یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتە
| یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتە | |
|---|---|
| بە ئەڵمانی: Johann Wolfgang von Goethe | |
.jpg) | |
| لەدایکبوون | ٢٨ی ئابی ١٧٤٩ فرانکفورت، ئەڵمانیا |
| مردن | ٢٢ی ئازاری ١٨٣٢ (٨٢ ساڵ ژیاوە) Weimar، ئەڵمانیا |
| ناوی کاتی لەدایکبوون | Johann Wolfgang Goethe |
| Author citation (zoology) | Göethe |
| ھۆی مەرگ | جەڵدەی دڵ |
| شوێنی ناشتن | Weimarer Fürstengruft |
| باوک | Johann Caspar Goethe |
| دایک | Catharina Elisabeth Goethe |
| خوشک و برا | Cornelia Schlosser |
| ھاوسەر | Christiane Vulpius |
| هاوژین (بێ هاوسەرگیری) | Lili Schönemann |
| منداڵ | August von Goethe |
| خزمەکان | Peter im Baumgarten |
| خێزان | Goethe |
| زمانی زگماکی | زمانی ئەڵمانی |
| زمانەکانی ئاخاوتن | زمانی ئەڵمانی |
| زمانی نووسین | زمانی ئەڵمانی |
| بواری کار | توێکاری، کەشناسی، زەویناسی، فیزیک |
| پۆستەکان | Geheimrat |
| پەروەردە | Leipzig University، University of Strasbourg |
| پلەی ئەکادیمی | مۆڵەتی زانکۆ |
| قوتابیی | Adam Friedrich Oeser، Justus Christian Loder، Johann Schweighäuser |
| نەژاد | |
| ئایین | Lutheranism |
| Last words | Mehr Licht! |
| بزووتنەوەی ڕۆشنبیری | Sturm und Drang، Weimar Classicism، سەردەمی ڕووناکبیری |
| چەشن | شیعری گۆرانی، دراما، تراژیدیا |
| وێنا کرا | Bust of Johann Wolfgang von Goethe |
| دۆخی مافەکانی لەبەرگرتنەوە | مافەکانی لەبەرگرتنەوە بەسەرچوون |
| Artist files at | Frick Art Research Library |
| Documentation files at | SAPA Foundation, Swiss Archive of the Performing Arts |
یۆھان ڤوڵفگانگ ڤۆن گۆتە (١٧٤٩-١٨٣٢)، (بە ئەڵمانی: Johann Wolfgang von Goethe) شاعیر، نووسەر و فەیلەسۆفی ئاڵمانیاییە کە بە یەکێک لە گەورەترین شاعیرانی مێژووی ئورووپا دەناسرێت. گۆتێ لە بواری شێعر، پەخشان و درامادا بابەتی نووسیویە.
لە ٢٨ ئۆغۆستسی ساڵی ١٧٤٩ لە شاری فرانکفۆرتی ئەڵمانیا لەدایک بووە، دایک وباوکی دەوڵەمەندبوون و حەزیان کردووە کوڕەکەیان زانسان زان بێت و ببێتە خاوەن پلەی بەرز لە دەوڵەتدا، ھەر بۆیە پلەکانی خوێندنی بەسەرکەوتوویی بڕیوە و زانکۆی حقوقی تەواوکردووە.
گۆتە تەنھا شاعیرێکی ئاسایی نەبووە و بیروبۆچون و بیرۆکەکانی لەڕێگای قەسیدە شیعریەکانێوە بنووسێت بەڵکو ھەموو خوێندنەوەی بۆ ھەموو زانستەکان کردووە وەکو وەرزش و وێنەکێشان و شیعر و مۆسیقا و وێنەگرتن، ھەروەھا خوێندنەوەی بۆ ڕوەک کردووە و لەبواری پزیشکی و یاسا و سیاسەت و ئەندازیاریدا خوێندوێتی، سەرەڕای ئەمانەش بەیارمەتی باوکی جۆرەھا زمان فێربووە و زمانەکانی لاتینی و یۆنانی و ئیتاڵی و فەرەنسی و ئینگلیزی و عیبرییەی خوێندووە و لەپێناو زانیاریدا ھەوڵێکی زۆری داوە ھەر بۆیە شاعیرێکی بەتوانای لێدەرچووە.
گۆتە بەردەوام وەسفی زمانی عەرەبی کردووە و پێی وابووە کە ھیچ زمانێک ھێندەی عەرەبی گیان و ووشە پێکەونابەستێتەوە، ھەر بۆیە بەقوڵی شەریعەتی ئیسلامی خوێندووە و ئاشنایەتی لەگەڵ شیعر و چیرۆکە عەرەبیەکان پەیداکردووە و ھەندێک لەشاعیرە عەرەبەکان کاریگەریان بەسەریەوە ھەبووە و زۆر حەزی لە موعەلەقاتی عەرەبی بووە و لە ساڵی ١٧٨٣ وەریگێراوەتە سەر زمانی ئەڵمانی.
جێ پەنجەکانی گۆتە دیارن بەسەر ژیانی شیعری و ئەدەبی و فەلسەفەدا و تاکو ئێستاش میژووی ئەدەب باسی کارە نەمرەکانی دەکات و بەیەکێک لەسامانەکانی کتێبخانەی جیھانی دەژمێردرێت، دوای ئەوەی کتێبخانەی ئەڵمانیا و جیھانی بەژمارەیەکی زۆر لەبەرھەمەکانی دەوڵەمەند کرد و تاکو ئێستاش مێژوو بە یەکێک لە ئەدیبە مەزنەکان ناوی دەبات لە ٢٢ مارسی ساڵی ١٨٣٢ لە تەمەنی ٨٢ ساڵیدا ماڵئاوایی لەژیان کردووە.
 | ئەم نووسەر، شاعیر یان شانۆنووس وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
- نووسەرانی ئاڵمانیی سەدەی ١٩یەم
- شانۆنامەنووسانی سەدەی ١٩یەم
- ڕۆماننووسانی سەدەی ١٩یەم
- شانۆنامەنووسانی ئاڵمانی
- ڕۆماننووسانی ئاڵمانی
- شاعیرانی سەدەی ١٩یەم
- زانایانی ڕەنگ
- فەیلەسووفانی ئاڵمانی
- شاعیرانی ئاڵمانی
- مردووانی ١٨٣٢
- لەدایکبووانی ١٧٤٩
- یۆھان ڤوڵفگانگ فۆن گۆتێ
- فەیلەسووفانی سروشتی
- مێژووناسانی ئاڵمانی
- نووسەرە ناخەیاڵییەکانی ئەڵمانیا
- فەیلەسووفانی کلتوور
- فەیلەسووفانی پەروەردە
- فەیلەسووفانی زمان
- فەیلەسووفانی زانست
- فەیلەسووفەکانی بواری زانستی کۆمەڵایەتی
- فەیلەسووفە سیاسەتمەدارەکان
- فەیلەسووفە کۆمەڵایەتییەکان