پەیوەندییەکانی ھەرێمی کوردستان ‒ تورکیا
 | |
 ھەرێمی کوردستان |
 تورکیا |
|---|---|
پەیوەندی نێوان ھەرێمی کوردستان و تورکیا، پەیوەندییەکی سیاسی و مێژوویی تورکیایە لەگەڵ ھەرێمی کوردستان کە لە نێوان دژایەتیکردن و پەیوەندی دۆستایەتیدا ماوەتەوە.[١]
ھەڵدانەوەی مێژوویی[دەستکاری]
بڕیارەکەی سەددام حوسێن بۆ داگیرکردنی کووەیت لە ھاوینی ساڵی ١٩٩٠ ھەنگاوێکی دیکەی نوێی بۆ سیاسەتی دەرەوەی تورکیا دروست کرد، کە سەرۆکوەزیرانی تورکیا، تورگوت ئۆزال بە پشتیوانیکردنی ھاوپەیمانی دژە عێراق بە سەرۆکایەتی ئەمریکا، سەرکردایەتی دەکرد. نەیارانی سیاسەتی دەرەوەی ئۆزال، نەک تەنھا ترسیان لە لەدەستدانی بازرگانی و وزەی عێراق ھەبوو، بەڵکو ترسیان لە ئەگەری دابەشبوونی عێراق ھەبوو دوای سەرکەوتنی ھاوپەیمانان، کە دەتوانێت ببێتە ڕێگە خۆشکەری پێکھێنانی کوردستانێکی سەربەخۆ. کوردستانێکی سەربەخۆ دەتوانێت پەناگەیەک بۆ پەکەکە دابین بکات و ھانی کوردە نەتەوەیییەکانی باکووری کوردستان بدات، کە ئەمەش مەترسییە بۆ سەر ئاسایشی تورکیا.[٢]
لە کاتی شەڕی عێراقدا، ملیۆنان کورد لەودیو سنوورەکانەوە ھەڵھاتن و بەدوای پەناگەیەکدا دەگەڕان لە تورکیا و ئێران. ئەمریکا ئۆپەراسیۆنی دابینکردنی ئارامی بۆ سەلامەتی بۆ کوردەکان ئەنجامدا، بۆ ڕێگریکردن لە ھێرشی ھێزە عێراقییەکان لە باکووری وڵاتەکە. گەڕانەوەی کوردانی باشوور بۆ باشووری کوردستان و ناوچەکانی خۆیان، لەژێر پاراستنی ھێزی ئاسمانی ئەمریکا، ناوچەیەکی کوردی خۆسەری دیفاکتۆی لە باکووری عێراق دروست کرد.
سەرەتا بەو ئاراستە نوێیەی کە دواتر سیاسەتی دەرەوەی تورکیا لە سەردەمی ئەحمەد داودئۆغڵودا گرتییەبەر، تورکیا خەریکی دیپلۆماسییەکی چالاک و وابەستەیی ئابووری بوو کە بەدوای سیاسەتی «بێ کێشە» دا دەگەڕا لەگەڵ دراوسێکانی خۆیدا.[٣]
ھەرچەندە تورکیا بەردەوامە لە دژایەتیکردنی کوردستانێکی سەربەخۆ لە باکووری عێراق، بەڵام لە ھەناردەکردنی نەوتی کەرکووک لە ڕێگەی بۆرییەوە بۆ بەندەری جەیھان نەوەستاوە، و بەردەوامیشە لە گەڕان بەدوای نەوتدا لە ناوچەکە، بە یارمەتی کۆمپانیا حوکومییەکانی.[٤]
پەیوەندییە ئابوورییەکان[دەستکاری]
بازرگانی تورکیا و ھەرێمی کوردستان نزیکەی ٩٠٠٪ لە ساڵی ٢٠٠٢ەوە گەشەی کردووە،[٤] تورکیا زیاتر کەلوپەلە ھەناردەیییەکانی، ھەناردەی عێراق دەکات،[٤] بە بەراورد بە ھەر وڵاتێکی تری دراوسێی.[٥]
پەیوەندییە کولتوورییەکان[دەستکاری]
دراما تەلەڤیزیۆنییە تورکییەکان لە سەرانسەری ھەرێمی کوردستاندا بە شێوەیەکی بەرفراوان ناوبانگیان دەرکردووە، کە ئەمەش ھونەر و کولتووری وڵاتەکەی زیاتر تێکەڵی کورد و عەرەبەکانیش کردووە.[٦]
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Tim Reid (August 29, 2012). "Turkey's eastern trading bet pays off". Financial Times.
- ^ Lundgren, Åsa 2007 The Unwelcome Neighbour: Turkey's Kurdish Policy. London: I.B. Tauris.
- ^ Kirişci, K. (2011). Turkey's ‘Demonstrative Effect’ and the Transformation of the Middle East. Insight Turkey, 13(2, Summer), 33–55.
- ^ ئ ا ب Ageliki, A. , & Panteladis I. (2016). Eurasian Orientation and Global Trade Integration: The Case of Turkey. Eurasian Economic Review, 6(2, Summer), 275–287.
- ^ Alex Dziadosz (September 26, 2017). "The Economic Case Against an Independent Kurdistan". The Atlantic.
- ^ David Rohde (March 9, 2012). "The Islamic World's Culture War, Played Out on TV Soap Operas". The Atlantic.
