شەڕی زستان

شەڕی زستان
بەشێکە لە	جەنگی جیھانیی دووەم
ناو بە زمانی فەرمی	talvisota
وڵات	یەکێتیی سۆڤیەت، فینلاند
جێ	فینلاند
لە دوای	Continuation War
ڕێکەوتی دەستپێکردن	٣٠ی تشرینی دووەمی ١٩٣٩
ڕێکەوتی کۆتاییھاتن	١٣ی ئازاری ١٩٤٠
ڕووداوە بەرچاوەکان	Moscow Peace Treaty
سەردەم	جەنگی جیھانیی دووەم
بەشداربوو	فینلاند، یەکێتیی سۆڤیەت
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شەڕی زستانە ململانێیەکی سەربازی بوو لە نێوان یەکێتی سۆڤیەت و فینلاند. لەشکرکێشی سۆڤیەت لە ٣٠ی تشرینی دووەمی ١٩٣٩ ڕوویدا، کە سێ مانگ دوای دەستپێکردنی جەنگی جیھانی دووەم بوو. ئەم شەڕە لە ١٣ی ئازاری ١٩٤٠ بە واژووکردنی پەیمانی ئاشتی مۆسکۆ کۆتایی ھات. لە ١٤ی کانوونی دووەمی ١٩٣٩ کۆمەڵەی گەلان ئەم وڵاتەی لە ئەندامێتی خۆی دەرکرد لەکاتێکدا دەستدرێژی سۆڤیەت بۆ سەر فینلاند بە نایاسایی ناوبرد.

فینلاند تا سەرەتای سەدەی نۆزدەیەم بە یەکێک لە پارێزگاکانی ئیمپراتۆرییەتی سوید دادەنرا. دوای چەندین شەڕ لە نێوان ھەردوولا، دواجار لە ساڵی ١٨٠٩، بەپێی پەیمانی حەمینە، فینلاند وەک دوکایەتییەکی سەربەخۆ پەیوەندی بە ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا کرد. لە سەرەتای قۆناغی سەربەخۆیی فینلاند ڕێڕەوێکی خێرای گەشەسەندنی پەیڕەو کرد. ئەمەش لە بوارە جیاوازەکاندا خێراتر بوو بەو چاکسازیانەی کە بەناوی ئەسکەندەری دووەمەوە، ئیمپراتۆری ڕووسیا ئەنجامدرا و دواجار فینلاند توانی ھێزی چەکداری خۆی ھەبێت لەو ماوەیەدا. لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە بزووتنەوەی سەربەخۆیی لە فینلاند دەستی بە دەرکەوتنی خۆی کرد، کە ڕووبەڕووی سەرکوتی ڕووسەکان و ھەڵوەشاندنەوەی ھێزە چەکدارەکانی بووەوە. ھەر بۆیە فینلەندییەکان بە ھاوکاری ئەڵمانییەکان کۆمەڵێک خۆبەخشی میلیشیای نھێنییان پێکھێنا. ئەم ھێزانە لە سەردەمی جەنگی جیھانی یەکەمدا لە بەرەی ڕۆژھەڵات دژی ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا و دواتر لە ڕێکخستنەوەی ھێزە چەکدارەکانی فینلەندا بەکارھێنران.

دوای شکستی ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا لە جەنگی جیھانی یەکەم و سەرھەڵدانی کۆمۆنیستەکان لەم وڵاتەدا، لە کانوونی دووەمی ساڵی ١٩١٧ سەربەخۆییی فینلاند لەلایەن ئەنجومەنی پیرانی وڵاتەکەیەوە ڕاگەیەندرا. تا کۆتایی ھەمان مانگ، حکوومەتەکەی ڤلادیمێر لینین لە ڕووسیای سۆڤیەت کە بەشدار بوو لە شەڕێکی ناوخۆدا و نەیتوانی زاڵ بێت بەسەر ئەم ناوچەیەدا، ھەروەھا دان بە سەربەخۆیی فینلانددا نا بە ھیوای گەڕانەوەی خۆبەخشانە بۆ ژێر کۆنترۆڵی ڕووسەکان. ڕاستەوخۆ دوای سەربەخۆیی، ململانێیەکی چەکداری لە نێوان لایەنگرانی کۆمۆنیزم کە بە «سوورەکان» ناسراوە بە یارمەتی ھێزە ڕووسییەکانی ئامادەبووو لەم وڵاتە و نەیارەکانی کە بە «سپی پێستەکان» ناسراون ڕوویدا، کە ناوی شەڕی ناوخۆی فینلاند بوو. ئەم جەنگە دواجار بە دەستێوەردانی ئەڵمانییەکان و شکستی کۆمۆنیستەکان کۆتایی ھات.