کۆنیشان
سیندرۆم یا بە کوردی کۆنیشان، (بە ئینگلیسی: Syndrome) بریتییە لە کۆمەڵێک نیشانە و ھێما کە نیشاندەری نه‌خۆشییه‌کی تایبەتە؛ کۆنیشان لە خۆگری:
نیشانەکانی نەخۆشی (کە نەخۆش بۆ خۆی دەردەبڕێ)، ھێماکانی پزیشکی (کە پزیشک پەی پێ دەبا) و دیاردە و دانستەگەلێ کە پێکەوە سەرھەڵدەدەن.
بۆ وێنە:
- کۆنیشانی ڕیخۆڵەی هەڵزرنگاو یا ئای.بی.ئێس (IBS)
- کۆنیشانی داون (Down syndrome)
- کۆنیشانی ژیلبێرت (Gilbert's syndrome)
نموونه‌کان[دەستکاری]
ئه‌م نه‌خۆشیه له‌نه‌خۆشیه هه‌ره‌کۆنه‌کانی جیهانه ،که ئافره‌ته‌کان له‌ڕابردوو وه منداڵان زیاتر تووشی بوونه،ئه‌میش کاتێک پیاوه‌کان به‌شه‌ر ده‌هاتن دوای شکستی لایه‌ک لایه براوه‌که خێزان و منداڵه‌کانی لایه شکسته‌که‌ی ده‌برد وه ژنه‌که پیاوه براوه‌که‌ی خۆش ده‌ویست و متمانه‌ی پێ ده‌کرد چونکه له‌و بڕوایه دابوو که ده‌توانێت بیپارێزێت،نموونه‌ی زیاتر:[١]
- منداڵێک که‌ڕووبه‌ڕوی مه‌ترسی بێته‌وه.
- ئافره‌تێک که‌ڕووبه‌ڕوی مه‌ترسی بێته‌وه.
- که‌سانی ئایینی و زۆر په‌یوه‌ست بوون به‌به‌رنامه‌یه‌کی دیاری کراو.
- که‌سانێک ڕووبه‌ڕوی ده‌ست درێژی سێکسی بوونه‌ته‌وه.
- که‌سانێک زیندانی کراون به هه‌ڵه.
جوله‌که‌کانی ئه‌ڵمانیا به‌رامبه‌ر هه‌ڵس و که‌وتی نازیه‌کان نموونه‌یه‌کی زیندوه .
هه‌موو ئه‌وکه‌سانه هه‌وڵ ده‌ده‌ن یاخود چاوه‌ڕێی قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌یه‌کی ئه‌سته‌م ده‌که‌ن ،به‌مه په‌نا بۆ تووند و تیژی و گرووپه تیرۆریستیه‌کان ده‌به‌ن.که‌سانێک زۆر به‌تووندی ڕێچکه‌ی ئایینێکیان گرتوه یاخود له‌کاتێکی دره‌نگ به ئایین ده‌گه‌ن یانیش له زۆر منداڵی وه‌ری ده‌گرێت بۆیه هه‌وڵ ده‌دات بیروڕایه‌که‌ی به‌سه‌ر که‌سانی تر بچه‌سپێنێت به‌مه به‌ره‌و تاوان ده‌ڕوات.
کۆنیشانی لیما[دەستکاری]
ئه‌م کۆنیشانه پێچه‌وانه‌ی کۆنیشانه‌که‌ی ستۆکهۆڵمه،که دزه‌کان باڕمته‌کانیان ده‌پارێزن و خۆشیان ده‌وێن:
ئه‌م ڕووداوه له شاری لیما ی پایته‌ختی پیڕۆ ڕووی دا له کونسولخانه‌ی ژاپۆن ،کاتێک کۆمه‌ڵه چه‌کدارێک له ١٩٩٦ هه‌ڵده‌کوتنه سه‌رکونسولخانه‌ی ژاپۆن و کارمه‌نده‌کان ده‌ست به‌سه‌ر ده‌که‌ن،چه‌کداره‌کان ده‌بنه دۆست و هاوڕێی بارمته‌کان٫ که که‌سانی باڵا و پله به‌رزیان تێدابوو .[٢]
کۆنیشانه‌کانی تر[دەستکاری]
- باتی هێرست: یه‌کێکه له به‌ناوبانگترین نمونه‌کانی کۆنیشان له ١٩٧٤ به‌سه‌ر خێزانی باتی هێرست دا هات،دوای ئه‌وه‌ی ئه‌ندامێکی خێزانه‌که‌یان له‌لایه‌ن گروپێکه‌وه ده‌ڕفێندرێت ،که‌سه‌که ده‌بێت به یه‌کێک له ئه‌ندامانی گروپه‌که.
- ئه‌لیزابێت سمارت:کچێك بوو له‌ته‌مه‌نی ١٤ ساڵان له‌لایه‌ن چه‌کدارێکه‌وه ده‌ست به‌سه‌ر ده‌کرێت له٢٠٠٢ .پاشان یه‌کتریان خۆش ده‌وێت و هاوسه‌رگیری ده‌که‌ن.
- ماری ماکلڕۆی:له ١٩٣٣ ڕفێندرا له‌لایه‌ن چوار که‌سه‌وه بۆماوه‌ی ٣٤ کاژێر ،پاشان ماری ده‌بێت به دۆستیان و چه‌کداره‌کانیش ده‌ستگیر ده‌کرێن،له‌ماوه‌ی زیندانیه‌کانیان ماری به‌به‌رده‌وامی سه‌ردانی ده‌کردن.
- جیسی لی دۆگارد:له ١٩٩٣ له‌لایه‌ن خێزانێکه‌وه ده‌ڕفێندرێت که ته‌مه‌نی ١١ ساڵ بوو پاشان ده‌بێته دۆستی خێزانه‌که‌و بۆ ماوه‌ی ١٨ ساڵ لایان ده‌مینێته‌وه.
- ناتاشا کامبۆش:له‌ساڵی١٩٩٨ ده‌ڕفێندرێت له لایه‌ن پیاوێکه‌وه کاتێک ته‌مه‌نی ١٠ ساڵ ده‌بێت ،تا ساڵی ٢٠٠٦ که‌س هه‌واڵی نازانێت ،ئاشکرابوو به هۆی گیان له‌ده‌ست دانی ڕفێنه‌ره‌که‌ی ،که دوای مردنی خۆی کوشت .
- شون هۆڕن بیک:له ته‌مه‌نی ١١ ساڵان له ٢٠٠٢ ڕفێندرا له ڕێگای قوتابخانه ،بۆ ماوه‌ی ٤ ساڵ مایه‌وه لای ڕفێنه‌ره‌که .
- ئه‌سیرات کلیڤلاند:دوای ١٠ ساڵ له ڕفاندنی هه‌واڵی پۆلیس ده‌دات،به‌ڵام له‌لایه‌ن پۆلیسه‌وه داواکه‌ی ڕه‌ت ده‌کرێته‌وه،به‌که‌سێکی نه‌خۆشی ناوزه‌ند کرد.
- زەینەب سەباح: رۆژی 12-7-2016 لە هه‌ولێر له‌لایه‌ن که‌سێکی نزیکی خێزانه‌که‌یان ڕفێندرا بۆ ماوه‌ی ١٠ ڕۆژ پاشان هاوسه‌رگیری له‌گه‌ڵ کرد و پۆلیس و ماڵه‌وه‌ی ئاگادارکرده‌وه که نه‌ڕفێندراوه.
وڵاتی تۆقێنه‌ر[دەستکاری]
لێره کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک به کۆمه‌ڵ تووشی ده‌بن و ئه‌و که‌سانه‌ی ده‌ستیان به‌سه‌ر وڵات داگرتوه وا ده‌زانن ده‌یان پارێزن،ئه‌م دیارده‌یه له زۆرینه‌ی وڵاته دیکتاتۆریه‌کان باوه،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که به‌کۆمه‌ڵ توشی بوون هه‌ستی پێناکه‌ن.
ئه‌مانه‌ش ببینه[دەستکاری]
