ساتورن I SA-5
ساتورن-ئەپۆلۆ ٥ ( SA-5 ) یەکەم هەڵدانی موشەکی بلۆکی دووەمی ساتورن یەکەم بوو و بەشێک بوو لە بەرنامەی ئەپۆلۆ . لە ساڵی ١٩٦٣ سەرۆک کێنێدی ئەم هەڵدانی وەک ئەو هەڵدانی دەستنیشان کرد کە توانای بەرزکردنەوەی ریزبەندی ئەمریکا دەخاتە پێش سۆڤیەتەکانەوە لە بواری بۆشایی گەری، دوای ئەوەی زیاتر لە شەش ساڵ لە دوای سپۆتنیکەوە بوو. [١]
بەرزکردنەوە و ئامانجەکان[دەستکاری]
گۆڕانکارییە سەرەکییەکان کە لەسەر SA-5 ڕوویدا ئەوە بوو کە بۆ یەکەمجار کەشتیی ساتورن ١ بە دوو قۆناغەوە دەفڕی - قۆناغی یەکەمی SI و قۆناغی دووەمی S-IV . قۆناغی دووەم شەش بزوێنەریان تێدابوو کە هایدرۆجینی شلیان دەسوتاند، هەرچەندە ئەم دیزاینە بزوێنەرە ( RL10 ) بڕیار بوو چەند ساڵێک پێشتر لە قۆناغی سەرەوەی سەکۆی سەنتاور تاقی بکرێتەوە، بەڵام لە کۆتاییدا یەکەم سەکۆی سەنتۆر تەنها دوو مانگ پێش SA-5 خرایە بازاڕەوە. ئەم قۆناغە موشەکییە لەلایەن فڕۆکەیەکی دەستکاریکراوی B-377 بە ناوی Aero( Spacelines Pregnant Guppy گەیەنرایە کیپ بۆ هەڵدان.
گۆڕانکارییە گەورەکانی تری دیزاین بریتی بوون لە گەورەکردنی تانکی سووتەمەنی لە قۆناغی یەکەمدا، بۆ یەکەمجار موشەکەکە ٧٥٠ هەزار پاوەند (٣٤٠ هەزار پاوەند)ی پلان بۆ داڕێژراوی خۆی هەڵدەگرت کیلۆگرام ) و هەشت بزوێنەری نوێکراو بەکاردەهێنێت کە هەریەکەیان پاڵنەرێکی ١٨٨،٠٠٠ پاوەند لە کابینە (٨٣٦ کیلۆ نیوتن ) بەرهەمدەهێنن. هەروەها قۆناغی یەکەم بۆ یەکەمجار هەشت بالەی تێدابوو بۆ زیادکردنی سەقامگیری لە کاتی فڕیندا. وەک چۆن لە فڕینی پێشووتردا موشەکەکە هێشتا تەنها گۆچکەی لووتێکی موشتەری پی جی ئێم [٢] ی هەڵدەگرت لەبری کەشتییەکی ئاسمانی ئەپۆلۆ کە بۆیلەرپلێت بوو .
هەروەها کۆمپیوتەری ڕێنمایی و کۆنترۆڵ لەسەر موشەکەکە لە سەرووی قۆناغی دووەمەوە دانرابوو. ئەمە ئەو شوێنە بوو کە لە گەشتەکانی ساتورن پێنجەمدا دەبوو. یەکەی ئامێرەکان کۆنترۆڵی سەرکەوتنی موشەکەکەی لە ڕێگەی بەرگەهەواوە دەکرد، بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی قەرەبووی هەر بایەک یان لەدەستدانی پاڵنەرێک دەکردەوە لە کاتی بەرزبوونەوەکەدا.
بۆ یەکەمجار لە بەرنامەی ئەپۆلۆدا, ئەم فڕینە دەبێتە ئەرکێکی خولگەیی. ئەمەش بەهۆی بەرزکردنەوەی قۆناغی یەکەم و زیادکردنی قۆناغی دووەمەوە بوو. دەچووە ناو خولگەیەکی هێلکەییەوە و دواتر لەگەڵ خراپبوونی خولگەکەیدا دەچووەوە ناوەوە.
سەرۆک جۆن کێنێدی بە تایبەتی ئاماژەی بەم هەڵدانی کرد لە وتارێکدا لە بروکس AFB لە سان ئەنتۆنیۆ لە ویلایەتی تەکساس لە ٢١ی تشرینی دووەمی ١٩٦٣، ڕۆژێک پێش تیرۆرکردنی . ئه‌و ووتی:
- وە لە مانگی کانوونی دووەمدا، لە کاتێکدا من شارەزاییمان لە بۆشاییدا بە هیچ شوێنێکی نزیک لە تەواوبوون نازانم، لە کاتێکدا من دان بەوەدا دەنێم کە هێشتا ناوچەگەلێک هەن کە ئێمە لە دواوەین – لانیکەم لە بوارێکدا، قەبارەی پاڵنەرەکە – ئەمساڵ هیوادارم ئەمریکا لە پێشەوە دەبێت. [٣]
گەشتی ئاسمانی[دەستکاری]
یەکەم هەوڵی هەڵدانی بەرنامە بۆ داڕێژراو بۆ ٢٧ی کانوونی دووەمی ١٩٦٤ بوو، هەموو شتێک بە باشی بەڕێوەچوو تا ٩٣%ی ئۆکسجینی شل (LOX) بارکرا بۆ قۆناغی یەکەم، لەم کاتەدا تیمەکانی زەمینی لە پڕکردنەوەی خێرایەوە گۆڕییان بۆ سیستەمی پڕکردنەوە. بەڵام لۆکس لە تانکەکاندا دەستی کرد بە دابەزین، واتە پڕ نەدەکرایەوە. هۆکارەکەی دەرکەوت کە فلنجێکی کوێرە (پلێتێک کە دەرچەیەکی نییە) لە هێڵەکەدا. ئەمەش بە ئاسانی نەتوانرا لاببرێت و ناچار بوو هەڵدانی بۆ ماوەی دوو ڕۆژ دوابخرێت.
دووەم هەوڵی هەڵدانی هیچ کێشەیەکی لەو شێوەیەی نەبوو و لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ١٩٦٤، کاتژمێر ١١:٢٥ی بە کاتی ناوەندی ئەمریکا ، بەرەو ئاسمانی تەماوی بەرزبووەوە. موشەکەکە لە کاتی فڕینەکەدا هەزار و ١٨٣ پێوانە بۆ سەر زەوی ناردەوە و لە هەمان کاتدا بە شەش تەلەسکۆپ شوێنپێی گیرا. بۆ یەکەم ١٠٠٠ مەتر موشەکەکە لەلایەن ١٣ کامێراوە وێنەی گیراوە کە بەدوای هەر جوڵەیەکی پەستان و وەرچەرخان و ڕۆڵکردندا دەگەڕان.
جیاکردنەوەی دوو قۆناغی موشەکەکە بە هەشت کامێرا وێنەگیراوە کە خۆیان لە موشەکەکە جیابوونەتەوە بۆ ئەوەی بە دووری ٨٠٠ کیلۆمەتر (٤٣٠ nmi) وەربگیرێنەوە مەودای خوارەوە لە زەریای ئەتڵەسی . تەواوی سیستەمی جیاکردنەوەی شانۆکە بە تەواوی کاردەکات لەگەڵ تەقەکردنی ڕیترۆکێتەکان لە قۆناغی یەکەمدا بۆ خاوکردنەوەی و تەقەکردنی موشەکەکانی سەر S-IV بۆ جێگیرکردنی سووتەمەنیەکەی بۆ دواوەی قۆناغەکە.
دوای سووتانی هەشت خولەک، قۆناغی دووەم هاتە ناو ٢٦٢ در ٧٨٥ کیلۆمەتر (١٤١ در ٤٢٤ nmi) خولگە. لە ١٦،٩٦٥ کیلۆگرام (٣٧،٤٠١ پاوەند) گەورەترین مانگی دەستکرد بوو کە لەو کاتەدا بچێتە خولگە. بەڵام بەدەستهێنانی خولگەی زەوی ئامانجی ئەرکەکە نەبوو بەڵکو تەنها پاداشتێک بوو. بەڕاستی بە خەڵکی ئەمریکای نیشان دا کە ئەمریکا دەتوانێت هەڵگرێکی هەڵدانی گەورە بەقەد ئەوانەی یەکێتی سۆڤیەت دروست بکات .
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ "JFK Speech at Brooks AFB, 21Nov63 (video, on the last full day of his life)". YouTube.
- ^ "topped NASA.gov by a nose cone from an Army Jupiter rocket, brought the typical height of the Block I series to about 50 meters.""With a Jupiter nose cone, SA-5 was about 50 meters high", Results of Saturn I Launch Vehicle Tests, pp. 3-5
- ^ "JFK Speech at Brooks AFB, 21Nov63 (video)". YouTube.
بەستەری دەرەکی[دەستکاری]
- Newsreel: President Kennedy inspects Saturn I SA-5 at Cape Canaveral LC-37B لە یووتیووب
- The Apollo Spacecraft: A Chronology ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- NASA Space Science Data Coordinated Archive
- Moonport: A History of Apollo Launch Facilities and Operations ١٨ی ئازاری ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- NASA Apollo Mission SA-5 ١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. Archived 2016-12-17 at the Wayback Machine
- Stages to Saturn
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ساتورن I SA-5 تێدایە. |
