کۆمەڵە (ماتماتیک): جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٠:١٩، ٥ی شوباتی ٢٠١٠

کۆمەڵ^[١]^[٢] یان تاقم^[٣] (بە کورمانجی: کۆم، Kom^[٤] ^[٥]؛ بە ئینگلیسی: Set؛ بە عەرەبی: مجموعھ) دەستەیەک لە شتانی لێک جیاوازە. کۆمەڵەکان لە بناخەییترین چەمکەکانی بیرکارین. ئەگەرچی بیرۆکەی کۆمەڵ لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەھەمدا داھێنرا، بەڵام ئێستاکە بەشێکی ھەمیشە حازری بیرکارییە و دەکرێت وەکوو بنەڕەتێک کەڵکی لێ وەربگیردرێت بۆ بیناکردنی تەواوی زانستی بیرکاری لە سەری.

پێناسە

گیۆرگ کانتۆر داھێنەری سەرەکیی تیۆریی کۆمەڵ، بەم جۆرە کۆمەڵ پێناسە دەکات:

کاتێ دەڵێین "کۆمەڵ" مەبەستمان ھەر دەستەیەکە وەکوو M لە ناو گشتێک لە شتگەلی جیاواز و دیاریکراو کە لێیان تێدەگەین یان بیریان لێ دەکەینەوە (پێیان دەگوترێت ئەندامانی کۆمەڵی M). ^[٦]

ئاندامانی یەک کۆمەڵ دەتوانن ھەر شتێک بن: ژمارەکان، خەڵک، پیتەکانی ئەلفبێ، و ... . بە پێکھات کۆمەڵەکان بە پیتی گەورە نیشاندەدرێن. ڕستەی دوو کۆمەڵی A و B پێکەوە بەرانبەرن واتە A و B ڕێک ھەمان ئەندامانیان ھەیە (ھەر ئەندامی A ئەندامی Bیە و بەپێچەوانەش).

پێویستە ھەرکام لە ئەندامانی یەک کۆمەڵ تاک^[٧] بێت؛ ناکرێ ھیچ دوو ئەندامێک یەکسان بن. ھەموو کردارەکانی کۆمەڵ ئەم تایبەتمەندییە کە ھەر ئەندامی کۆمەڵ دەبێت تاک بێت دەپارێزن. بە پێچەوانەی پاشیەکییەوە، ڕیـزی ھەڵکەوتنی ئەندامەکانی کۆمەڵ گرنگ نیە. واتە، بۆ نموونە، کۆمەڵی {A، B، C} یەکسانە لەگەڵ کۆمەڵی {C، B، A}.

لە ڕاستیدا، ئەو پێناسەیە لە سەرەوە بۆ کۆمەڵ کرا تەواو نیە و لە بیرکاریدا چەمکی کۆمەڵ بەبێ پێناسە وەردەگیردرێت.

سەرچاوەکان

^ فەرهەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان بۆ وشەی مجموعه دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە، کۆ.
^ فەرهەنگی عەرەبی-کوردیی زاراوەگەلی ڕاگەیاندن و کارگێڕی و قوتابخانەیی بۆ وشەی مجموعة دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە.
^ فەرهەنگی زانستیی پەرتووک بۆ وشەی Subset دایناوە: ژێـرتاقم.
^ حەسەن گونەیلی، پرتووکا ماتەماتیکا کوردی، ماڵپەڕی ماتەماتیکا کوردی: [١]، [٢]
^ وێبلاگی بیرکاری
^ By a "set" we mean any collection M into a whole of definite, distinct objects m (which are called the "elements" of M) of our perception or of our thought. ویکیپیدیای ئینگلیسی، ١٢ ئەیلوول ٢٠٠٩
^ تاقانە، Unique

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] فەرهەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان بۆ وشەی مجموعه دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە، کۆ.

[2] فەرهەنگی عەرەبی-کوردیی زاراوەگەلی ڕاگەیاندن و کارگێڕی و قوتابخانەیی بۆ وشەی مجموعة دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە.

[3] فەرهەنگی زانستیی پەرتووک بۆ وشەی Subset دایناوە: ژێـرتاقم.

[4] حەسەن گونەیلی، پرتووکا ماتەماتیکا کوردی، ماڵپەڕی ماتەماتیکا کوردی: [١]، [٢]

[5] وێبلاگی بیرکاری

[6] By a "set" we mean any collection M into a whole of definite, distinct objects m (which are called the "elements" of M) of our perception or of our thought. ویکیپیدیای ئینگلیسی، ١٢ ئەیلوول ٢٠٠٩

[7] تاقانە، Unique

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
 [[پەڕگە:Venn A intersect B.svg|thumb|left]]
 '''کۆمەڵ'''<ref>[[فەرهەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]] بۆ وشەی ''مجموعه'' دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە، کۆ. </ref><ref>[[فەرهەنگی زاراوە|فەرهەنگی عەرەبی-کوردیی زاراوەگەلی ڕاگەیاندن و کارگێڕی و قوتابخانەیی]] بۆ وشەی ''مجموعة'' دایناوە: کۆمەڵ، کۆمەڵە. </ref> یان '''تاقم'''<ref>[[فەرهەنگی زانستیی پەرتووک]] بۆ وشەی ''Subset'' دایناوە: [[ژێـرتاقم]]. </ref> (بە [[کورمانجی]]: ''کۆم، Kom''<ref>[[حەسەن گونەیلی]]، [[پرتووکا ماتەماتیکا کوردی]]، ماڵپەڕی ماتەماتیکا کوردی: [http://www.matematikakurdi.com/index.php?option=com_content&view=article&id=40:ferhenga-matematike&catid=25:matematik&Itemid=28]، [http://www.matematikakurdi.com/index.php?option=com_content&amp;view=category&amp;id=35:kom&amp;Itemid=54&amp;layout=default]</ref>
-<ref>[http://birkari.blogspot.com/ وێبلاگی بیرکاری]</ref>؛ بە ئینگلیسی: ''Set''؛ بە عەرەبی: ''مجموعه'') دەستەیەک لە شتانی لێک جیاوازە. کۆمەڵەکان لە بناخەییترین [[چەمک]]ەکانی [[بیرکاری]]ن. ئەگەرچی [[بیرۆکەی کۆمەڵ]] لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەهەمدا داهێنرا، بەڵام ئێستاکە بەشێکی هەمیشە حازری بیرکارییە و دەکرێت وەکوو بنەڕەتێک کەڵکی لێ وەربگیردرێت بۆ بیناکردنی تەواوی زانستی بیرکاری لە سەری.
+<ref>[http://birkari.blogspot.com/ وێبلاگی بیرکاری]</ref>؛ بە ئینگلیسی: ''Set''؛ بە عەرەبی: ''مجموعھ'') دەستەیەک لە شتانی لێک جیاوازە. کۆمەڵەکان لە بناخەییترین [[چەمک]]ەکانی [[بیرکاری]]ن. ئەگەرچی [[بیرۆکەی کۆمەڵ]] لە کۆتاییی سەدەی نۆزدەھەمدا داھێنرا، بەڵام ئێستاکە بەشێکی ھەمیشە حازری بیرکارییە و دەکرێت وەکوو بنەڕەتێک کەڵکی لێ وەربگیردرێت بۆ بیناکردنی تەواوی زانستی بیرکاری لە سەری.
 == پێناسە ==
-[[گیۆرگ کانتۆر]] داهێنەری سەرەکیی ''تیۆریی کۆمەڵ''، بەم جۆرە ''کۆمەڵ'' پێناسە دەکات:
+[[گیۆرگ کانتۆر]] داھێنەری سەرەکیی ''تیۆریی کۆمەڵ''، بەم جۆرە ''کۆمەڵ'' پێناسە دەکات:
 <blockquote>
-کاتێ دەڵێین "کۆمەڵ" مەبەستمان هەر دەستەیەکە وەکوو ''M'' لە ناو گشتێک لە شتگەلی جیاواز و دیاریکراو کە لێیان تێدەگەین یان بیریان لێ دەکەینەوە (پێیان دەگوترێت ئەندامانی کۆمەڵی ''M''). <ref>
+کاتێ دەڵێین "کۆمەڵ" مەبەستمان ھەر دەستەیەکە وەکوو ''M'' لە ناو گشتێک لە شتگەلی جیاواز و دیاریکراو کە لێیان تێدەگەین یان بیریان لێ دەکەینەوە (پێیان دەگوترێت ئەندامانی کۆمەڵی ''M''). <ref>
 <span dir=ltr>By a "set" we mean any collection M into a whole of definite, distinct objects m (which are called the "elements" of M) of our perception or of our thought. </span>
 [http://en.wikipedia.org/wiki/Set_(mathematics) ویکیپیدیای ئینگلیسی، ١٢ ئەیلوول ٢٠٠٩]
@@ ھێڵی ١٢: / ھێڵی ١٢: @@
 </blockquote>
-[[ئەندام (بیرکاری)|ئاندامانی یەک کۆمەڵ]] دەتوانن هەر شتێک بن: ژمارەکان، خەڵک، پیتەکانی ئەلفبێ، و ... . بە پێکهات کۆمەڵەکان بە پیتی گەورە نیشاندەدرێن. ڕستەی ''دوو کۆمەڵی A و B پێکەوە بەرانبەرن'' واتە ''A'' و ''B'' ڕێک هەمان ئەندامانیان هەیە (هەر ئەندامی A ئەندامی Bیە و بەپێچەوانەش).
+[[ئەندام (بیرکاری)|ئاندامانی یەک کۆمەڵ]] دەتوانن ھەر شتێک بن: ژمارەکان، خەڵک، پیتەکانی ئەلفبێ، و ... . بە پێکھات کۆمەڵەکان بە پیتی گەورە نیشاندەدرێن. ڕستەی ''دوو کۆمەڵی A و B پێکەوە بەرانبەرن'' واتە ''A'' و ''B'' ڕێک ھەمان ئەندامانیان ھەیە (ھەر ئەندامی A ئەندامی Bیە و بەپێچەوانەش).
-پێویستە هەرکام لە ئەندامانی یەک کۆمەڵ تاک<ref>تاقانە، Unique</ref> بێت؛ ناکرێ هیچ دوو ئەندامێک یەکسان بن. هەموو [[کردارەکانی کۆمەڵ]] ئەم تایبەتمەندییە کە هەر ئەندامی کۆمەڵ دەبێت تاک بێت دەپارێزن. بە پێچەوانەی [[پاشیەکی]]یەوە، ڕیـزی هەڵکەوتنی ئەندامەکانی کۆمەڵ گرنگ نیە. واتە، بۆ نموونە، کۆمەڵی {A, B, C} یەکسانە لەگەڵ کۆمەڵی {C, B, A}.
+پێویستە ھەرکام لە ئەندامانی یەک کۆمەڵ تاک<ref>تاقانە، Unique</ref> بێت؛ ناکرێ ھیچ دوو ئەندامێک یەکسان بن. ھەموو [[کردارەکانی کۆمەڵ]] ئەم تایبەتمەندییە کە ھەر ئەندامی کۆمەڵ دەبێت تاک بێت دەپارێزن. بە پێچەوانەی [[پاشیەکی]]یەوە، ڕیـزی ھەڵکەوتنی ئەندامەکانی کۆمەڵ گرنگ نیە. واتە، بۆ نموونە، کۆمەڵی {A، B، C} یەکسانە لەگەڵ کۆمەڵی {C، B، A}.
 لە ڕاستیدا، ئەو پێناسەیە لە سەرەوە بۆ کۆمەڵ کرا تەواو نیە و لە بیرکاریدا چەمکی کۆمەڵ بەبێ پێناسە وەردەگیردرێت.
@@ ھێڵی ٢٢: / ھێڵی ٢٢: @@
 {{reflist}}
 {{کورت}}
 [[پۆل:بیرکاری]]