شاماران
شاماران (Şamaran) لە چاندی فۆلکلۆر و میتۆلۆژیای کوردیدا بووندارێکی ئەفساناوییە کە نێوەیەکی ژن و نێوەیەکی مارە و شای مارەکانە. وشەی شاماران لە زمانی کوردیدا لە دوو بەشی شا و ماران پێک ھاتووە. شاماران ماێیەخوای زانایی و ژیرییە و بە تایبەت لە ناوچەکانی کرماشانی ڕۆژھەڵات و دێرسم لە باکووری کوردستان زۆر لە چاندی خەڵکی کورد دەبینرێتەوە.
کوردەکانی کرماشان پێیان وایە کە شاماران شای مارەکان و دووپشکەکانە و بۆ ئەوەی کە دەرباسیان لە گەستنی ئەم گیانەوەرانە بێت، بۆ شاماران جۆرێک چێشتێک بە ناوی دانەکوڵانە دەکۆڵێنن.[١]
لە وێژەی کوردیدا[دەستکاری]
عەبدولسەمەد یەگیت نووسەری کورد ڕۆمانێک بە ناوی شاماران بە زمانی کوردیی کرمانجی نووسیوەتەوە.
لە ئایینی یارساندا[دەستکاری]
شاماران لە ئایینی یارساندا بوونەوەرێکی پیرۆزە و لە چەند شوێن ئاماژەی پێ کراوە. ھەندێک کەسایەتییەکانی پیرۆی یارسان خاوەنی زاتی شاماران زانراونەتەوە. تەیموور بانیارانی لە زاتە پیرۆەکانی یارسان لە کەڵامێکدا ئاماژە بەوە دەکات کە خاوەنی زاتی پیرۆزی شامارانە:[٢]
ئاراستە حوشمەت نە عام ئزھارم
بولبولم، گوڵم، ئاسام، شامارم
نیاز بۆ شاماران[دەستکاری]
لە ناوچەی کرماشان کە باوەر بە بوونی شاماران لە نێوان خەڵکی کوردی ناوچەکە زۆر بابە، ئاشێکی نەزری بۆ ئەم بوونەوەرە پیرۆزە دەکوڵێندرێت. بە باوەری کوردانی کرماشان شاماران فەرمانڕەوای جیھانی مارەکانە و دەسەڵاتی کاروباری مارەکان و گەزۆکەکان لە دەستی ئەودایە. بۆیە ژنانی ھەر بنەماڵە ھەرساڵە ئاشێک دەکوڵێنن و نەزری دەکەن بۆ شاماران. ئەم ئاشە تایبەتە کە داکوڵانەی شامارانی پێ دەڵێن، لە گەنم، نیسک، برنج، کەشک، ڕۆن، پیاز، نۆک و ئەدوا بەرھەم دەھێنرێت و لە نێوان دراوسێکان بڵاو دەکرێت.[٣]
پەرتووکناسی[دەستکاری]
- ڕەمەزانی، کەمال. ١٣٩٧(=٢٠١٨). شاماران در فرهنگ فولکلور کردستان (شاماران لە چاندی فۆلکلۆری کوردستاندا)، کرماشان: تاقبۆستان.
- ناکامورا، تۆرۆ. ٢٠١٩. مارەکان، باڵندەکان و خەیاڵەکان: گۆبەکلی تەپە و گۆچانەکەی ھێرمەس (بە ئینگلیزی)، پیتسبۆرگ: دۆڕەنس.
- ئێجکامب، دیان. ٢٠٠٨. ئاگرێک لە ناخی دڵمدا: چیرۆکە کوردییەکان (ئینگلیزی)، پەرتووکخانەی بێسنوور.
- بانیارانی، تەیموور. کەلام حەزرەت شاتەیموور بانیارانی، کۆکردن لە سەید مێھرداد موشەعشەعی و سەید داریووش میرەبەیگی.
- جەعفەربەیگی، خەسرەو. ١٣٨٢(=٢٠٠٣). مردمشناسی قوم کرد با تکیە بر ایل کلھر (مرۆڤناسیی گەلی کورد بەپێی عەشیرەتی کەڵھوڕ)، کرماشان: زانیار، چاپی یەکەم.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ ھەواڵدەریی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا): دانەکوڵانە چێشتێک بۆ دەرھینانی ددان، ھەتا نەزرەک بۆ شاماران (فارسی)، نووسراوی ١٥ی شوباتی ٢٠٢٠؛ سەردان لە ٢ی تەممووزی ٢٠٢٠.
- ^ بانیارانی، تەیموور، کەڵام حەزرەت شاتەیموور، پ ٦.
- ^ جەعفەربەیگی، ١٣٨٢، ۲۹۰.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شاماران تێدایە. |