زانیارینامەی بریتانیکا

زانیارینامەی بریتانیکا

لاپەڕەی ناونیشانی ئینسایکلۆپیدیای ئەمریکیکراوی بریتانیکا
نووسەر	ھەتا ڕێکەوتی ٢٠٠٨, ٤٬٤١١ بەشداربووی ناونراو
وڵات	شانشینی یەکگرتوو (١٧٦٨–١٩٠١) ویلایەتە یەکگرتووەکان (١٩٠١–ئێستا)
زمان	ئینگلیزیی بەریتانی
بابەت	گشتی
بڵاوبوونەوە	چاپی یەکەم تا شەشەم (١٧٦٨–١٨٢٦): بڵاوکەرەوە تایبەتەکانی وەک ئەندرۆ بێڵ، ئارچیباڵد کۆنستابڵ و کۆڵین ماکفارکوھار چاپی حەوتەم تا ٩ (١٨٢٧–١٩٠١): A & C Black. چاپی ١٠ تا ١٤ (١٩٠١–١٩٧٣): بازرگانی ئەمریکی، لەوانە سیرز ڕۆباک و دامەزراوەی بێنتۆن چاپی پازدەھەم: دامەزراوەی بێنتۆن و ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا.
بڵاوکەرەوە	ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا
ڕێکەوتی بڵاوبوونەوە	١٧٦٨–٢٠١٠ (وەشانی چاپکراو)
جۆری کتێب	٣٢ بەرگ، (چاپکردنی ١٥، ٢٠١٠)؛ دوای ساڵی ٢٠١٢ لە چاپدا بەردەست نییە
لاپەڕەکان	٣٢٬٦٤٠ (وەشانی پازدەھەم، ٢٠١٠)
ژپنک (ISBN)	978-1-59339-292-5
Dewey Decimal	٠٣١
LC Class	AE5 .E363 2007
Text	زانیارینامەی بریتانیکا at Wikisource

زانیارینامەی بریتانیکا یان ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا (بە ئینگلیزی: Encyclopædia Britannica) زانیارینامەیەکی زانیاری گشتییە بە زمانی ئینگلیزی. لەلایەن ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا بڵاوکراوەتەوە؛ کۆمپانیاکە لە سەدەی ١٨ەوە بوونی ھەیە، ھەرچەندە بەدرێژایی سەدەکان چەندین جار خاوەندارێتی گۆڕیوە. زانیارینامەکە لەلایەن نزیکەی ١٠٠ سەرنوسەری تەواوکات و زیاتر لە ٤ ھەزار بەشداربووەوە پارێزگاری لێدەکرێت. وەشانی ساڵی ٢٠١٠ی چاپی ١٥ کە ٣٢ بەرگ و ٣٢٦٤٠ لاپەڕە دەگرێتەوە، دوا وەشانی چاپکراو بوو. لە ساڵی ٢٠١١ەوە تەنھا وەک زانیارینامەی ئۆنلاین بڵاودەکرێتەوە.

پوختەی چاپەکان

چاپ / تەواوکەر	ساڵانی بڵاوکردنەوە	قەبارە	فرۆشتن	سەرنووسەر (کان)	تێبینییەکان
یەکەم	١٧٦٨–١٧٧١	٣ بەرگ، ٢٣٩١ لاپەڕە، ١٦٠ قاپ	٣٬٠٠٠	ویلیام سمێلی	بە شێوەیەکی بەرچاو کارەکانی یەکێک لە سەرنوسەرەکان بە ناوی سمێلی؛ لە کۆتاییدا بە مەزەندەکردن ٣ ھەزار سێت فرۆشران، کە نرخی ھەر سێتێک بە ١٢ پاوەند بوو؛ ٣٠ بابەت درێژترە لە سێ لاپەڕە. لاپەڕەکان بەستراون بە سێ قەبارەی یەکسان کە ئەئا-بزو، کابا–لیثرۆم، و ماکاو-زیگلۆفیلۆم داپۆشراوە.
دووەم	١٧٧٧–١٧٨٤	١٠ بەرگ، ٨٥٩٥ لاپەڕە، ٣٤٠ پلێت	١٬٥٠٠	جەیمس تایتلەر	تا ڕادەیەکی زۆر کارەکانی یەکێک لە سەرنوسەرەکان بە ناوی تایتلەر؛ ١٥٠ بابەتی درێژ؛ ھەڵەی لاپەڕەسازی؛ ھەموو نەخشەکان لەژێر بابەتی "جوگرافیا"؛ ١٥٠٠ سێتی فرۆشراوە
سێیەم	١٧٨٨–١٧٩٧	١٨ بەرگ، ١٤٥٧٩ لاپەڕە، ٥٤٢ پلێت	١٠٬٠٠٠ or ١٣٬٠٠٠	کۆڵین ماکفارکوھار و جۆرج گلیگ	٤٢ ھەزار پاوەند قازانج لە فرۆشراوی ١٠ ھەزار دانە؛ یەکەم تەرخانکردن بۆ پاشا؛ لەلایەن مۆر لە دبلن و تۆماس دۆبسۆن لە فیلادلفیا دزە کراوە
تەواوکەر بۆ سێیەم	١٨٠١، لە ١٨٠٣ پێداچوونەوەی بۆ کراوە	٢ بەرگ، ١٦٢٤ لاپەڕە، ٥٠ پلێت		جۆرج گلیگ	مافی بڵاوکردنەوە بۆ تۆماس بۆنارەوەیە
چوارەم	١٨٠١–١٨١٠	٢٠ بەرگ، ١٦٠٣٣ لاپەڕە، ٥٨١ پلێت	٤٬٠٠٠	جەیمس میلار	نووسەران سەرەتا ڕێگەیان پێدرا مافی چاپکردن بھێڵنەوە. مادەی ناو تەواوکەری سێیەم بەھۆی کێشەی مافی چاپکردنەوە جێگیر نەکراوە.
پێنجەم	١٨١٥–١٨١٧	٢٠ بەرگ، ١٦٬٠١٧ لاپەڕە، ٥٨٢ قاپ		جەیمس میلار	دووبارە چاپکردنەوەی چاپی چوارەم. زیانەکانی دارایی لەلایەن میلار و میراتگرانی ئەندرۆ بێڵەوە؛ مافی زانیارینامەی بریتانیکا فرۆشرا بە ئارچیباڵد کۆنستابڵ
تەواوکەر بۆ پێنجەم	١٨١٦–١٨٢٤	٦ بەرگەکان، ٤٩٣٣ لاپەڕە، ١٢٥ پلێت	١٠٬٥٠٠	ماکڤی ناپیر	بەشداربووانی بەناوبانگ وەک سێر ھامفری دەیڤی، سێر واڵتەر سکۆت، مالثوس
شەشەم	١٨٢٠–١٨٢٣	٢٠ بەرگ		چارڵز ماکلارێن	کۆنستابڵ لە ١٩ی ژانویەی ١٨٢٦ ئیفلاس بوو؛ مافەکانی زانیارینامەی بریتانیکا لە کۆتاییدا لەلایەن ئادەم بلاکەوە مسۆگەر کرا
حەوتەم	١٨٣٠–١٨٤٢	٢١ قەبارە، ١٧٬١٠١ لاپەڕە، ٥٠٦ قاپ، لەگەڵ قەبارەی پێڕستێکی ١٨٧ لاپەڕەیی	٥٬٠٠٠	ماکڤی ناپیر، بە یارمەتی جەیمس براون	فراوانکردنی تۆڕی بەشداربووانی بەناوبانگ، وەک سێر دەیڤید بریوستەر، تۆماس دی کوینسی، ئەنتۆنیۆ پانیزی؛ ٥ ھەزار سێتی فرۆشراوە
ھەشتەم	١٨٥٣–١٨٦٠	٢١ بەرگ، ١٧٬٩٥٧ لاپەڕە، ٤٠٢ قاپ؛ لەگەڵ قەبارەی ئیندێکسی ٢٣٩ لاپەڕەیی، ١٨٦ بڵاو کرایەوە12	٨٬٠٠٠	تۆماس ستیوارت ترایل	زۆر بابەتی درێژ لە چاپی حەوتەمەوە کۆپی کران؛ ٣٤٤ بەشداربوو لەوانە ویلیام تۆمسۆن، یەکەم بارۆن کێلڤین؛ کۆمەڵە ئەمریکییە ڕێگەپێدراوەکان کە لەلایەن لیتل، براون لە بۆستن چاپکراون؛ بە گشتی ٨ ھەزار سێت فرۆشراوە
نۆیەم	١٨٧٥–١٨٨٩	٢٤ بەرگ، لەگەڵ بەرگێکی ئیندێکسی ٤٩٩ لاپەڕەیی بە ناوی بەرگی ٢	55,000 authorized plus 500,000 pirated sets	تۆماس سپێنسەر بەینز (١٨٧٥–١٨٨٠)؛ پاشان دبلیو ڕۆبەرتسۆن سمیس	ھەندێکیان لە چاپی ھەشتەمەوە وەرگیراون، بەڵام زۆربەیان بەرھەمێکی نوێن؛ خاڵی بەرزی سکۆلەرشیپ؛ ١٠ ھەزار سێت لەلایەن بریتانیکا فرۆشراون و ٤٥ ھەزار سێتی ڕێگەپێدراو لە ئەمریکا دروستکراون لەلایەن لیتل و براون لە بۆستن و کوڕەکانی شریبنەرز لە نیویۆرک، بەڵام بە شێوەیەکی بەرفراوان (٥٠٠ ھەزار سێت) لە ئەمریکا دروستکراون.3
١٠یەم، تەواوکەر بۆ ٩	١٩٠٢–١٩٠٣	١١ قەبارە، لەگەڵ ٢٤ قەبارە لە ٩. قەبارەی ٣٤ بریتییە لە ١٢٤ نەخشەی وردی وڵات بە پێڕستی ٢٥٠٬٠٠٠ ناو 4	٧٠٬٠٠٠	سێر دۆناڵد ماکینزی واڵاس و ھیو چیشۆڵم لە لەندەن؛ ئارسەر تی ھادلی و فرانکلین ھێنری ھوپەر لە شاری نیویۆرک	ھاوبەشی ئەمریکی لە ٩ی ئایاری ١٩٠١ مافی زانیارینامەی بریتانیکای کڕی
یازدەھەم	١٩١٠–١٩١١	٢٨ قەبارە، لەگەڵ قەبارەی ٢٩ ئیندێکس	١٬٠٠٠٬٠٠٠	ھیو چیشۆڵم لە لەندەن، فرانکلین ھێنری ھوپەر لە شاری نیویۆرک	خاڵێکی تری بەرزی زانستی و نووسین؛ بابەتی زیاتر لە ٩، بەڵام کورتتر و سادەتر؛ کێشەی دارایی بۆ خاوەنەکەی، ھۆراس ئێڤێرێت ھوپەر؛ مافی EB لە ساڵی ١٩٢٠ بە سیرز، ڕۆباک فرۆشرا
١٢ یەم، تەواوکەر بۆ ١١	١٩٢١–١٩٢٢	٣ قەبارە بە پێرستی خۆی، لەگەڵ ٢٩ قەبارە لە 115		ھیو چیشۆڵم لە لەندەن، فرانکلین ھێنری ھوپەر لە شاری نیویۆرک	پوختەی دۆخی جیھان پێش جەنگی جیھانی یەکەم و لە کاتی جەنگی جیھانی و دوای جەنگی جیھانی یەکەم
١٣ یەم، تەواوکەر بۆ ١١	١٩٢٦	٣ بەرگ بە ئیندێکسی تایبەت بە خۆیان، لەگەڵ ٢٩ بەرگی ١١		جەیمس لویس گارڤین لە لەندەن، فرانکلین ھێنری ھۆپەر لە شاری نیویۆرک	گۆڕینی قەبارەی چاپی ١٢ەم، ڕوانگەی پێشکەوتوی ڕووداوەکانی ١٩١٠–١٩٢٦
١٤ یەم	١٩٢٩–١٩٣٣	٢٤ بەرگ 7		جەیمس لویس گارڤین لە لەندەن، فرانکلین ھێنری ھوپەر لە شاری نیویۆرک	بڵاوکردنەوەی تەنھا پێش خەمۆکی گەورە لە ڕووی دارایییەوە کارەساتبار بوو
پێداچوونەوەی بۆ ١٤ یەم کراوە	١٩٣٣–١٩٧٣	٢٤ بەرگ		فرانکلین ھێنری ھوپەر تا ساڵی ١٩٣٨؛ پاشان واڵتەر یوست، ھاری ئاشمۆر، وارن ئی پریس، ویلیام ھێلی	لە ساڵی ١٩٣٦ دەستی بە پێداچوونەوەی بەردەوام کرد: ھەموو بابەتێک لانیکەم لە ھەر دەیەیەکدا دوو جار پێداچوونەوەی بۆ دەکرا
١٥ یەم	١٩٧٤–١٩٨٤	٣٠ بەرگ 8		وارن ئی. پریس، پاشان فیلیپ دبلیو. گۆیتز	Introduced three-part structure; division of articles into Micropædia and Macropædia; Propædia Outline of Knowledge; separate index eliminated
	١٩٨٥–٢٠١٠	٣٢ بەرگ 9		فیلیپ دبلیو گۆتز، پاشان ڕۆبەرت مەکھێنری، ئێستا دەیل ھۆیبێرگ	ئیندێکسی دوو بەرگی گەڕێنرایەوە؛ ھەندێک لە بابەتەکانی Micropædia و Macropædia تێکەڵ بوون؛ بە گشتی کەمێک درێژترە؛ چەند ساڵ جارێک وەشانی نوێ دەردەچن. ئەم چاپە دوا چاپی چاپکراوە.
جیھانی	٢٠٠٩	٣٠ بەرگی کۆمپاکت		دەیل ھۆیبێرگ	بە پێچەوانەی چاپی ١٥، بەشی ماکرۆ و مایکرۆپیدیای تێدا نەبوو، بەڵکو A تا Z بەڕێوە دەبرد وەک چۆن ھەموو چاپەکان تا ١٤ ھەیانبوو.

تێبینی چاپ 1تەواوکەری چاپی چوارەم و پێنجەم و شەشەمی ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا. لەگەڵ تێزی سەرەتایی لەسەر مێژووی زانستەکان. 2 چاپی حەوتەم تا ١٤ بەرگێکی جیاوازی ئیندێکسی لەخۆگرتبوو. 3 چاپی نۆیەم بابەتەکانی کەسایەتییە دیارەکانی ئەو ڕۆژەیان تێدابوو، وەک جەیمس کلێرک ماکسوێڵ سەبارەت بە کارەبا و موگناتیسی، و ویلیام تۆمسۆن، بارۆنی یەکەم کێلڤین|ویلیام تۆمسۆن (کە بوو بە لۆرد کێلڤین) لەسەر گەرمی. 4 چاپی ١٠ بەرگێکی نەخشەکان و بەرگێکی ئیندێکسی کەڵەکەبووی بۆ بەرگەکانی چاپی ٩ و ١٠ی لەخۆگرتبوو: بەرگەکانی نوێ، پێکدەھێنن، بە تێکەڵکردن لەگەڵ بەرگەکانی ئێستای چاپی ٩. ، چاپی ١٠. … و ھەروەھا دابینکردنی کتێبخانەیەکی نوێ و جیاواز و سەربەخۆی ئاماژە کە مامەڵە لەگەڵ ڕووداو و پێشھاتەکانی ئەم دوایییە دەکات 5 بەرگی یەکەم. ٣٠–٣٢ … بەرگەکانی نوێ کە بە تێکەڵاوبوون لەگەڵ بیست و نۆ بەرگی چاپی یازدەھەم، چاپی دوازدەھەم پێکدەھێنن 6 ئەم تەواوکەرە جێگەی تەواوکەری پێشووی گرتەوە: سێ بەرگی تەواوکەری نوێ کە بە بەرگەکانی نوێترین چاپی ستاندارد، چاپی سێزدەھەم پێکدەھێنن. 7لەم خاڵەدا زانیارینامەی بریتانیکا دەستی بە پێداچوونەوەی نزیکەی ساڵانە کرد. پێداچوونەوەی نوێی چاپی ١٤ ساڵانە لە نێوان ساڵانی ١٩٢٩ بۆ ١٩٧٣ دەردەکەوێت جگە لە ساڵانی ١٩٣١ و ١٩٣٤ و ١٩٣٥. 8 Annual revisions were published every year between 1974 and 2007 with the exceptions of 1996, 1999, 2000, 2004 and 2006. The 15th edition (introduced as "Britannica 3") was published in three parts: a 10-volume Micropædia (which contained short articles and served as an index), a 19-volume Macropædia, plus the Propædia (see text). 9 In 1985, the system was modified by adding a separate two-volume index; the Macropædia articles were further consolidated into fewer, larger ones (for example, the previously separate articles about the 50 US states were all included into the "United States of America" article), with some medium-length articles moved to the Micropædia. The Micropædia had 12 vols. and the Macropædia 17. یەکەم چاپی سی دی ڕۆم لە ساڵی ١٩٩٤ دەرچوو. لەو کاتەدا وەشانی ئۆنلاین بۆ بەشداریکردنی پارە پێشکەش کرا. لە ساڵی ١٩٩٩ ئەمە بەخۆڕایی پێشکەش کرا، و ھیچ وەشانی چاپکراوێکی پێداچوونەوەکراو دەرنەکەوت. تاقیکردنەوەکە لە ساڵی ٢٠٠١ کۆتایی ھات و کۆمەڵەیەکی نوێی چاپکراو لە ساڵی ٢٠٠١ دەرچوو.