فریدریش ئێنگڵس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو |
بەسەرداچوونەوە |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{یەک سەرچاوە}} |
{{یەک سەرچاوە}} |
||
{{داتابۆکس-کەسایەتی}} |
|||
[[پەڕگە:Engels.jpg|thumb|فرێدریش ئەنگەڵس]] |
|||
| ⚫ | '''فریدریش ئێنگڵس''' ({{بە ئەڵمانی|Friedrich Engels}}) (٢٨ی تشرینی دووەمی ١٨٢٠ –- ٥ی ئابی ١٨٩٥) [[فەیلەسووف]]، ئابوورناس، مێژووناس، و سیاسەتوانێکی ئەڵمانی بوو. ھاوڕێی [[کارڵ مارکس]] بوو، لەگەڵ مارکس [[مانیفێستی کۆمۆنیست]]یان نووسی. ئێنگڵس پێشنووسەکەی نووسی و مارکسیش ڕاڤەکەی دوایی تەواو کرد. لە ساڵی ١٨٤٥ کتێبێکی بڵاوکردەوە لەسەر بارودۆخی کرێکارانی ئینگڵتەرا، و لەگەڵ ھاوڕێکەی کارڵ مارکس کتێبی [[سەرمایە (کتێب)|سەرمایە]]یان چاپ کرد. ئێنگڵس دوای مردنی مارکس سەختترین ئەرکی پێ سپێردرا، دەبوایە یاداشتەکان و تەواوی پێشنووسە قەبەکانی بەشی ٢.٢ی سەرمایەی مارکس تەواو بکا. بەشی سێیەمی ئەو کارە دە ساڵی خایاند. |
||
| ⚫ | ''' |
||
== ژیان == |
== ژیان == |
||
لە بارمن، لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن |
لە بارمن، لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن جوولەکە، لە ساڵی ١٨٢٠ لەدایک بوو. کوڕی کارخانەدارێکی قوماشسازی دەوڵەمەندی شاری بێرمان بوو. سەردەمی ئەو سەردەمێکی ئاڵۆزی کۆمەڵایەتی و ئابووری بوو، کە بووە بزوێنەرەی بیروباوەڕی تازە، زانست، تیۆری و ئیسمەکان، بەر لەوەی چاوی بە بەڕێوەبەری ڕۆژنامەی ڕادیکاڵی "Neue Rheinsche" واتە «خاخامی کۆمنیستان» [[مۆسێز ھێس]] (Moses Hess) بکەوێت، ھێگلیستێکی لاو بوو. ئێنگڵس لە ساڵانی ١٨٤٢-١٨٤٤ لە [[مانچستەر]] دەژیا، ئەو شوێنەی کە باوکی کارخانەیەکی لێ ھەبوو. ھەر لەوێش بوو بناغەی بیری ئابوورە کۆمنیستییەکەی درێژەدا. لە مانچستەر بوو ئەو کە بۆچوونەی بۆ ھات کە فاکتۆرە ئابوورییەکان لە مێژوودا چەندە گرینگن و ھەر ئەوەش بناغەی جیھانبینیی ئەوی پێک ھێناوە. |
||
== کارەکان == |
== کارەکان == |
||
یەکێک لە |
یەکێک لە نووسراوە بەناوبانگەکانی ئێنگڵس کتێبی «[[بنچینەی خێزان، موڵکایەتی تایبەت و دەوڵەت]]»ە، ١٨٨٤. |
||
== سەرچاوەکان == |
== سەرچاوەکان == |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٨:١٠، ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢١
 | ئەم وتارە بەزۆری یان بەتەواوی پشت بە تەنیا یەک سەرچاوە دەبەستێت. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
| فریدریش ئێنگڵس | |
|---|---|
 | |
Friedrich Engels  | |
| لەدایکبوون | ٢٨ی تشرینی دووەمی ١٨٢٠ Barmen (شانشینی پرووسیا) |
| مەرگ | ٥ی ئابی ١٨٩٥ (٧٤ ساڵ ژیاوە) لەندەن |
| زانکۆ |
|
| پیشە | ئابووریناس، social scientist، political theorist، فەیلەسووف، نووسەر، شۆڕشگێڕانە، کۆمەڵناس، women's rights activist، ڕۆژنامەوان |
| کارەکان | Socialism: Utopian and Scientific، ئایدیۆلۆژیای ئەڵمانی، مانیفێستی کۆمۆنیست |
| حیزب | کۆمەڵەی کۆمۆنیست |
| باوان |
|
فریدریش ئێنگڵس (بە ئەڵمانی: Friedrich Engels) (٢٨ی تشرینی دووەمی ١٨٢٠ –- ٥ی ئابی ١٨٩٥) فەیلەسووف، ئابوورناس، مێژووناس، و سیاسەتوانێکی ئەڵمانی بوو. ھاوڕێی کارڵ مارکس بوو، لەگەڵ مارکس مانیفێستی کۆمۆنیستیان نووسی. ئێنگڵس پێشنووسەکەی نووسی و مارکسیش ڕاڤەکەی دوایی تەواو کرد. لە ساڵی ١٨٤٥ کتێبێکی بڵاوکردەوە لەسەر بارودۆخی کرێکارانی ئینگڵتەرا، و لەگەڵ ھاوڕێکەی کارڵ مارکس کتێبی سەرمایەیان چاپ کرد. ئێنگڵس دوای مردنی مارکس سەختترین ئەرکی پێ سپێردرا، دەبوایە یاداشتەکان و تەواوی پێشنووسە قەبەکانی بەشی ٢.٢ی سەرمایەی مارکس تەواو بکا. بەشی سێیەمی ئەو کارە دە ساڵی خایاند.
ژیان
لە بارمن، لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن جوولەکە، لە ساڵی ١٨٢٠ لەدایک بوو. کوڕی کارخانەدارێکی قوماشسازی دەوڵەمەندی شاری بێرمان بوو. سەردەمی ئەو سەردەمێکی ئاڵۆزی کۆمەڵایەتی و ئابووری بوو، کە بووە بزوێنەرەی بیروباوەڕی تازە، زانست، تیۆری و ئیسمەکان، بەر لەوەی چاوی بە بەڕێوەبەری ڕۆژنامەی ڕادیکاڵی "Neue Rheinsche" واتە «خاخامی کۆمنیستان» مۆسێز ھێس (Moses Hess) بکەوێت، ھێگلیستێکی لاو بوو. ئێنگڵس لە ساڵانی ١٨٤٢-١٨٤٤ لە مانچستەر دەژیا، ئەو شوێنەی کە باوکی کارخانەیەکی لێ ھەبوو. ھەر لەوێش بوو بناغەی بیری ئابوورە کۆمنیستییەکەی درێژەدا. لە مانچستەر بوو ئەو کە بۆچوونەی بۆ ھات کە فاکتۆرە ئابوورییەکان لە مێژوودا چەندە گرینگن و ھەر ئەوەش بناغەی جیھانبینیی ئەوی پێک ھێناوە.
کارەکان
یەکێک لە نووسراوە بەناوبانگەکانی ئێنگڵس کتێبی «بنچینەی خێزان، موڵکایەتی تایبەت و دەوڵەت»ە، ١٨٨٤.
