بەڵخە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٧:٥٦، ٥ی ئابی ٢٠١٧

بەڵخە گوندێکە، کەوتووەتە قەزای هەڵەبجە، پارێزگای هەڵەبجە، باشووری کوردستان. سەر بە ناحیەی بیارەیە.^[٢] بەڵخە یەکێکە لە شارەدێیەکانی هەورامانی لهۆنی عێراق دەکەوێتە سەر ڕێگەی نێوان سۆسەکان و دەگاشێخان . ڕووبەری بەڵخە فراوان و بەر بڵاوە کەو تووەتە نێوان سۆسەکان و پاڵانیان و هاوار و تاوێرە و خەرپانی و دەگاشێخان بەشی پشتەوەی چەند شاخێکی بەرزە بەناوی (جەژنگا و تەوەنێ و هەوارەبەرزە) بەشی پێشەوەی یان بڵێین بەردەمەکەی فراوانەودۆڵێکی کراوەیە دوریشی لە بیارەوە(٨کم) و لە تەوێڵەەوە (٦کم)ە.

ناو

دوو بۆ چوون هەیە بۆ ئەم وشەیە:

بۆ چوونی یەکەم دەڵێت: دوو برا بوون خەڵکی (بەڵخ)ی لای سەمەرقەند و بوخارا بوون هاتوون لەو دوو شوێنە(دێگە و دەرەنەجات) نیشتە جێ بوون یەکێکیان لە خوارەوە ئەوی تریان لە سەرەوە بەناوی ئەم دوو برایەوە ناو نراون بەڵخەی سەروو و بەڵخەی خواروو.

بۆ چوونی ددوەم دەڵێت: ئەم شوێنە پرە لە (بەنگاو تاف) واتە تاڤگە وەک (وەر وەزەن و سەر وەزەن و وەزەنێ) ئەم تاڤگانەش بەبەردەوامی ئاوییان پیا دێتە خوارەوە و ئاوەکەش بەڵخی هەیە. -بەڵخ: جۆرەکلسێکە بەهۆی ئاوەوە لە ئاوە ڕۆکاندا دروست دەبێت بە تایبەت بەسەر بەرد و تاشەبەردەکاندا.زیاتر ڕەئی لەسەر ئەوەیە ئەم وشەیە لەمەوە هاتبێ واتە لەبەر بەڵخی زۆر لەم ناوچەیەدا ناو نراوە بەڵخە. هەندێکیش وادەگێرنەوە کە:(دێگە و دەرەنەجات) دوو دێ بوون....بەڵام لەکۆتایی سەدەی نۆزدەهەم دا (یاقوە سوری) تەوێڵەیی کەپیاوێکی ناوداری تەوێڵە بووە لکاتی کاروانیدا لە نزیک وەزەنێ لای داوە پاشان وەک هەوار هاتووە بۆ ئەم ناوەو ووتویەتی هەوارم لای بەڵخەکەیە لەمەوە ئەم ناوە پەیدا بووە. لە ساڵی (١٩٥٦) جادەی نێوان بیارە و تەوێڵە لێرەوە براوە ئەم بەڵخە گرنگی پێدراوەو دواتریش مزگەوت و قوتابخانە لێرەش کراونەتەوە.^[٣]

دانیشتوان

ژمارەی دانیشتوانی بەڵخە لەساڵی(١٩٤٧) دا نزیکەی (٨٠)ماڵ بووە (خواروو (١٧) ناوەراست(٢٥) سەروو(٣٨)) لەئاماری ساڵی (١٩٥٧)بەڵخەی سەروو (٥١٢) کەس بووەو بەڵخە خوارووش (١١٠)کەس واتە: هەمووی نزیکەی (١٢٥) ماڵ بووە لەساڵی (١٩٧٨) کەبەڵخە ڕاگوێزراوە نزیکەی (٣١٥) خێزان بووە. تاساڵی (٢٠٠٣)نزیکەی (٥١٥) ماڵە کەلە بەڵخە و سلێمانی و هەڵەبجەی شەهید و هەڵەبجەی تازە و شارەکانی ترن.^[٤]

ڕاگواستن

ڕاگواستنی بەڵخە لە (١٩٧٨/٨/٢٩) دا شارەدێی بەڵخە وەک گوند و شارۆچەکەکانی تری کوردستان بەر بارکردن و ڕاگواستن کەوتووە و گواستراونەتەوە بۆ ئۆردوگا زورەملێیەکانی (عەنەب و زەمەقی و سیروان)دابەش کران بەسەر ئەو سێ کۆمەڵگەیەدا.لەم کاتەدا (٣١٥) خێزان بوون نزیکەی (١٥٠٠) کەس بوون (٢)مزگەوت و (١) خوێندنگە و (١) بنکەی تەندروستی و (١) گەرماوی گشتی و (٤) چایخانە و چەند دوکانێکی تیابووە. لەدوای ڕاپەرینەوە بەرەبەرە خەڵکەکەی گەڕوانەتەوەو دەستیان کردوەتەوە بەئاوەدانکردنەوەی ڕەز و باخ و باخاتەکانیان.

شوێنەوار

شوێنەوارە مێژووییەکانی ئەم ناوچەیە: (سوڵێ و زەڕیندۆڵ و هانە وتێ یا هانەی تا و سەربەڵخ و قەڵای خەسرەو ئاغا)

مێژوو

مێژووی دروست بوونی بەڵخە دەگەرێتەوە بۆ نزیکەی (٢٥٠)ساڵ لەمەو پێ

سەرچاوەکان

^ Kurdistan Regional Government. KRG.
^ د. عەبدوڵڵا غەفوور. پێڕستی گوندەکانی باشوور‏ (کوردی).
^ https://ckb.wikipedia.org/wiki/Balxa
^ https://www.facebook.com/hawraman.tawlla/

[1] Kurdistan Regional Government. KRG.

[2] د. عەبدوڵڵا غەفوور. پێڕستی گوندەکانی باشوور‏ (کوردی).

[3] ttps://ckb.wikipedia.org/wiki/Balxa

[4] ttps://www.facebook.com/hawraman.tawlla/

[٢]

[٣]

[٤]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
+{{زانیاریدانی نیشتنگە
-گوندێکە لە [[هەورامان]]ی [[عێراق]].
+| ناوی فەرمی		          = بەڵخە
+| ناوی خۆماڵی	         	= Balkha
+| ناوەکانی دیکە		       =
+| جۆری نیشتنگە		        = گوند
+| وێنە			                = پەڕگە:گوندی بەڵخە.jpg|وێنۆک
+| قەبارەی وێنە		        =300px
+| شرۆڤەی وێنە         	= دیمەنی گوندی بەڵخە
+| وێنەی نەخشە		=
+| قەبارەی نەخشە		=
+| شرۆڤەی نەخشە		=
+| دەرزی نەخشە		         = Kurdistan Region
+| شرۆڤەی دەرزی نەخشە  	= جێگەی لە [[کوردستان]]دا
+| دەرزی نەخشە1		=  Iraq
+| شرۆڤەی دەرزی نەخشە1	=  جێگەی لە [[عێراق]]دا
+| latd  = 35 |latm  = 12 |lats  = 00.3 |latNS  = N
+| longd = 46 |longm = 08 |longs =48.2 |longEW = E
+| جۆری دابەشکراو	= [[وڵات]]
+| ناوی دابەشکراو	= {{ئاڵا|کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |date= |}}</ref> <br /> {{ئاڵا|عێراق}}
+| جۆری دابەشکراو1	= [[پارێزگا]]
+| ناوی دابەشکراو1	= [[پارێزگای هەڵەبجە|هەڵەبجە]]
+| جۆری دابەشکراو2	= [[گوند]]
+| ناوی دابەشکراو2	=
+| جۆری دابەشکراو3	=
+| ناوی دابەشکراو3	=
+| سەردێڕی دامەزران	=
+| ڕێکەوتی دامەزران	=
+| دامەزرێنەر		=
+| ھۆکاری ناونران	=
+| جۆری دەسەڵات		=
+| حیزبی سەرۆک		=
+| سەرناوی سەرۆک		=
+| ناوی سەرۆک		=
+| سەرجەمی ڕووبەر کم٢	=
+| بەرزایی م		= ١٥٠٠
+| دانیشتووان لە		=
+|ژمارەی دانیشتووان    	=
+| جۆری دانیشتووانناسی١          = زمان و ئایین
+| سەرناوی١ دانیشتووانناسی١      = [[زمان]]
+| زانیاریی١ دانیشتووانناسی١     = [[کوردی]] ([[هەورامی]])
+| سەرناوی٢ دانیشتووانناسی١      = [[ئایین]]
+| زانیاریی٢ دانیشتووانناسی١     = [[سوننە|سوننی]] [[شافعی]]
+| جۆری کۆدی ناوچە	=
+}}
+'''بەڵخە''' گوندێکە، کەوتووەتە  [[قەزای هەڵەبجە]]، [[پارێزگای هەڵەبجە]]، [[باشووری کوردستان]].
+سەر بە [[ناحیەی بیارەی]]ە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب  | سەردێڕ = پێڕستی گوندەکانی باشوور  | ناونیشان = http://www.zmanikurdi.com/renusi_zmani_kurdi/21/11.pdf  |ڕێکەوتی سەردان=   | بڵاوکەرەوە =    | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور  | نووسەرەکانی‌تر =   |قاڵب =  |زمان = کوردی }}</ref>
+بەڵخە یەکێکە لە شارەدێیەکانی هەورامانی لهۆنی [[عێراق]] دەکەوێتە سەر ڕێگەی نێوان [[سۆسەکان]] و [[دەگاشێخان]] . ڕووبەری بەڵخە فراوان و بەر بڵاوە کەو تووەتە نێوان [[سۆسەکان]] و [[پاڵانیان]] و [[هاوار]] و [[تاوێرە]] و [[خەرپانی]] و [[دەگاشێخان]] بەشی پشتەوەی چەند شاخێکی بەرزە بەناوی (جەژنگا و تەوەنێ و هەوارەبەرزە) بەشی پێشەوەی یان بڵێین بەردەمەکەی فراوانەودۆڵێکی کراوەیە دوریشی لە [[بیارە]]وە(٨کم) و لە [[تەوێڵە]]ەوە (٦کم)ە.
+==ناو==
+دوو بۆ چوون هەیە بۆ ئەم وشەیە:
+* بۆ چوونی یەکەم دەڵێت: دوو برا بوون خەڵکی (بەڵخ)ی لای [[سەمەرقەند]] و بوخارا بوون هاتوون لەو دوو شوێنە(دێگە و دەرەنەجات) نیشتە جێ بوون یەکێکیان لە خوارەوە ئەوی تریان لە سەرەوە بەناوی ئەم دوو برایەوە ناو نراون بەڵخەی سەروو و بەڵخەی خواروو.
+*بۆ چوونی ددوەم دەڵێت: ئەم شوێنە پرە لە (بەنگاو تاف) واتە [[تاڤگە]] وەک (وەر وەزەن و سەر وەزەن و وەزەنێ) ئەم تاڤگانەش بەبەردەوامی ئاوییان پیا دێتە خوارەوە و ئاوەکەش بەڵخی هەیە. -بەڵخ: جۆرەکلسێکە بەهۆی ئاوەوە لە ئاوە ڕۆکاندا دروست دەبێت بە تایبەت بەسەر بەرد و تاشەبەردەکاندا.زیاتر ڕەئی لەسەر ئەوەیە ئەم وشەیە لەمەوە هاتبێ واتە لەبەر بەڵخی زۆر لەم ناوچەیەدا ناو نراوە بەڵخە. هەندێکیش وادەگێرنەوە کە:(دێگە و دەرەنەجات) دوو دێ بوون....بەڵام لەکۆتایی سەدەی نۆزدەهەم دا (یاقوە سوری) تەوێڵەیی کەپیاوێکی ناوداری [[تەوێڵە]] بووە لکاتی کاروانیدا لە نزیک وەزەنێ لای داوە پاشان وەک هەوار هاتووە بۆ ئەم ناوەو ووتویەتی هەوارم لای بەڵخەکەیە لەمەوە ئەم ناوە پەیدا بووە. لە ساڵی (١٩٥٦) جادەی نێوان [[بیارە]] و [[تەوێڵە]] لێرەوە براوە ئەم بەڵخە گرنگی پێدراوەو دواتریش مزگەوت و قوتابخانە لێرەش کراونەتەوە.<ref>https://ckb.wikipedia.org/wiki/Balxa</ref>
-{{کورت}}
+==دانیشتوان==
+ژمارەی دانیشتوانی بەڵخە لەساڵی(١٩٤٧) دا نزیکەی (٨٠)ماڵ بووە (خواروو (١٧) ناوەراست(٢٥) سەروو(٣٨)) لەئاماری ساڵی (١٩٥٧)بەڵخەی سەروو (٥١٢) کەس بووەو بەڵخە خوارووش (١١٠)کەس واتە: هەمووی نزیکەی (١٢٥) ماڵ بووە لەساڵی (١٩٧٨) کەبەڵخە ڕاگوێزراوە نزیکەی (٣١٥) خێزان بووە. تاساڵی (٢٠٠٣)نزیکەی (٥١٥) ماڵە کەلە بەڵخە و [[سلێمانی]] و [[هەڵەبجەی شەهید]] و [[هەڵەبجەی تازە]] و شارەکانی ترن.<ref>https://www.facebook.com/hawraman.tawlla/</ref>
+==ڕاگواستن==
+ڕاگواستنی بەڵخە لە (١٩٧٨/٨/٢٩) دا شارەدێی بەڵخە وەک گوند و شارۆچەکەکانی تری [[کوردستان]] بەر بارکردن و ڕاگواستن کەوتووە و گواستراونەتەوە بۆ ئۆردوگا زورەملێیەکانی ([[عەنەب]] و [[زەمەقی]] و [[سیروان]])دابەش کران بەسەر ئەو سێ کۆمەڵگەیەدا.لەم کاتەدا (٣١٥) خێزان بوون نزیکەی (١٥٠٠) کەس بوون (٢)مزگەوت و (١) خوێندنگە و (١) بنکەی تەندروستی و (١) گەرماوی گشتی و (٤) چایخانە و چەند دوکانێکی تیابووە. لەدوای ڕاپەرینەوە بەرەبەرە خەڵکەکەی گەڕوانەتەوەو دەستیان کردوەتەوە بەئاوەدانکردنەوەی ڕەز و باخ و باخاتەکانیان.
+==شوێنەوار==
+شوێنەوارە مێژووییەکانی ئەم ناوچەیە: (سوڵێ و زەڕیندۆڵ و هانە وتێ یا هانەی تا و سەربەڵخ و قەڵای خەسرەو ئاغا)
+==مێژوو==
-{{گوند و شارۆچکەکانی هەورامان}}
+مێژووی دروست بوونی بەڵخە دەگەرێتەوە بۆ نزیکەی (٢٥٠)ساڵ لەمەو پێ
+== سەرچاوەکان ==
+{{سەرچاوەکان}}
+[[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای سلێمانی]]
+[[پۆل:گوندەکانی باشووری کوردستان]]
+[[پۆل:گوندەکانی سلێمانی]]
 [[پۆل:گوندەکانی هەورامان]]
 [[پۆل:گوندەکانی هەورامانی عێراق]]
+{{گوند و شارۆچکەکانی هەورامان}}