جەنگی ئەلبابەین

جەنگی ئالبابەین
بەشێک لە شەڕەکانی خاچھەڵگران
ئەم نەخشە ئاماژە بە داگیردنی میسر لەلایەن خاچھەڵگرەکان
ڕێکەوت ١٨ی ئازاری ١١٦٧ شوێن گیزە، میسر ئەنجام زەگییەکان سەرکەوتن
شەڕکەرەکان
شانشینی قودس	دەوڵەتی زەنگی
فەرماندە و سەرکردەکان
ئەمالریکی یەکەمی قودس	ئەسەدەددین شێرکۆ سەلاحەدینی ئەییووبی
ھێز
٣٧٤ شوڕشگێڕ، ھەندێک تیرھەڵگری ئەسپ و چەندین خاچھەڵگری لاتینی تر	٢،٠٠٠
زەرەر و زیانە گیانییەکان
١٠٠ شۆرشگێر	نەزانراو

جەنگی ئەلبابەین لە ١٨ی ئازاری ساڵی ١١٦٧ لە کاتی داگیرکردنی سێیەمی خاچھەڵگران بۆ سەر میسر ڕوویدا. پاشای ئەمالریکی یەکەمی قودس، و سوپای زەنگید لەژێر دەستی شێرکۆ، ھەردووکیان ھیوایان دەخواست کۆنترۆڵی میسر لە دەستی خەلافەتی فاتمییەکان بگرن. سەلاحەدین وەک بەرزترین ئەفسەری شێرکۆ لە شەڕەکەدا کاری کردووە. ئەنجامەکەی یەکسانبوونی تاکتیکی بوو لە نێوان ھێزەکاندا، لەگەڵ ئەوەشدا خاچھەڵگرەکان نەیانتوانی دەستیان بە میسر بگات.

دوای مردنی عیماددین زەنگی، کوڕەکەی، نورەدین لە حەلەب ھاتە سەر دەسەڵات. لە ساڵی ١١٥٤دا کۆنترۆڵی دیمەشقیبەدەستھێنا کاتێک کەس لە دەسەڵاتدا نەبوو بەسەر شارەکەدا. ئەو بوو بە یەکەم سلجوقییەکان لە ساڵانی ١٠٩٠ەوەکە باکوور و باشووری سووریا یەکخست. نورەدین لە کاتی شەڕی دژی فرانک ئایدیاڵە جیھادییەکانی لە باوەش گرت و کەسایەتییەکیگرنگ بوو لە بوژانەوەی قودس.

وەزیر شەوار دەسەڵاتی تەواوی بەسەر فاتمییەکاندا ھەبوو و ڕاوێژکاری خەلافەت بوو. شاوار پێویستی بەپشتیوانی ژەنەڕاڵەکانی نوردین ھەبوو بۆ ئەوەی کۆنتڕۆڵی بکات. شاوار بۆ یارمەتی ڕووی لە شێرکۆ کرد. دوایئەوەی شاوار زانی نرخەکەی شێرکۆ بۆ شەڕکردن بۆی زیاترە لەوەی کە ئامادەیە بیدات، شاوار ڕووی لە ئەمالریچ کرد. شێرکۆ خەریک بووئامادە بێت خاکێکی تایبەت بە خۆی لە میسر دابمەزرێنێت کاتێک ئەمالریکی یەکەم داگیری کرد. دوای چەند مانگێک لە بانگەشەکردن، شێرکۆ ناچار بوو بکشێتەوە.

شێرکۆ توانای بەڕێوەبردنی سیاسەتی ھەبوو و ئاواتەخواز بوو ببێتە دەستی ڕاستی نورەدین. شێرکۆ لە جەنگی ئیناب لە ساڵی١١٤٩دا شەڕی کردبوو، لە شەڕەکەدا ڕەیمۆندی ئەنتیکەی کوشتبوو کە یەک بە یەک لەگەڵیدا شەڕی دەکرد. دوای ئەو شەڕە ناوبانگیخۆی بەدەستھێنا بەھۆی گرنگیدان بە وردەکارییەکان و باشییەکەی بە تاکتیک. کاتێک نوردەدین لە ساڵی ١١٥٤دا دیمەشقی گرت، شێرکۆینارد بۆ پێش باڵیۆزەکان بۆ دانوستان لەسەر مەرجەکانی ھێڵە سنوورییەکانی نێوان دیمەشق و حەلەب.

ئەمالریکی یەکەم پاشای قودس بوو، و لە ساڵی ١١٦٣ تا ١١٧٤ دەسەڵاتی ھەبوو. ئەمالریک لە ساڵی ١١٦٧ ویستویەتی سوپای زەنگیدلەناوببات کە لەلایەن نور ئەلدین لە سووریاوە نێردراوە. ئەمالریک پشتی بە فەرمانی سەربازی بەستبوو بۆ داگیرکردنی میسر. فەرمانە سەربازییەکان فەرمانێکی مەسیحییە لە شوڕشگێڕایەتی. فەرمانە سەربازییەکان بۆ شۆڕشگێڕانیھۆسپیتلەرو شۆڕشگێڕانی تەمپلەر دانران کە دژی بتپەرستان یانموسڵمانان، یان لە خاکە پیرۆزەکاندا بچنە لای ھەرکەسێک کە گۆشەگیری لەسەر بیروباوەڕ و پراکتیزە مەسیحییەکان بکات. وەسوەسەی ئامالریکدەستبەسەرداگرتنی میسر بوو، دوای ئەوەی سەرەتا ھەوڵیدا ھاوڕێیەتی میللەت بکات. دواتر بڕیاریدالە ژێر دەستی سەڵاحەدین خزمەت بکات دوای ئەوەی لە ساڵی ١١٧١ خۆی بە سوڵتان ڕاگەیاند.

یەکێکی دیکە لە بەشداربووانی سەرەکی لە شەڕی ئەلبابەین سەلاحەدین بوو. سەڵاحەدین لە تەمەنی ١٤ ساڵیداچووە ناو سوپاوە. لە تەمەنی ١٨ ساڵیدا، پلەیبەرزکرایەوە بۆ ئەفسەری سوپا بۆ نورەدین. سەرەتا سەڵاحەدین ئامادە نەبوو لەگەڵ مامی شێرکۆ بچێت بۆ ئەوەی دەست بەسەر میسردابگرێت. سەڵاحەدین تەنھا لەبەرئەوەی شێرکۆ بنەماڵە بوو بەم کارە ڕازی بوو. ھەزاران سەرباز و پاسەوانەکانی و ٢٠٠ ھەزار پارچە زێڕیبردە میسر، بۆ ئەوەی دەست بەسەر میللەتەکەدا بگرێت.

چونکە ئەمەلریک ھاوپەیمان و پارێزەری حکوومەتی فاتمییەکان بوو، شەڕکردن لە شەڕی ئەلبابەین لە بەرژەوەندی ئەو بوو. لە سەردەمیدەسەڵاتی خۆیدا چەند جارێک میسری داگیر کرد. ئەم ھەڵمەتانە زۆر سەرکەوتوو نەبوون، چونکە ھەمیشە تووشی ئاڵۆزییەکان دەبوون کەھەر جارێک شکستیان دەھێنا. نورەدین ستراتیژی شەڕی لە لایەنی موسڵمانانەوە ڕێکخست. نورەدینئەو سەرکردە موسڵمانانە بوو کە سووریای یەکخست. سەربازەکان لەلایەنشێرکۆوە سەرکردایەتی دەکران. بەو پێیەی ھەردوولا دەیانویست بەرپرسی میسر بن، ھەرکەسێک لە شەڕەکەدا بباتەوە ئەو ئامانجەی بەدیدێنێت. ئەم پێشبڕکێیە شەڕی ئەلبابەینی لە ساڵی ١١٦٧دا ھێنایە ئاراوە.