆڕێت، دەبێت لەفۆڕمێکەوە بۆ فۆڕمێکی تر بێت وەک گەرمکردنی ئاو و بوونی بە ھەڵم، کاتێک ئەویش دەڵێت کە بوون ناگۆڕێت، ئەگەر بێت و بگۆڕێت دەبێت ببێت بە شتێک کە بەدەربێت لەبوون، گریمان ببێت بە نەبوون، بەڵام ئەو باوەڕی بە نەبوون نییە کەواتە گۆڕانەکە بەبوونەوە بۆ بوونە و ئەمەش گۆڕان نییە، ئەو بوونەی کە پارمینیدز باسی دەکات لە بوونێکی ھەمەکیەو ھەموو بابەتێکی ھەمەکیش تەنیا لەڕێگەی ھۆشەوە پەی دەزانرێت و ھەست پەی پێنابات و نایدۆزێَتەوە، چونکە ئەم فەیلەسوفە بەھەموو شێوەیەک ھەستەکان ڕەتدەکاتەوە و بە بڕوای ئەو (ھەبوون ھەیەو ناتوانیت بڵێیت نییە، نەبوونیش نییە و ناتوانیت بڵێیت ھەیە و بیری لێبکەیتەوە).کەواتە ئەوان کاتێک کە ھەست ڕەتدەکەیتەوە بڕواشیان بەھیچ گۆڕانێکی ڕادیکاڵی و ئەبستراکتی و ڕیشەی نییە و بوون ھەیە و ھەر بەرەو بوون دەڕوات و لەبەرئەوەی نەبوونیشی نییە کەواتە ھەر لەبووندا دەمێنێتەوە. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | یەکەمیان ھەستە کە ڕێگای گومانە و پێی ناوترێت زانین. دووەمیشیان ئەقڵە و یەقینە و دەتوانرێت بزانین پشتی پێببەسترێت. ھیراکلیتس گشت ئەو ڕەئانە ڕەتدەکاتەوە کە پێی وایە بوون لەنەبوونەوە دروست دەبێت و نەبوونیش لەنەبوون وە یان نەبوون ھەر نییە ھەروەک دەڵێت (تەنیا یەک ڕێگەمان ماوە کە دەربارەی بدوێین، ئەویش ئەوەیە کە ھەبوون ھەیە و چەند بەڵگە و نیشان بەدەستەوەیە کە ئەو ھەبوونە نەدروست دەبێت و نە دەگۆڕێت و نە تێک دەچێت و نە لەناو دەچێت، چونکە یەک شتە، نابزوێت و، کۆتایی نییە…) |
||
| ھێڵی ٣٢: | ھێڵی ٦٤: | ||
[[ext:Parménidi]] |
[[ext:Parménidi]] |
||
[[eu:Parmenides]] |
[[eu:Parmenides]] |
||
[[fa: |
[[fa:پارمێنیدس]] |
||
[[fo:Parmenides]] |
[[fo:Parmenides]] |
||
[[fr:Parménide]] |
[[fr:Parménide]] |
||
وەک پێداچوونەوەی ١١:٥١، ٢٥ی ئابی ٢٠١٢
| پارمێنیدس Parmenides Παρμενίδης | |
|---|---|
 پارمێنیدس | |
| سەردەم | سەرەتای فەلسەفەی سوقراتی |
| ناوچە | فەلسەفەی ڕۆژئاوایی |
| بایەخی داوە بە | مێتا فیزیا، زانستی بوون |
| بیرۆکە گرنگەکان | فەلسەفەی چارەنووسی، ڕاستی بنچینەیی |
پارمێنیدس (بە ئینگلیزی: Parmenides) لە دوو سەدەی (٥-٦) ی پێش زایینیدا ژیاوە و فەیلەسوفێکی یۆنانیە و سەر بە فێرگەی ئیلیاییەکانە، بنچینەی فەلسەفەکەی لەسەر (ڕەھەندی ڕاستیەتی) بیناکرد، کە ئەم ڕەھەندەش پێی وایە کە کە جیھان نەگۆڕە و ھەبوونیش ڕاستیەکە ھەتاھەتایە نەگۆڕە، بۆ ڕەھەندی بەرامبەریش (واتە ڕەھەندی بیروڕا) کە ھێراکایتس و ھاوڕێیانی بیردۆزەکانی خۆیان سەبارەت بە ئەستێرەناسی و سروشت و میتۆلۆژیا خستەڕوو، بەدیدی پارمێنیدس سروشت لە دوو توخمەوە سەرچاوە دەگرا، کە یەکەمیان بریسکەدار و چالاک و گڕدارە و ئەویتریان کز و تاریکە و بەمەش فەیلەسوفانەی دی و پاش شیکردنەوەی فەلسەفەکەیان، پارمێنیدس وەک باوکی میتافیزیکا لە یۆنانی کۆندا دەخەمڵێنن.
پارمێنیدس بوون بە شتێکی ھەمەکی دادەنێت و پێی وایە نەگۆڕەو نەجوڵاوە، چونکە کاتێک بوون دەگۆڕێت، دەبێت لەفۆڕمێکەوە بۆ فۆڕمێکی تر بێت وەک گەرمکردنی ئاو و بوونی بە ھەڵم، کاتێک ئەویش دەڵێت کە بوون ناگۆڕێت، ئەگەر بێت و بگۆڕێت دەبێت ببێت بە شتێک کە بەدەربێت لەبوون، گریمان ببێت بە نەبوون، بەڵام ئەو باوەڕی بە نەبوون نییە کەواتە گۆڕانەکە بەبوونەوە بۆ بوونە و ئەمەش گۆڕان نییە، ئەو بوونەی کە پارمینیدز باسی دەکات لە بوونێکی ھەمەکیەو ھەموو بابەتێکی ھەمەکیش تەنیا لەڕێگەی ھۆشەوە پەی دەزانرێت و ھەست پەی پێنابات و نایدۆزێَتەوە، چونکە ئەم فەیلەسوفە بەھەموو شێوەیەک ھەستەکان ڕەتدەکاتەوە و بە بڕوای ئەو (ھەبوون ھەیەو ناتوانیت بڵێیت نییە، نەبوونیش نییە و ناتوانیت بڵێیت ھەیە و بیری لێبکەیتەوە).کەواتە ئەوان کاتێک کە ھەست ڕەتدەکەیتەوە بڕواشیان بەھیچ گۆڕانێکی ڕادیکاڵی و ئەبستراکتی و ڕیشەی نییە و بوون ھەیە و ھەر بەرەو بوون دەڕوات و لەبەرئەوەی نەبوونیشی نییە کەواتە ھەر لەبووندا دەمێنێتەوە.
پارمینیدس باوەڕی وایە بۆ زانین دوو ڕێگا ھەیە:
یەکەمیان ھەستە کە ڕێگای گومانە و پێی ناوترێت زانین. دووەمیشیان ئەقڵە و یەقینە و دەتوانرێت بزانین پشتی پێببەسترێت. ھیراکلیتس گشت ئەو ڕەئانە ڕەتدەکاتەوە کە پێی وایە بوون لەنەبوونەوە دروست دەبێت و نەبوونیش لەنەبوون وە یان نەبوون ھەر نییە ھەروەک دەڵێت (تەنیا یەک ڕێگەمان ماوە کە دەربارەی بدوێین، ئەویش ئەوەیە کە ھەبوون ھەیە و چەند بەڵگە و نیشان بەدەستەوەیە کە ئەو ھەبوونە نەدروست دەبێت و نە دەگۆڕێت و نە تێک دەچێت و نە لەناو دەچێت، چونکە یەک شتە، نابزوێت و، کۆتایی نییە…)