بەڵگە (لۆژیک)

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

لە لۆژیکدا، بەڵگە کۆی چەن قەزیەی زانراوە کە قەزیەیەکی نەزانراوی پێ بدۆزرێتەوە.[١] بەو قەزیە زانراوانە دەڵێن پێشەکییەکان و، بۆ ئەوە دێن کە ڕادەی دروستی و ڕەواییی قەزیە نەزانراوەکە کە پێی دەڵێن ئاکام، دیاری بکەن.[٢]

بەڵگەھێنانەوە چەن شێوەی هەیە: ھەڵھێنجان، ئیستیقرا، پێکچوواندن، ڕفاندن و، چەن شێوەی تریش. لە ناو ئەمانە، ھەڵھێنجان (کە قیاسیشی پێ دەوترێ) و ئیستیقرا ناسراوترن.

بەڵگەھێنانەوەی قیاسی[دەستکاری]

بەڵگە قیاسییەکان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ڕاستبوونی بەشی کۆتایی، ئاکام یان شوێنھاتی لۆژیکیی پێشەکییەکانە. بۆ وێنە: کاتێک باران دەبارێ، چیمەنەکان تەڕ دەبن. ئێستاش باران دەبارێ، کەوایە، چیمەنەکان تەڕن.

پێشەکییەکان:

  • کاتێک باران دەبارێ، چیمەنەکان تەڕ دەبن
  • ئێستا باران دەبارێ

کۆتایی (ئاکام):

  • ئێستا چیمەنەکان تەڕن.

بەڵگەھێنانەوەی ئیستیقرایی[دەستکاری]

بەڵگە ئیستیقرایییەکان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ڕاستبوونی بەشی کۆتایی لەلایەن پێشەکییەکانەوە پشتیوانیی لێ دەکرێ. بۆ وێنە: ھەرجار کە باران باریوە چیمەکانیش تەڕ بووگن. کەوایە، کاتێک باران ببارێ، چیمەنەکان تەڕ دەبن.

پێشەکییەکان:

  • ھەرجار کە باران باریوە چیمەکانیش تەڕ بووگن.

کۆتایی (ئاکام):

  • کاتێک باران ببارێ، چیمەنەکان تەڕ دەبن.

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ خوانساری, محمد (1356). فرھنگ اصطلاحات منطقی. بنیاد فرھنگ ایران. p. 73. حجت: مجموع قضایای معلوم [است] کە موجب کشف قضیەای مجھول شود.
  2. ^ Ralph H. Johnson, Manifest Rationality: A pragmatic theory of argument (New Jersey: Laurence Erlbaum, 2000), 46–49.