پێڕستی سووڕەتەکانی قورئان

قورئان دابەش کراوە بە ١١٤ پۆل کە درێژیان جیاوازە، ناسراون بە "سووڕەتەکان" (بە عەرەبی: السًّوَر) تاکەکەشی "سووڕەت" (سورة). ئەم سووڕەتانەش دەکرێن بە دوو بەش: سووڕەتی مەککەیی و سووڕەتی مەدینەیی، سووڕەتی مەککەی ئەو سووڕەتەیە کە لە شاری مەککە دابەزیوە، زۆرینەشی پێکدێت لە باسی بیروباوەڕ و پێویست بوون پێی و لێدانی نموونە بۆ ڕوونکردنەوە و جێگیرکردنی و ژمارەیان ٨٦ سووڕەتە، سووڕەتی مەدینەییش، ئەو سووڕەتەیە کە لە شاری مەدینە دابەزیوە، تیایاندا زۆر باسی یاسادانان و تەشریع و ڕوونکردنەوەی ئەحکام لە حەڕام و حەڵال کراوە. ھەروەھا زانایانی ئیسلام سوورەتەکانی قورئانییان دابەش کردووە بۆ سێ بەش بەپێی درێژیی، ئەمانیش: حەوت درێژەکان (السبع الطوال)؛ کە بریتین لە سوورەتی بەقەڕە و ئالی عیمڕان و نیسا و مائیدە و ئەنعام و ئەعڕاف و تەوبە. ناونراوە بە درێژەکان لەبەر درێژییەکەی. ھەروەھا "سەتەکان" (المئون)؛ ئەمانیش دوای حەوت درێژەکان دێن، بەمە ناونراوە چونکە ھەر سووڕەتێک لەمانە زیاتر یان نزیکەی سەت ئایەتە. وە (المثاني) ئەمەش ئەوەیە کە نزیکەی دووسەتە. موسڵمانانی سەردەمانی یەکەم ناویان لە سووڕەتەکان ناوە بەپێی دووبارە بوونەوەی بەکارھێنان، ھەروەک زانراوە کە عەرەب زۆرجاران بۆ ناونان لە شتێک شتێکی نامۆی یان سیفەتێکی تایبەتی بەکاردێنێت، یان چەند حوکمێک. ھەر بەمەش ناوەکانی سووڕەتەکانی قورئان ناونراوە، وەک ناونانی سووڕەتی بەقەڕە بەم ناوە لەبەر باسکردنی بەسەرھاتی مانگاکەی بەنی ئیسڕائیل، وە سووڕەتی نیسا چونکە ئەحکام و یاساکانی ژنی زۆر تیایدا باسکراوە، وە سووڕەتی ئیخلاس کە یەکتاپەرستیی دڵسۆزیی تیایە، وە بەم شێوەیە. یەکەم سووڕەت لە موسحەف سووڕەتی فاتیحەیە، وە سووڕەتە درێژەکانیش لە سەرەتای موسحەف و کورتەکانیش لە کۆتاییەکەی دانراوە، بۆیە ڕیزکردنی سووڕەتەکان بە ڕیزبەندی دابەزینییان نییە. ھەموو ئەو سووڕەتانەش بە بەسمەلە (بسم الله الرحمن الرحیم) دەست پێ دەکات، تەنھا سووڕەتی تەوبە نەبێت، زانایانیش بەم شێوەیە ئەمە شیدەکەنەوە کە لەبەرەوەی سوورەتی تەوبە تیایدا باسی جەنگ و دووڕووان دەکات و بەسمەلەش بەرەکەت و دڵنیاییە بۆیە شیاو نییە کە مونافیق و جەنگ و شەڕ بە بەسەمەلەوە باسی بکرێت، وە گووتراویشە کە عەرەب نەریتی وابوو ئەگەر ئەگەر لەنێوان دوو ھۆز پەیمان ھەبوو جا ویستییان ھەڵی وەشێننەوە ئەوا نامەیان بۆ دەنووسی بەبێ بەسمەلە، جا کاتێک سوورەتی تەوبە دابەزی و ئەو پەیمانەی نێوان محەممەد و موشریکانی ھەڵوەشاندەوە، عەلی کوڕی ئەبووتالیبی نارد، ئەویش لەسەری خوێندنەوە و بەسمەلەی نەکرد لەسەر نەریتی عەرەب. بەڵام سەرەڕای ئەمەش ژمارەی بەسمەلەکان دەگاتە ١١٤ تا لەگەڵ ژمارەی سووڕەتەکان بگونجێت، ئەمەش چونکە یەکێک لە بەسمەلەکان لە ناوەڕۆکی سووڕەتی نەمل ھاتووە، ئەوکاتەی کە پاشا سولەیمان نامەی نارد بۆ شاژنە بەڵقیس بە بەسمەلە دەستی پێکرد: ﴿إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ۝٣٠﴾ [نەمل:٣٠].

ھەر سووڕەتێک دابەش دەکرێت بۆ چەند ئایەێکی ژمارە جیاواز، درێژیشییان جیاوازە، کە ھەندێکیان پێکدێت لە چەند پیتێک و ھەندێکیشییان لە چەند ڕستەیەک. ئایەتە قورئانییەکان بەشێوەیەک دابەزیوە جیاواز لە شیعری عەرەبیی جاھلی لە کێش و سەروا، وە بەشێوەیەک ھاتووە نزیک لەو زاراوانەی دراوەتە پاڵ پێغەمبەرانی پەیمانی کۆن لە کتێبی پیرۆز، لەمانەش دا زانایانی ئیسلام وتویانە کە بۆ جەختکردنەوە لە پێغەمبەرایەتی موحەممەد و بۆ ئەوەی بەرەنگاری عەرەبە بتپەرستەکان ببێتەوە لەو شتەی کە خۆیان لێی شارەزان، ئەویش زمان و شیعرە، وە بۆ ئەوەی بیر بکەنەوە لە چۆنییەتی کەسێکی نەخوێندەوار کە نە شیعر دەخوێنێتەوە و لێی شارەزایە، شتێک بێنێت کە لە پاراوی و فەساحەتدا بەسەریدا زاڵە. سەبارەت بە ژمارەی ئایەتەکانیش زانراوە بە ئجتھاد و تێکۆشانی گەورە ھاوەڵان و تابعینەکان و ئەوانەی لێیان گێڕاونەوتەوە، دەقی قوڕئان پارێزراوە لای ئەوان بەڵام پێغەمبەر موحەممەد ژمارەی ئایەتەکانیانی بۆ دیاری نەکردوون تەنھا دوو سوورەت نەبێ، سووڕەتی مولک لە فەرموودەکەی کە تیایدا ئاماژە بە سوورەتی مولک دەکات و دەڵێت ٣٠ ئایەتە و لە سزای گۆڕ دەپارێزێت، وە سووڕەتی فاتیحە، بێجگە لەم دووە زانایانی ئیسلام ئجتھادییان کردووە بۆ زانینی سەرەتا و کۆتایی ئایەتەکان بۆیە ڕاجیاوازی درووسبوو لە نێوان ھەڵسەنگێنەران و بەمشێوەیەش ڕاجیایی لە ژمارەی ئایەتەکانیش درووست بوو، وە ھەندێک سووڕەتیش ھەڵسەنگێنەران لەسەر ژمارەی ئایەتەکانی پێکھاتوون بەڵام لە سەری ئایەتەکان ڕاجیاییان ھەیە، وە ھەندێک سووڕەتیش لەسەر ژمارەی ئایەتەکان و سەری ئایەتەکانیش پێکھاتوون. سەرەڕای ئەوەی کە زانایان لەسەر ئەوە یەکدەنگن کە ژمارەی ئایەتەکان لە ٦٠٠٠ کەمتر نییە، ئەوانەشی کە لەمە زیاتر دەڵێن وتویانە: ١٠٤ ئایەت، وتراویشە: ١٤ ئایەت، گوتراویشە: ٢١٩ ئایەت، وتراوە ٢٢٥ یان ٢٢٦ وتراویشە ٢٣٠ ئایەت. شایەنی ئاماژەپێکردنە کە ئختلاف و ڕاجیایی لە ژمارەی ئایەتەکان بە مانای بوونی دەقی جیاواز نایەت، تەنھا جیاوازییە لە سەرەتا و کۆتاکانی ئایەت.

پێڕستی سووڕەتەکان

پێڕستی سووڕەتەکانی قورئان:

سووڕەت	ژمارەکەی	لاپەڕەکەی	ژمارەی ئایەتەکانی (پەپێی گێڕانەوەی حەفس لە عاسمەوە)	جۆرەکەی بەپێی شوێنی دابەزین	نۆرەی دابەزین	سوژدە لەخۆ دەگرێت
فاتیحە	١	١	٧	مەککەیی	٥	نەخێر
بەقەڕە	٢	٢	٢٨٦	مەدینەیی	٨٧	نەخێر
ئال عیمڕان	٣	٥٠	٢٠٠	مەدینەیی	٨٩	نەخێر
نیسا	٤	٧٧	١٧٦	مەدینەیی	٩٢	نەخێر
مائیدە	٥	١٠٦	١٢٠	مەدینەیی	١١٢	نەخێر
ئەنعام	٦	١٢٨	١٦٥	مەککەیی	٥٥	نەخێر
ئەعڕاف	٧	١٥١	١٠٦	مەککەیی	٣٩	بەڵێ-ئایەتی ٢٠٦
ئەنفال	٨	١٧٧	٧٥	مەدینەیی	٨٨	نەخێر
تەوبە	٩	١٨٧	١٢٩	مەدینەیی	١١٣	نەخێر
یوونوس	١٠	٢٠٨	١٠٩	مەککەیی	٥١	نەخێر
ھوود	١١	٢٢١	١٢٣	مەککەیی	٥٢	نەخێر
یووسوف	١٢	٢٣٥	١١١	مەککەیی	٥٣	نەخێر
ڕەعد	١٤	٢٤٩	٤٣	مەدینەیی	٩٦	بەڵێ-ئایەتی ١٥
ئیبڕاھیم	١٤	٢٥٥	٥٢	مەککەیی	٧٢	نەخێر
حیجر	١٥	٢٦٢	٩٩	مەککەیی	٥٤	نەخێر
نەحل	١٦	٢٦٧	١٢٨	مەککەیی	٧٠	بەڵێ-ئایەتی ٤٩
ئیسڕا	١٧	٢٨٢	١١١	مەککەیی	٥٠	بەڵێ-ئایەتی ١٠٧
کەھف	١٨	٢٩٣	١١٠	مەککەیی	٦٩	نەخێر
مەڕیەم	١٩	٣٠٥	٩٨	مەککەیی	٤٤	بەڵێ-ئایەتی ٥٨
تاھا	٢٠	٣١٢	١٣٥	مەککەیی	٤٥	نەخێر
ئەنبیا	٢١	٣٢٢	١١٢	مەککەیی	٧٣	نەخێر
ئەلحەجج	٢٢	٣٣٢	٧٨	مەدینەیی	١٠٣	بەڵی لە دوو شوێندا-ئایەتی ١٨ و ئایەتی ٧٧
موئمینوون	٢٣	٣٤٢	١١٨	مەککەیی	٧٤	نەخێر
نووڕ	٢٤	٣٥٠	٦٤	مەدینەیی	١٠٢	نەخێر
فوڕقان	٢٥	٣٥٩	٧٧	مەککەیی	٤٢	بەڵێ-ئایەتی ٦٠
شوعەڕا	٢٦	٣٦٧	٢٢٧	مەککەیی	٤٧	نەخێر
نەمل	٢٧	٣٧٧	٩٣	مەککەیی	٤٨	بەڵێ-ئایەتی ٢٥
قەسەس	٢٨	٣٨٥	٨٨	مەککەیی	٤٩	نەخێر
عەنکەبووت	٢٩	٣٩٦	٦٩	مەککەیی	٨٥	نەخێر
ڕووم	٣٠	٤٠٤	٦٠	مەککەیی	٨٤	نەخێر
لوقمان	٣١	٤١١	٣٤	مەککەیی	٥٧	نەخێر
سەجدە	٣٢	٤١٥	٣٠	مەککەیی	٧٥	بەڵێ-ئایەتی ٢٥
ئەحزاب	٣٣	٤١٨	٧٣	مەدینەیی	٩٠	نەخێر
سەبا	٣٤	٤٢٨	٥٤	مەککەیی	٥٨	نەخێر
فاتر	٣٥	٤٣٤	٤٥	مەککەیی	٤٣	نەخێر
یاسین	٣٦	٤٤٠	٨٣	مەککەیی	٤١	نەخێر
ساففات	٣٧	٤٤٦	١٨٢	مەککەیی	٥٦	نەخێر
ساد	٣٨	٤٥٣	٨٨	مەککەیی	٣٨	بەڵێ-ئایەتی ٢٤
زوممەڕ	٣٩	٤٥٨	٧٥	مەککەیی	٥٩	نەخێر
غافر	٤٠	٤٦٧	٨٥	مەککەیی	٦٠	نەخێر
فوسسیلەت	٤١	٤٧٧	٥٤	مەککەیی	٦١	بەڵێ-ئایەتی ٢٤
شوڕا	٤٢	٤٨٣	٥٣	مەککەیی	٦٢	نەخێر
زوخڕوف	٤٣	٤٨٩	٨٩	مەککەیی	٦٣	نەخێر
دوخان	٤٤	٤٩٦	٥٩	مەککەیی	٦٤	نەخێر
جاسیە	٤٥	٤٩٩	٣٧	مەککەیی	٦٥	نەخێر
ئەحقاف	٤٦	٥٠٢	٣٥	مەککەیی	٦٦	نەخێر
موحەممەد	٤٧	٥٠٧	٣٨	مەدینەیی	٩٥	نەخێر
فەتح	٤٨	٥١١	٢٩	مەدینەیی	١١١	نەخێر
حوجوڕات	٤٩	٥١٥	١٨	مەدینەیی	١٠٦	نەخێر
قاف	٥٠	٥١٨	٤٥	مەککەیی	٣٤	نەخێر
زاریات	٥١	٥٢٠	٦٠	مەککەیی	٦٧	نەخێر
تووڕ	٥٢	٥٢٣	٤٩	مەککەیی	٧٦	نەخێر
نەجم	٥٣	٥٢٦	٦٢	مەککەیی	٢٣	بەڵێ-ئایەتی ٦٢
قەمەڕ	٥٤	٥٢٨	٥٥	مەککەیی	٣٧	نەخێر
ڕەحمان	٥٥	٥٣١	٧٨	مەدینەیی	٩٧	نەخێر
واقعە	٥٦	٥٣٤	٩٦	مەککەیی	٤٦	نەخێر
حەدید	٥٧	٥٣٧	٢٩	مەدینەیی	٩٤	نەخێر
موجادیلە	٥٨	٥٤٢	٢٢	مەدینەیی	١٠٥	نەخێر
حەشڕ	٥٩	٥٤٥	٢٤	مەدینەیی	١٠١	نەخێر
مومتەحینە	٦٠	٥٤٩	١٣	مەدینەیی	٩١	نەخێر
سەفف	٦١	٥٥١	١٤	مەدینەیی	١٠٩	نەخێر
جوموعە	٦٢	٥٥٣	١١	مەدینەیی	١١٠	نەخێر
مونافقوون	٦٣	٥٥٤	١١	مەدینەیی	١٠٤	نەخێر
تەغابون	٦٤	٥٥٦	١٨	مەدینەیی	١٠٨	نەخێر
تەلاق	٦٥	٥٥٨	١٢	مەدینەیی	٩٩	نەخێر
تەحریم	٦٦	٥٦٠	١٢	مەدینەیی	١٠٧	نەخێر
مولک	٦٧	٥٦٢	٣٠	مەککەیی	٧٧	نەخێر
قەلەم	٦٨	٥٦٤	٥٢	مەککەیی	٢	نەخێر
حاققە	٦٩	٥٦٦	٥٢	مەککەیی	٧٨	نەخێر
مەعارج	٧٠	٥٦٨	٤٤	مەککەیی	٧٩	نەخێر
نووح	٧١	٥٧٠	٢٨	مەککەیی	٧١	نەخێر
جن	٧٢	٥٧٢	٢٨	مەککەیی	٤٠	نەخێر
موزەممل	٧٣	٥٧٤	٢٠	مەککەیی	٣	نەخێر
موددەسیر	٧٤	٥٧٥	٥٦	مەککەیی	٤	نەخێر
قیامە	٧٥	٥٧٧	٤٠	مەککەیی	٣١	نەخێر
ئینسان	٧٦	٥٧٨	٣١	مەدینەیی	٩٨	نەخێر
موڕسەلات	٧٧	٥٨٠	٥٠	مەککەیی	٣٣	نەخێر
نەبەء	٧٨	٥٨٢	٤٠	مەککەیی	٨٠	نەخێر
نازیعات	٧٩	٥٨٣	٤٦	مەککەیی	٨١	نەخێر
عەبەس	٨٠	٥٨٥	٤٢	مەککەیی	٢٤	نەخێر
تەکویر	٨١	٥٨٦	٢٩	مەککەیی	٧	نەخێر
ئینفتاڕ	٨٢	٥٨٧	١٩	مەککەیی	٨٢	نەخێر
موتەففیفین	٨٣	٥٨٧	٣٦	مەککەیی	٨٦	نەخێر
ئینشقاق	٨٤	٥٨٩	٢٥	مەککەیی	٨٣	بەڵێ-ئایەتی ٢١
بوڕووج	٨٥	٥٩٠	٢٢	مەککەیی	٢٧	نەخێر
تارق	٨٦	٥٩١	١٧	مەککەیی	٣٦	نەخێر
ئەعلا	٨٧	٥٩١	١٩	مەککەیی	٨	نەخێر
غاشیە	٨٨	٥٩٢	٢٦	مەککەیی	٦٨	نەخێر
فەجڕ	٨٩	٥٩٣	٣٠	مەککەیی	١٠	نەخێر
بەلەد	٩٠	٥٩٤	٢٠	مەککەیی	٣٥	نەخێر
شەمس	٩١	٥٩٥	١٥	مەککەیی	٢٦	نەخێر
لەیل	٩٢	٥٩٥	٢١	مەککەیی	٩	نەخێر
زوحا	٩٣	٥٩٦	١١	مەککەیی	١١	نەخێر
شەڕح	٩٤	٥٩٦	٨	مەککەیی	١٢	نەخێر
تین	٩٥	٥٩٧	٨	مەککەیی	٢٨	نەخێر
عەلەق	٩٦	٥٩٧	١٩	مەککەیی	١	بەڵێ-ئایەتی ١٩
قەدڕ	٩٧	٥٩٨	٥	مەککەیی	٢٥	نەخێر
بەیینە	٩٨	٥٩٨	٨	مەدینەیی	١٠٠	نەخێر
زەلزەلە	٩٩	٥٩٩	٨	مەدینەیی	٩٣	نەخێر
عادیات	١٠٠	٥٩٩	١١	مەککەیی	١٤	نەخێر
قارعە	١٠١	٦٠٠	١١	مەککەیی	٣٠	نەخێر
تەکاسوڕ	١٠٢	٦٠٠	٨	مەککەیی	١٦	نەخێر
عەسڕ	١٠٣	٦٠١	٣	مەککەیی	١٣	نەخێر
ھومەزە	١٠٤	٦٠١	٩	مەککەیی	٣٢	نەخێر
فیل	١٠٥	٦٠١	٥	مەککەیی	١٩	نەخێر
قوڕەیش	١٠٦	٦٠٢	٤	مەککەیی	٢٩	نەخێر
ماعوون	١٠٧	٦٠٢	٧	مەککەیی	١٧	نەخێر
کەوسەر	١٠٨	٦٠٢	٣	مەککەیی	١٥	نەخێر
کافیڕوون	١٠٩	٦٠٣	٦	مەککەیی	١٨	نەخێر
نەسڕ	١١٠	٦٠٣	٣	مەدینەیی	١١٤	نەخێر
مەسەد	١١١	٦٠٣	٥	مەککەیی	٦	نەخێر
ئیخلاس	١١٢	٦٠٤	٤	مەککەیی	٢٢	نەخێر
فەلەق	١١٣	٦٠٤	٥	مەککەیی	٢٠	نەخێر
ناس	١١٤	٦٠٤	٦	مەککەیی	٢١	نەخێر

بەستەرە دەرەکییەکان

• إحصائيات القرآن الكريم - موقع أرقام
• سور القرآن الكريم، دراسة إحصائية - موقع المشكاة ١٧ی ئایاری ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.