یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتە
| یۆھان ڤوڵفگانگ گۆتە | |
|---|---|
| بە ئەڵمانی: Johann Wolfgang von Goethe | |
.jpg) | |
| لەدایکبوون | ٢٨ی ئابی ١٧٤٩ فرانکفورت، ئەڵمانیا |
| مردن | ٢٢ی ئازاری ١٨٣٢ (٨٢ ساڵ ژیاوە) Weimar، ئەڵمانیا |
| ناوی کاتی لەدایکبوون | Johann Wolfgang Goethe |
| خوێندنەوەی ئای پی ئەی | [ˈjoːhan ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡøːtə] |
| Author citation (zoology) | Göethe |
| ھۆی مەرگ | جەڵدەی دڵ |
| شوێنی ناشتن | Weimarer Fürstengruft |
| باوک | Johann Caspar Goethe |
| دایک | Catharina Elisabeth Goethe |
| خوشک و برا | Cornelia Schlosser |
| ھاوسەر | Christiane Vulpius |
| هاوژین (بێ هاوسەرگیری) | Lili Schönemann |
| منداڵ | August von Goethe |
| خزمەکان | Peter im Baumgarten |
| خێزان | Goethe |
| زمانی زگماکی | ئەڵمانی |
| زمانەکانی ئاخاوتن | ئەڵمانی |
| زمانی نووسین | ئەڵمانی |
| بواری کار | توێکاری، کەشناسی، زەویناسی، فیزیک |
| پۆستەکان | Geheimrat |
| پەروەردە | Leipzig University، University of Strasbourg |
| پلەی ئەکادیمی | licentiate |
| قوتابیی | Adam Friedrich Oeser، Justus Christian Loder، Johann Schweighäuser |
| نەژاد | |
| ئایین | Lutheranism |
| Last words | Mehr Licht! |
| بزووتنەوەی ڕۆشنبیری | Sturm und Drang، Weimar Classicism، سەردەمی ڕووناکبیری |
| خەڵاتەکان | Merit Order of the Bavarian Crown، Officer of the Legion of Honour، Order of Saint Anna, 1st class، Grand Cross of the House Order of the White Falcon، Knight Commander of the Order of Leopold (Austria) |
| Depicted by | Bust of Johann Wolfgang von Goethe |
| دۆخی مافەکانی لەبەرگرتنەوە | مافەکانی لەبەرگرتنەوە بەسەرچوون |
| Artist files at | Frick Art Reference Library |
| Documentation files at | SAPA Foundation, Swiss Archive of the Performing Arts |
یۆھان ڤوڵفگانگ ڤۆن گۆتە (١٧٤٩-١٨٣٢)، (بە ئەڵمانی: Johann Wolfgang von Goethe) شاعیر، نووسەر و فەیلەسۆفی ئاڵمانیاییە کە بە یەکێک لە گەورەترین شاعیرانی مێژووی ئورووپا دەناسرێت. گۆتێ لە بواری شێعر، پەخشان و درامادا بابەتی نووسیویە.
لە ٢٨ ئۆغۆستسی ساڵی ١٧٤٩ لە شاری فرانکفۆرتی ئەڵمانیا لەدایک بووە، دایک وباوکی دەوڵەمەندبوون و حەزیان کردووە کوڕەکەیان زانسان زان بێت و ببێتە خاوەن پلەی بەرز لە دەوڵەتدا، ھەر بۆیە پلەکانی خوێندنی بەسەرکەوتوویی بڕیوە و زانکۆی حقوقی تەواوکردووە.
گۆتە تەنھا شاعیرێکی ئاسایی نەبووە و بیروبۆچون و بیرۆکەکانی لەڕێگای قەسیدە شیعریەکانێوە بنووسێت بەڵکو ھەموو خوێندنەوەی بۆ ھەموو زانستەکان کردووە وەکو وەرزش و وێنەکێشان و شیعر و مۆسیقا و وێنەگرتن، ھەروەھا خوێندنەوەی بۆ ڕوەک کردووە و لەبواری پزیشکی و یاسا و سیاسەت و ئەندازیاریدا خوێندوێتی، سەرەڕای ئەمانەش بەیارمەتی باوکی جۆرەھا زمان فێربووە و زمانەکانی لاتینی و یۆنانی و ئیتاڵی و فەرەنسی و ئینگلیزی و عیبرییەی خوێندووە و لەپێناو زانیاریدا ھەوڵێکی زۆری داوە ھەر بۆیە شاعیرێکی بەتوانای لێدەرچووە.
گۆتە بەردەوام وەسفی زمانی عەرەبی کردووە و پێی وابووە کە ھیچ زمانێک ھێندەی عەرەبی گیان و ووشە پێکەونابەستێتەوە، ھەر بۆیە بەقوڵی شەریعەتی ئیسلامی خوێندووە و ئاشنایەتی لەگەڵ شیعر و چیرۆکە عەرەبیەکان پەیداکردووە و ھەندێک لەشاعیرە عەرەبەکان کاریگەریان بەسەریەوە ھەبووە و زۆر حەزی لە موعەلەقاتی عەرەبی بووە و لە ساڵی ١٧٨٣ وەریگێراوەتە سەر زمانی ئەڵمانی.
جێ پەنجەکانی گۆتە دیارن بەسەر ژیانی شیعری و ئەدەبی و فەلسەفەدا و تاکو ئێستاش میژووی ئەدەب باسی کارە نەمرەکانی دەکات و بەیەکێک لەسامانەکانی کتێبخانەی جیھانی دەژمێردرێت، دوای ئەوەی کتێبخانەی ئەڵمانیا و جیھانی بەژمارەیەکی زۆر لەبەرھەمەکانی دەوڵەمەند کرد و تاکو ئێستاش مێژوو بە یەکێک لە ئەدیبە مەزنەکان ناوی دەبات لە ٢٢ مارسی ساڵی ١٨٣٢ لە تەمەنی ٨٢ ساڵیدا ماڵئاوایی لەژیان کردووە.
 | ئەم نووسەر، شاعیر یان شانۆنووس وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتە تێدایە. |
- نووسەرانی ئاڵمانیی سەدەی ١٩یەم
- شانۆنامەنووسانی سەدەی ١٩یەم
- ڕۆماننووسانی سەدەی ١٩یەم
- شانۆنامەنووسانی ئاڵمانی
- ڕۆماننووسانی ئاڵمانی
- شاعیرانی سەدەی ١٩یەم
- زانایانی ڕەنگ
- فەیلەسووفانی ئاڵمانی
- شاعیرانی ئاڵمانی
- مردووانی ١٨٣٢
- لەدایکبووانی ١٧٤٩
- یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتێ
- فەیلەسووفانی سروشتی
- مێژووناسانی ئاڵمانی
- نووسەرە ناخەیاڵییەکانی ئەڵمانیا
- فەیلەسووفانی کلتوور
- فەیلەسووفانی پەروەردە
- فەیلەسووفانی زمان
- فەیلەسووفانی زانست
- فەیلەسووفەکانی بواری زانستی کۆمەڵایەتی
- فەیلەسووفە سیاسەتمەدارەکان
- فەیلەسووفە کۆمەڵایەتییەکان