ئێرنست ویلیام براون

ئێرنست ویلیام براون
ئێرنست ویلیام براون;
لەدایکبوون	٢٩ی تشرینی دووەمی ١٨٦٦; کینگستۆن لەسەر هال
مەرگ	٢٢ی تەمموزی ١٩٣٨ (٧١ ساڵ); نیو هێڤن (کۆنێکتیکۆت)
پیشە	زانای فەلەکناسی و بیرکاری
خەڵاتەکان	میدالیای جەیمس کرایگ واتسۆن (١٩٣٧); خەڵاتی وانەبێژی جۆسیا ویلیارد گیبس (١٩٢٧); مەدالیای بروس (١٩٢٠); مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی (١٩٠٧); خەڵاتی ئادەمز (١٩٠٧); زەمالەی کۆمەڵەی شاهانە;

ئێرنست ویلیام براون (بە ئینگلیزی : Ernest William Brown ) ، لە دایک بووی ٢٩ی تشرینی دووەمی ١٨٦٦ - ٢٢ی تەمموزی ١٩٣٨ کۆچی دوایی،^[١] فەلەکناسی و بیرکاریێکی ئینگلیزی-ئەمریکی بووە.^[٢]

ژیانی

دەرچووی زانکۆی کامبریدج بووە و چووەتە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، لە نێوان ساڵانی ١٨٩١ بۆ ١٩٠٧ی زایینی لە کۆلێژی هارڤارد مامۆستای بیرکاری بووە. لەم کۆلێژەدا بەڵێنێکی گەورەی نیشان دا و لە ساڵی ١٨٨٤دا چووە کۆلێژی مەسیح لە کامبریج. براون لە ساڵی ١٨٨٧ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی بەدەستهێنا کاتێک پلەی شەشەمی لە تاقیکردنەوەی بیرکاری ڕانگلەر بەدەستهێنا (واتە شەشەم باشترین خوێندکار بوو کە پلەی یەکەمی لە بیرکاریدا بەدەستهێنا). لە ساڵی ١٨٩١ بڕوانامەی ماستەری لە زانکۆی کامبریج وەرگرتووە، لەو ساڵەدا ئینگلتەرا بەجێدەهێڵێت و بەرەو ئەمریکا دەڕوات. پێش ئەوە لە ساڵی ١٨٨٩دا، پەیوەندی بە شانشینی فەلەکییەوە کردبوو لە یەکەم توێژینەوەدا کە لەو کۆمەڵگەیەدا لەسەر تیۆری مانگ بڵاوکرایەوە و ئینگلتەرای بەجێهێشتبوو.

براون لە ساڵی ١٨٩١ لە زانکۆی هارڤارد وەک مامۆستای بیرکاری دەستنیشانکرا و دواتر لە ساڵی ١٨٩٣ پلەی بەرزکرایەوە بۆ پرۆفیسۆری بیرکاری کارپێکراو. لە ساڵی ١٩٠٧ وەک مامۆستای بیرکاری لە زانکۆی یەیڵ دەستنیشانکرا، ئەو کارەی کە تا خانەنشینبوونی لە ساڵی ١٩٣٢ بەڕێوەی برد، بەڵام نزیکەی هەموو هاوینەکانی لە ئینگلتەرا لە زانکۆی کامبریج بەسەر بردەوە.

لەو کاتەی کە لە کامبریج کار دەکات، پێش ئەوەی بچێتە ئەمریکا، کتێبی لێکۆڵینەوەکانی مانگ لە تیۆریدا (١٨٧٨)ی براون هیڵ خوێندووەتەوە و بیرۆکەکانی خۆی لەسەر ئەم تیۆرییە بڵاوکردووەتەوە. نیوکۆمب خەریکی دروستکردنی خشتەی جوڵەی هەسارەکان بوو کاتێک براون گەیشتە ئەمریکا و نیوکۆمب هیڵی ڕازی کرد کە یارمەتی بدات لەسەر زانیاریدان لەسەر هەسارەکانی ھورمز و کەیوان بۆ کارکردن لەسەریان. هەروەها ئەمەش بەو مانایە بوو کە هیڵ چیتر بە پێشنیاری کار لەسەر مانگ ناکات و براون باوەڕی بە مەیدانی کراوە هەبوو و تەنانەت خۆی دەستی بە کارکردن کرد لەو مەیدانەدا.

لە ساڵی ١٨٩٦دا ڕیساڵی پێشەکی لەسەر تیۆری مانگ بڵاوکردەوە، پاشان دەستیکرد بە تیۆرێکی نوێی خولگەی مانگ لەسەر بنەمای بیرۆکەکانی هیڵ. لە نێوان ساڵانی ١٨٩٧ بۆ ١٩٠٨ دەستی بە کارە گەورەکانی کردووە لە پێنج بەشدا لەسەر یادەوەرییە فەلەکییە شاهانەییەکان.

دوای ٣٠ ساڵ کارکردن، براون خشتەکانی مانگ و خشتە پێشنیار کراوەکانی بۆ مانگ لە ساڵی ١٩١٩دا بڵاوکردەوە، بەڵام مانگ بە سەرسەختییەوە ڕەتیکردەوە بەو شێوەیە بڕوات کە بیرکاران حیسابیان بۆ دەکرد و هەرچەندە هەوڵ دراوە هەموو کاریگەرییە مەعقولەکان لەبەرچاو بگیرێت، بەڵام لەوێدا هێشتا هەڵاوسان لە گەڵاڵەدا کە پێشبینی دەکات نەک لە ڕووی تیۆریەوە:

براون پێشنیاری هێرشکردن دەکات بە چاودێریکردن بە بەکارهێنانی پێشنیارکراوی جادووگەرییەکانی ئەستێرەکان تا ڕادەیەکی زیاتر لەوەی کە تا ئێستا لەسەر مانگ کراوە و باشترکردنی تیۆری نەخشەی ڕێگاکە.

لە ساڵی ١٩٢٦ براون توێژینەوەیەکی بڵاوکردەوە کە تیایدا هۆکاری ئەم هەڵچوونە ناڕێکانەی گەڕاندەوە بۆ گۆڕانکارییەکانی ماوەی خولانەوەی زەوی، کە دواتر سەلمێندرا کە ڕاستە.

براون بەشدارییەکی بەرچاوی لە تیۆری خولگەی مانگدا کردووە بەڵام کاری لەسەر جووڵەی هەسارەکانیش کردووە. نووسینێک لەسەر ئەو بابەتە بە ناوی تیۆری هەسارەکان بە هاوبەشی لەگەڵ کالیفۆرنیا شووک نووسراوە، دیارە لە ساڵی ١٩٣٣.

براون بەهۆی کارەکانییەوە خەڵاتی زۆری وەرگرتووە. لە تەمەنی بچووکی ٣١ ساڵیدا بە هاوڕێی کۆمەڵەی شاهانە هەڵبژێردرا، لە ساڵی ١٩٠٧دا بەهۆی لێکۆڵینەوەکانی لە تیۆری مانگدا مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی پێبەخشرا، هەروەها لە ساڵی ١٩١٤دا مەدالیای کۆمەڵگەی شاهانەی پێبەخشرا، مەدالیای واتسۆنی پێبەخشرا لە ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان لە ساڵی ١٩٣٧.

هەروەها ئەندامێکی چالاکی کۆمەڵەی بیرکاری ئەمریکی بووە، لە ساڵی ١٩١٤ تا ١٩١٦ وەک سەرۆکی کۆمەڵەی ئەو کۆمەڵەیە بووە، شێوازی ژیانی کە ڕەنگە لە ئەنجامی حەز و ئارەزووی بۆ فەلەکناسی بێت، بەم شێوەیە وەسف دەکرێت:

خووی زوو خەوتنی هەبووە و لە ئەنجامدا لە نێوان سێ بۆ پێنجی بەیانی لە خەو هەڵدەستا، دوای ئەوە ئارامی بەخۆی دەدا بە کردنی بە قاوەیەک لە بوتڵێکی تێرمۆس دەستی دەکرد بە کارەکەی بەبێ ئەوەی جێگاکەی بەجێبهێڵێت، جگەرەکێشان، چەند جگەرەیەکی دەکێشا. کاری زانستی جددی هەبوو و بۆیە پێش ئەوەی کاتژمێر بگاتە نۆی پێش نیوەڕۆ تەواو دەبوو.^[٣]

سەرچاوە

^ «ئەرشیفی مێژووی بیرکاری مەکتۆتۆر،».
^ «"ئێرنست ویلیام براون". ماکتوتۆر ئەرشیفی مێژووی بیرکاری». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)
^ «ئینسایکلۆپیدیای ژیاننامەی فەلەکناسی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

بەستەری دەرەکی

[1] «ئەرشیفی مێژووی بیرکاری مەکتۆتۆر،».

[2] «"ئێرنست ویلیام براون". ماکتوتۆر ئەرشیفی مێژووی بیرکاری». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[3] «ئینسایکلۆپیدیای ژیاننامەی فەلەکناسی». لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: bot: original URL status unknown (بەستەر)

[١]

[٢]

[٣]