بەکارھێنەر:ZagrosR/خۆڵەپەتانێ

رێباز مستەفا

رێباز مستەفا جەعفەر، نووسەر و وەرگێڕ، لە مایسی ١٩٦٢ لەشاری رواندز، لەباشووری کوردستان لەدایکبووە. سەید مستەفای باوکی یەکێک بوو لەفەرماندەکانی یەکەم گەڕی شەڕی چەکداریی نێوان هێزە کوردیەکانی باشووری کوردستان و هێزە چەکداریەکانی حکومەتی عێراق کە بەشۆڕشی ئەیلول ناسراوە، کە لەدوایین رۆژەکانی ئەو شۆڕشە لەگوندی بەرسیرین نزیک رواندز شەهیدکراوە؛ بەمهۆیەوە رێباز و ئەندامانی دیکەی خانەوادەکەی رووبەڕووی راگواستنی زۆرەملێ بۆ ناوەڕاستی عێراق و دواتریش ئاوارەی وڵاتی ئێران بوونەتەوە. لە لاوێتیەوە فێری زمانی فارسی و عەرەبی بووەو لەساڵی 1991ەوە لەبواری نووسین و وەرگێڕاندا یەکێکە لەناوە دیارەکانی باشووری کوردستان. تائێستا زیاتر لە (30) کتێبی لەبوارە جیاجیاکاندا چاپ و بڵاوکراونەتەوە. هەروەها نووسین و بابەتە وەرگێڕدراوەکانی بەبەربڵاوی لەگۆڤارو رۆژنامەکانی کوردستان بڵاوکراونەتەوە.

لەگفتوگۆیەکانی رۆژنامەوانیدا کە مەریوان زەندی لەگەڵ رێباز مستەفا ئەنجامیداوە، رێباز مستەفا سەرنجەکانی خۆی لەبارەی وەرگێڕان بەمشێوەیە دەخاتەڕوو:

وەرگێڕان لەكورتترین پێناسەیدا ئەوەیە كه ‌ماناو مەبەستی دەقێك لەزمانێكەوە بۆ زمانێكی دیكە بگوازرێتەوە، جا ئەو گواستنەوەیە تا جوانتر بێ‌و نزیكتر بێ لەدەقە ئەسڵییەكە بەوەرگێڕانێكی باشترو سەركەوتووتر دادەندرێت‌. وەرگێران هونەرە، ئەو هونەرەش دوو پایەی بنەرەتی هەن: یەكەمیان تێگەیشتن لەو زمانەی كە لێیەوە وەریدەگێڕی، دووەمیشیان داڕشتنەوەو جێكردنەوەی ئەو تێگەیشتن‌و هەڵێنجانەی كە وەرتگرتووە لەچوارچێوەی ئەو زمانەی كە بۆی وەردەگێڕی.

لەبارەی ئەو شێوە وەگێڕانەی کە تیایدا دەستكاری دەق دەکرێت بەمەبەستی كورتكردنەوە رێباز مستەفا پێیوایە دەستكاریكردن‌و كورتكردنەوە یان زیادكردنی دەق لەواتای راستەقینەی وەرگێڕان كەم دەكاتەوە:

لەگەڵ ئەو شێوازە نیم‌و وایدەبینم كە وەرگێڕان دەبێ رستە بەڕستە ئەنجام بدرێ‌و وەرگێڕ بەرپرسانە‌و بەئەمانەتەوە مامەڵە لەگەڵ دەقە ئەسڵیەكەدا بكات. نووسەران تایبەیمەندی‌و خەسڵەت‌و شێوازی تایبەت بەخۆیان هەیە لەنووسیندا. نووسەر هەیە لەدەربڕین‌و قسەكردنی ئاسایی خۆیدا نوكتەبازو دەم بەپێكەنین‌و گاڵتەچییه، نووسەری وا هەیە لەسەرەخۆ،‌ وردەكار، وریاو لەهەمان كاتدا قسەكانی بەهێماو پێچ‌و پەنا دەر‌دەبڕێ، هی واش هەیە وشك‌ورەقەكارەو هیچ ناسككاری‌و گاڵتە‌و گەپێك نازانێ، بمانەوێ یان نا ئەو تایبەتمەندییانە‌ لەنووسینەكانیشیاندا رەنگ دەدەنەوە، بۆیە وەرگێڕی باش ئەوەیە كە بتوانێ ئەو خەسڵەت‌و تایبەتمەندیانە لەوەرگێڕانەكەیدا رەنگ پێبداتەوە.

هەروەها لەبارەی هەڵبژاردنی وشەو دەستەواژەی دروست‌و خۆشئاواز و پێداچوونەوە بە وەرگێڕان دەڵێت:

لەهەموو زمانەكاندا وشەیەك بۆی هەیە چەندین واتای جیاوازی هەبێ، یان بەپێچەوانە چەندین وشە كە لەنووسین‌و گۆكردندا وەك یەكن كەچی تەنها یەك واتایان هەبێ. وەرگێڕی باش دەبێ زۆر ئاگادار‌ بێت‌و لێی تێكنەچێ، دەبێ لەمیانی خوێندنەوەو لەچوارچێوەی رستەدا بەتەواوی وشە‌و ماناكان ساغ بكاتەوەو لەوەرگێڕانیاندا وشەی گونجاوو ئەو وشەیەی كە لەهەمووان جوانترو خۆشئاوازترە لەشوێنیان دابنێت. ئەگەر هەندێك لەو وەرگێردراوانەی لای‌ خۆمان لەگەڵ دەقە ئەسڵەكانیاندا بەراورد بكەین دەبینین كە وەرگێڕی بەڕێز نەیتوانیوە هەندێ ماناو وشەو دەستەواژە بەباشی تێبگاو ساغیان بكاتەوەو ئینجا وشەی گونجاوو خۆشئاوازیان لەشوێندا دابێت. بەداخەوە نەبوونی چاودێری‌و پێداچوونەوەو هەڵسەنگاندنی دەق، چ نووسین چ دەقی وەرگێڕدراو زۆر زیان دەگەیەنێ‌و لەهەموو رووێكەوە بێسەروبەری بەدوای خۆیدا دێنێ. مەبەستم لێرە ئەوەنیە كە سانسۆر بخرێتە سەر وەرگێڕان‌و نووسین؛ هەر ئەو سانسۆرە كۆمەڵایەتی‌و دینیانەی كە زۆرجار دەستی وەرگێڕو نووسەرەكان دەبەستن كەم نین تا سانسۆری دیكەشیان بێنەسەر. سانسۆر لەگەڵ هەڵسەنگاندن‌و رەخنەو پێداچوونەوە جیاوازیی هەیە. هەڵسەنگاندن‌و رەخنەو پێداچوونەوە بەپێچەوانەی سانسۆر خزمەتی پرۆسەی نووسین‌و وەرگێڕان دەكەن.

مەریوان زەندی لەرێباز مستەفا دەپرسێت زۆرینەی نووسەرانی ئیمە كێشەی خاڵبەندیان هەیە لەنووسیندا، داخۆ وەرگێڕ دەبێ بایەخ بەخاڵبەندی بدات؟

بێگومان وەڕگێر دەبێ بایەخی تەواو بەخاڵبەندی بدات. ئاشكرایە كە لەنووسین‌و ئەدەبیاتی كلاسیكی نەك ئێمە بەڵكو هی میللەتانی دەوروبەریشمان رەچاوی خاڵبەندی نەكراوە. خۆشبەختانە ئێستا نووسەرانی ئێمەش بەلاساییكردنەوەی داڕشتنی نووسەرانی دیكە بەتایبەت لاساییكردنەوەی نووسەرە رۆژئاواییەكان بایەخ بەو خاڵە دەدەن. بێگومان خاڵبەندی زۆر یارمەتی تیگەیشتنی باسەكە دەداو دەبێ نووسەرانمان بەوردی ئاگادار بن‌و لەشوینی پێویست نیشانەكانی وەك پرسیار، سەرسوڕمان، گوفتار، هێڵی دەسپێک، پارانتیز، سێ خاڵی بەدوای یەك‌و خاڵی كۆتایی رسته و ئەوانی دیکەش بەپێی پێویست دابنێن، چونكە فەرامۆشكردنی تەنها یەكێك لەمانە رەنگبێ مانای تەواوی رستەیەك بگۆڕێ. وەرگێڕیش دەبێ وەك نووسەر لەداڕشتنەوەی بابەتەكەی لای خۆی بەتەواوی رەچاوی خاڵبەندی بكات، بەڵام ئەو خاڵبەندیەی وەرگێڕ مەرج نیە وەك هی نووسەری دەقە ئەسڵەكە بێت، بەڵكو دەبێ بەپێی پێویست‌و داڕشتنی وەرگێڕەكە بێت، چونكە وەك پێشتر باسمانكرد هەر زمانەو داڕشتنەوەو رستەسازیی تایبەت بەخۆی هەیە، خاڵبەندیش دەبێ لەچوارچێوەی ئەو داڕشتن‌و رستەسازیەدا ئەنجام بدرێت.

کتێبناسی

بەردی سەبووری

سادق چوبەک - رۆمان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(هەستە ئەو قەڵافەتە لەندەهۆرەت لە نێو جێدا بێنە دەرێ. کارێک بکە بە کاران بچێت. ئاخر تۆ بۆچی باشی؟ هەستە کەمێک بنووسە، لەوەتەی هەیت هەر دەڵێیت دەمەوێت ببمە نووسەر، بەڵام هیچت لە دەست نەهاتووە. هەمووی هەر قسەی بۆش، هەمیشە خۆت فریو دەدەیت.مەگەر نەتگووت لە بارەی ژیانی گەوهەرەوە، هەندێ شت هەیە دەتەوێت بیاننووسی؟ ڕەنگبێت لە پڕێکدا بکەویتە ژێر داروپەردوو، کێ دەزانێت؟ لانیکەم کارێک بکە، کە شتێکت لێ بەجێ بمێنێت. تۆ خۆ کەست نییە. نە منداڵ و نە وچەیەک، ئەگەر هەر ئێستا کەوتیتە ژێر داروپەردووەوە، چی لە دوای خۆت بەجێ دەهێڵیت؟)

ڕۆمانی (بەردی سەبووری) وەڵامی ئەم پرسیارەی سەرەوە (لە بارەی ژیانی گەوهەرەوە) دەداتەوە، (گەوهەر) ێک لەبەر ڕۆژگاری غەدارو ژیانی کۆڵەمەرگی و داب و نریتی دواکەوتووی کۆمەڵگاو پەردەی ئاین و خورافات چارەنووسێک ڕاپێچی داوە کە لە دەرەوەی خواستی خۆی بووە.

نووسەر زۆر بە جوانی وێنای ئەوان رۆژانی بەشێکی کۆمەلگای ئێران دەکات، کە ئێستاش برەوی هەیە، لە پال ئەمەش نووسەر بە شێوەی فلاش باک دەگەڕێتەوە بۆ مێژوو و باس لە لەشکرکێشی عەرەبە موسلمانەکان دەکات بۆ سەر وڵاتی فارس کە چ کارەساتێکی بەسەر ئەم وڵاتە هێناوە.

لە لاپەڕەکانی کۆتایشدا بابەتێک لە شێوەی گفتوگۆ بە سێ دیمەن دەخاتە بەر دیدەی خوێنەران و زۆر بە جوانی بابەتەکە دەورژێنێ.

بڕوانە فورات خوێناویە

(ڕۆمانی چوار بەرگی چیرۆکی دوڕگە) - کتێبی یەکەم

یاشار کەمال

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

شاکارە ڕۆمانی چیرۆکی دوڕگە کە چوار بەرگە و بەرگی یەکەمی بە ناوی (بڕوانە فورات خوێناویە)ە، یەکێکە لە ڕۆمانە هەرە نایاب و بەرزەکانی یەشار کەمال. لەم ڕۆمانەدا کە لەسەریەک نزیکەی دوو هەزار لاپەڕە دەبێ، یەشار کەمال سەردەمێکی زۆر تاریک و کارەساتباری دەوڵەتی تورکمان بۆ دەگەڕێتەوە کە تازە مستەفا کەمال هاتۆتە سەر دەسەڵات و دڕندانە کەوتۆتە قەڵاچۆکردن و لەنێوبردنی گەلانی ناتورکی نێو ئەو چوارچێوە هۆڤناکەی کە ناوی تورکیایە. بەتایبەت کوشتوبڕ و لەنێوبردنی کورد و لە نێو کوردیشدا کوردانی ئێزدی.

ئەو دەڵێ ئەوەندە ئێزدییان کوشت، مەمکی کچانیان بڕی و تەرمەکانیان فڕێ دایە نێو ڕووباری دیجلە و فورات کە ڕووبارەکان خوێناوی بوون، بەڵێ فوراتت بینیبا خوێن بوو لێی دەڕۆیی..

یەشار کەمال باس لە ستەمێک دەکات کە بەداخەوە مێژوو خۆی لێ نەبان کردووە و هەرگیز باسی نەکردووە، بەڵام ئەو لە قاڵبی ئەو شاکارە ئەدەبییەدا تۆماری کردووە و خۆشبەختانە بۆ زۆربەی هەرە زۆری زمانەکانی جیهانیش وەرگێڕدراوە.

رێباز مستەفا سێ بەرگی ڕۆمانەکە (بڕوانە فورات خوێناویە، ئاوخواردنەوەی مێروولە و کەلەشێرەکانی بەرەبەیان)ی کردوونەتە کوردی، هەر کەس حەز بە ئەدەبیی یەشار کەمال دەکات هەر دەبێ ئەم شاکارەشی بخوێنێتەوە، چونکە ئەم بەرهەمەی هەم کارێکی بەرزی ئەدەبییە و هەم مێژوویی و سیاسیشە، پەیوەندی بە مێژووی گەلی کورد و مەرگەساتەکانییەوە هەیە.

وەرگێڕی فارسی: عەلی رەزا سەیفەدینی، چاپی یەکەم:2008 هەولێر چاپخانەی ڕۆژهەڵات.

یاداشتەکانی رۆژانی تەنیایی

گابریل گارسیا مارکیز

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەگەر خواوەند دیسان تەمەنێکم بە دیاری پێ ببەخشێ، بە سادەیی خۆم دادەپۆشم و لەژێر تیشکی هەتاودا ڕادەکشێم، نەک هەر جەستەی خۆم، بەڵکو ڕۆحیشم دەخەمە بەر تیشکی خۆر و هەموو ڕک و کینە و نەفرەتییەکانی خۆم لە سەر سەهۆڵ دەنووسمەوە و لە چاوەڕوانی هەلهاتنی خۆر دادەنیشم.. خودای من ئەگەر دووبارە تەمەنێکت پێ دەبەخشیم، ئیدی ڕێگەم نەدەدا ڕۆژێک تێبپەڕێت بێ ئەوەی بە خەڵک بڵێم (خۆشم دەوێن)...

ئەم کتێبە جگە لە بیوگرافیای نووسەر و پێشەکیێکی بەپێز بۆ چاپە کوردییەکە کە ئەنوەر حوسێن نوسیویە، 12 کورتە چیرۆک یان وەک خۆی دەڵێ یاداشتی ئەدەبی لە خۆ دەگرێت.

گابریل گارسیا مارکیز، گەورەترین نووسەری کۆلۆمبیا و خاوەنی خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبیی ساڵی 1982و نووسەری شاکارەکانی وەک سەد ساڵ تەنیایی و خۆشەویستی لە سەردەمی کۆلێرا و کەسێک نامە بۆ سەرهەنگ نانووسێت و پایزی پێشەوا و دەیان ڕۆمانی دیکە، ناوێکی گەش و دیاری دنیای ئەدەبە لە سەر ئاستی جیهان و بەرهەمەکانی بۆ سەر زۆربەی زمانەکان وەرگێڕدراون.

وەرگێڕی فارسی: محەمەد رەزا راهوەر، چاپی یەکەم:2007هەولێر، دەزگای وەرگێڕان

ئاشنابوون بە ئەرستۆ

پۆل ستراتێرن

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەرستۆی خوێندکاری ئەفلاتوون لەوانەیە یەکەمین و گەورەترین بیرمەندی هەمەلایەنە بێت، ئەو لە زۆر بواردا بەناوبانگە و لەسەر زۆر شتی جیاجیا هەر لە جۆرەکانی مرواریی دەریاییەوە بگرە تا نەزۆکی، لەتێڕامانە تیورییەکانی لەمەڕ ماهیەتی ڕۆحەوە بگرە تاکەشناسی، شیعر و هونەر و تەنانەت لەبارەی شیکردنەوەی خەونەوە بابەت و وتاری نووسیون.

ستراتێرن وەک زنجیرەی کتێبەکانی دیکەی ئەمەشیانی بەهەمان شێواز داڕشتووە و بۆ ئەوەی خوێنەر بە ئاسانی بیخوێنێتەوە و سوودی لێوەر بگرێ بە کورتە پێشەکییەک دەست پێدەکات و ئێنجا کورت و پوخت ژیان و بەرهەمەکانی ئەرستۆ دەخاتە بەر دیدی خوێنەرانی، دوای ئەوە گوڵبژێرێک لە نووسینەکانی ئەرستۆ لە کتێبەکانی نابراو وەردەگرێ و وەک بەشێکی کتێبەکە دایاندەنێتەوە، دوا بەشیش ساڵنامەی ڕووداوە گرنگەکانی فەلسەفە و ئینجا ساڵنامەی ژیانی ئەرستۆیە.

ئەم کتێبە قەوارە بچووکە یەکێکە لەو کتێبانەی هەر خوێنەرێک بیەوێت ئەرستۆ و کار و بەرهەمانی بناسێ و شارەزایان بێت دەتوانێ سوودێکی باشی لێببینێت.

وەرگێڕی فارسی: شەهرام حەمزەئی، چاپی یەکەم:2007 وەزارەتی ڕۆشنبیری_بەڕێوەبەرایەتیی چاپ و بڵاوکردنەوەی سلێمانی، چاپی دووەم: دەزگای ئایدیا بۆ فیکر و بڵاوکردنەوە

کۆمەڵی مەدەنی - ئازادی، ئابووری و سیاسەت

موسا غەنی نەژاد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم کتێبە کە 230 لاپەڕەیە و لە پڕۆژەی 60 کتێب لە بارەی پێکهاتە فیکرییەکانی دیموکراسی مەکتەبی ڕێکخراوە دیموکراتییەکان چاپ و بڵاو کراوەتەوە و دابەش کراوەتە سەرچوار بەش کەتیایدا تیشک خراوەتە سەر کۆمەڵی مەدەنی و ئابووریی سیاسی، کۆمەڵی مەدەنی و ئابووریی ئازاد، تیۆری کۆمەڵی مەدەنی، بابەتیبوونی کۆمەڵی مەدەنی، سەرهەڵدانی ئەندێشەی ئازادی و پەیوەندی بە ئابووریی سیاسییەوە، جۆن لۆک و فەلسەفەی نوێی مافی مرۆڤ، تێپەڕین لە دۆخی سروشتییەوە بۆ کۆمەڵی سیاسی، حاکمییەتی ڕەها و ئازادی، جیاکردنەوە و هاوسەنگیی دەسەڵاتەکان، شۆڕش و ئازدی، دەوڵەت و کۆمەڵی مەدەنی، ئازادی و دیموکراسی، یاسای سروشتی و تێڕوانینی ئایینی، کاریگەریی ئەندێشەی لۆک لەسەر ئابووریی سیاسی و دەرەنجامە تیۆری و پراکتیکییەکانی، دیموکراسی، لەژێر رۆشنایی دوو چەمکی ئازادی و دەسەڵاتدا.

لەبەشەکانی دیکەی ئەم کتێبەدا لەبارەی پەیوەندیی ئەخلاق و ئابوریەوە دواوە، هەروەها لەبارەی دیموکراسیی لیبڕاڵ،کۆت ایی مێژوو و دوایین مرۆڤ کە شیکردنەوەیەکی تێزە بەناوبانگەکەی بیرمەندی ئەمەریکایی بەڕەچەڵەک ژاپۆنی (فرانسیس فۆکۆ یاما)یە.

ئەم کتێبە یەکێکە لە کتێبە فیکرییە باشەکان کە مووسا غەنی نەژاد نووسەر و ئابووریناس و توێژەری هزری سیاسی بە زمانێکی پاراو و شێوازێکی ئاسان بۆ تێگەیشتن، نووسیویەتی و لە ئێران پێشوازیێکی باشی لێ کراوە.

چاپی یەکەم: 2001 سلێمانی

بنچینەکانی فیدرالیزم

ئەسەدولڵا ئەلەم

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

لە جیهاندا چەندین مۆدێلی فیدرالی هەن. ئەمڕۆ زیاتر لە 22 وڵاتی فیدرالی حوکمڕانی دەکەن و نوێنەرایەتیی39 لەسەدی دانیشتوانی سەر رووی زەوین.

لە سەدەی 18و19دا سیستمی فیدرالی بە هانای کۆمەڵگەکانی ئەوروپا و ئەمریکاوە هات و بووە یارمەتیدەر بۆ ئەو کۆمەڵگایانە کە چارەسەری کێشە و گیروگرفتەکانی (دەوڵەت-نەتەوە) بکەن و بەمشێوەیە ئەو بیرۆکەیە گەیشتە بەها و پێگەیەک لە هزری سیاسی و بیرمەندانی وەک ئێلتوزیوس و پرۆدۆن و ڕۆجیمۆنت و کانت و ڕۆسۆ ێەو ئەندێشەیان لە ڕووی تیورییەوە ڕێکخست و پەرەیان پێدا و گەیاندیانە پایە و بەهای خۆی.

ئەم کتێبە گیرفانیە کە نووسەر و لێکۆڵەر ئەسەدولڵای ئەلەم لەبارەی فیدرالیزمەوە نووسیویە، کورت و پوخت ئەو بابەتە شرۆڤە دات و نووسینەکەی بۆ سەر چەند کورتە باس دابەش کردووە وەک:

پێناسەی دەستەواژەکان، مێژووی فیدرالیزم، فیدرالیزمی بەلژیک، فیدرالیزمی ئەڵمانی، بەڵگەکارییەکانی ناکۆک لەگەڵ فیدرالیـزم، بەڵگەکارییەکانی لایەنگری فیدرالیزم، فیدرالیزمی مەکسیک، فیدرالیزمی هیندستان.

کتێبەکە دەرفەتێکی باش دەخاتە بەردەم ئەو خوێنەرانەی دەیانەوێت لە بارەی پرسی فیدرالیزمەوە شارەزایی بەدەست بێنن و ئەم کتێبە گیرفانییە دەروازەیەکی باش دەبێ بۆ چوونە نێو ئەو باسە.

چاپی یەکەم: 2004، وەزارەتی ڕۆشنبیری- خانەی وەرگێڕان- سلێمانی

ئاشنابوون بە هیگڵ

پۆل ستراتێرن

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

فیکر و فەلسەفەی هیگڵ بە ڕادەیەک کاریگەری بەسەر فەلسەفە و فیکری دنیا و ئەڵمانیدا هەبووە، تاوەکو ئێستاش فەلسەفەی ئەڵمانی بەر لە دنیا قەرزباری هیگڵە.

ئەم کتێبەی ستراتێرن یەکێکە لە زنجیرە کتێبەکانی ئەو نووسەرە لەبارەی فەلسەفە و ئاشنابوون بە زانایان و بیرمەندە گەورەکانی بواری فیکر و فەلسەفە.

کتێبەکە کورت و پوختە و وەک زنجیرەی کتێبەکانی دیکەی ئەو بوارە بە پێشەکیێکی کورت دەست پێ دەکات، ئینجا دێتە سەر ژیان و بەرهەمەکانی و پاشکۆیەک بۆ کتێبەکە و دواجاریش گوڵبژێرێک لە نووسینەکانی هیگڵ و بەشی کۆتایی کتێبەکەش مێژووی ڕووداوە گرنگەکانی فەلسەفە وساڵنامە و سەردەمی هیگڵ باس دەکات.

کتێبەکە دەروازەیەکی باشە بۆ ئەوانەی دەیانەوێت بچنە نێو دنیای هیگڵ و شارەزابوون لە فیکر و فەلسەفە و کاروبەرهەمە هەمیشە کاریگەر و زیندووەکانی ناوبراو.

وەرگێڕی فارسی: مەسعود عولیا، چاپی یەکەم:2005 هەولێر، سەنتەری لێکۆڵینەوەی فیکری و ئەدەبیی نما

سپێدان ئێرە ئارامە

بۆریس ڤاسیلیڤ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم ڕۆمانە باس لە قارەمانێتی و گیانبازیی ژنانی ڕووس دەکات لە بەرگری و پاراستنی نیشتمانەکەیان..

بۆریس ڤاسیلێڤ ڕۆماننوسی ڕووس چیرۆکی کۆمەڵە سەربازێکی ژن و عەریفێکی پیاو بە ناوی عەریف واسکۆف لە چالاکیێکی قارەمانانەی خوێناوی لەدژی سەربازانی ئەڵمانی دەگێڕێتەوە و ئازایەتی و دڵسۆزی ئەو چەند سەربازەی زۆر بە جوانی وێنا کردووە. ڕۆمانەکە دوو جار کراوەتە فیلم و چەندین خەڵاتی گەورەی جیهانی وەرگرتووە.

ئەم بەرهەمە بە هاوکاری هاوڕێی تەمەنی رێباز مستەفا ڕەوان شاد زرار جۆڵا وەرگێڕدراوە و لەلایەن خوێنەرانەوە پێشوازێیکی گەرمی لێ کراوە.

وەرگێڕی فارسی: گامایون، وەرگێڕی کوردی بەهاوبەشی: ڕێباز مستەفا و زرار جۆڵا، چاپی یەکەم 2003 سلێمانی، چاپی دووەم: 2016 سلێمانی- ناوەندی توێژینەوەی ئەدەبیی عەبدولڕەحمان زەبیحی

لیبڕاڵیزم و دیموکراسی

نۆربێرتۆ بۆبیۆ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

دیموکراسی چییە؟ ئایا هەر حکوومەتێک کە هەڵبژێردراوی خەڵک بوو، یەکسەر دیموکراتییە و دیموکراسی تەنها لەچوارچێوەی هەڵبژاردن دایە؟ کەمینەکان چ پێگەیەکیان لە دیموکراسیدا هەیە؟ ئایا ڕەوایە زۆرینە بڕیار لە ماف و چارەنووسی کەمینە بدات؟ پەیوەندیی دیموکراسی بە لیبرالیزم و هەروەها لەگەڵ سۆسیالیزم چییە؟ ئایا دەشێت دیموکراسی بەبێجێگیرکردنی حکومەتی یاسا پیادە بکرێت؟ ئایا دیموکراسی بەلایەوە گرنگە و تاوتوێی ئەوە دەکات کە حکومەت لەلایەن چ کەسانێک بەڕێوە دەبردرێت؟ یان دیموکراسی لەچوارچێوەی حکومەتدا تەماشا دەکرێت؟ دیموکراسی لە ئێستادا، چ شێوە و شێوازێک بەخۆوە دەگرێت؟..

ئەم کتێبە وەڵامێکی ئەو پرسیارانەیە کە تێیدا (نۆربێرتۆ بۆبیۆ 1909-2004 ئیتاڵیا) تیوریسیەنی هەڵکەوتووی زانستەکان و فەلسەفەی سیاسی، وێڕای توێژینەوەی مێژوویی سەبارەت بە ئەندێشەی لیبرال و ئەندێشەی دیموکراسی، دیدگاکانی خۆیشی لەو بوارانەدا خستۆتەڕوو، هەروەها بیر و ڕا و تێڕوانینی بیریارانی وەک ''لۆک، ڤۆن، هومبۆلت، مەدیسن، ستیوارت میل، تۆکڤایل، کاڤۆر، ماتسینی و تێڕوانینی سۆسیالیستی و نیولیبرالی هەڵدەسەنگێنێت.

کتێبەکە 114 لاپەڕەیە، لە 17 بەش پێک هاتووە و بە زمانێکی سادە و کورت و پوخت پرس و بابەتەکانی وەک ئازادی، مافی مرۆڤ، سنووری دەسەڵاتی دەوڵەت، کارایی ململانێ و ڕووبەڕووبوونەوە، ئەندێشەی دیموکراسی، یەکسانی، لییرالیزم و تاکایەتی، سەرەڕۆیی زۆرینە، ئوتیلیتاریانیزم و چەند بابەتی دیکە شیدەکاتەوە و دەیخاتە بەردیدی خوێنەران.

وەرگێری فارسی: بابەک گولستان، چاپی یەکەم : ساڵی 2000، سلێمانی، چاپی دووەم: 2011سەنتەری لێکۆڵینەوەی فیکری و ئەدەبیی نما

ناسیۆنالیزم

فرێد هالیدای

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ناسیۆنالیزم، چ لەچوارچێوەی ئایدیۆلۆژیا و چ لەچوارچێوەی بزاڤە کۆمەڵایەتییەکاندا، ڕۆڵ و گرنگیی لە فۆرمەلەبوونی دنیای هاوچەرخدا هەبووە.

هەندێ لە نووسەران و لێکۆڵەران، ناسیۆنالیزم بە فاکتەری سەرەکیی سەرهەڵدان و بەرپابوونی جەنگ و شەڕوشۆڕەکان دەزانن. لە ئەوروپا تا ساڵی 1945 وەک دیاریێکی شوومی وڵاتانی داگیرکەری لە قەڵەم دەدەن بۆ گەلانی جیهانی سێیەم و بە تایبەتمەندیێکی نالەباری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانی دەژمێرن.

ناسیۆنالیزم بۆ هەندێ لە وڵاتان بەهانەیەکە بۆ قووڵکردنەوەی کێشمەکێشە سنووری و جەنگ و باجخوازییە ئابوورییەکان.

فرێد هالیدای نووسەر و ئاکادیمیستی ئایرلەندی و شارەزا لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان بەتایبەت شارەزای بواری شەڕی سارد، ئێران و نیمچە دوڕگەی عەرەبی ولێکۆڵەری بواری ناسیۆنالیزم، ئەم کتێبە قەوارە بچووکەی بۆ زیاتر تیشکخستنە سەر ناساندن و کێشە و ئاستەنگەکانی بەردەم هزر و ڕەوتی ناسیۆنالیزم نووسیووە و دابەشی کردۆتە سەرچەند بەشێک وەک: ناسیۆنالیزم و جیهانگەرایی، ناسیۆنالیزم وەک ئایدۆلۆژیا، ناسیۆنالیزم وەک بزووتنەوەیەک، کاریگەریی ناسیۆنالیزم لەسەر پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان، چەند تێزێک لەبارەی ناسیۆنالیزمەوە، ئایا بەرەو سەردەمی پۆست ناسیۆنالیزم بەڕێوەین؟

کتێبەکە دەروازەیەکی باشە بۆ زیاتر شارەزابوون لە هزر و ڕەوتی ناسیۆنالیزم و و ئەو کێشمەکێشە گەرم و بەردەوامانەی لەسەر ئاستی جیهان لەنێوان وڵاتان و نەتەوە جیاوازەکاندا هەیە.

وەرگێڕی فارسی: ئەحمەد عەلیخانی، چاپی یەکەم: 2002سلێمانی

سەرکەوتنی بیر

ئۆرایزن سویت ماردن

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم کتێبەی نووسەری بەناوبانگی ئەمەریکی ئۆرایزن سویت ماردن، لەسەر بابەتێکی زۆر گرنگ دەدوێ کە خوێنەرێکی زۆری لە جیهاندا لە دەوری خۆی کۆکردۆتەوە، ئەویش پرسی (بیر)ە. گرنگیی کتێبەکە تەنها لەوەدا نییە کە باس لە توانا و کاریگەرییەکانی بیر لەسەر ئاستی پێواژۆی ژیانی مرۆڤەکان دەکات، ، بەڵکو لەوەشدایە کە کتێبەکە هیی نووسەری ناوداری ئەمەریکی بەڕەچەڵەک بەریتانییە کە جگە لەم کتێبە دەیان بەرهەمی دیکەی لە دوای خۆی جێهێشتوون و لە بواری مرۆڤناسی و دەروونناسیدا بە یەکێک لە دامەزرێنەرانی هزری نوێ لە جیهان و هاوشانی بیرمەندانی وەک ناپلیۆن هیل، دیل کارنگی، ماندینۆ فۆلت، نۆرمان فێنیست، ئەنتۆنی ڕۆبێنز و برایان تریسی بەیەکێک لە عەقڵە بەدیهێنەرەکانی پێشکەوتنی وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا دادەندرێت.

لە بەرهەمە ناوازەکانی ئەم نووسەرە دەتوانین ئاماژە بدەین بە کتێبەکانی وەک: ئیرادەی پۆڵایین، تاسەر بەردەوام دەبین، دوودڵی وەلانێ و پتر بژی، ژیانت شیرین کە، چەند پەندێک بۆ ژیان، هەر کەسەو پادشایەکە بۆ خۆی، هەڵبژاردنی پیشە، هاوڕێیەکم هەبوو، ڕێی خۆشەویستی، هاوڕێیەتی، ببەرەوە، نەخشەی چارەنووس و هەنگاوەکانی سەرکەوتن، ژن و خێزان، تاوانی بێدەنگی، لێهاتوویی، ڕەوشتە باشەکان، پاسپۆرتی سەرکەوتن، ئەوان چۆن سەرکەوتن، گەشبینی نهێنی سەرکەوتن، بنچینەکانی سەرکەوتن، هەڵوێستی سەرکەوتوو، بۆچی پیر دەبین؟ سەرکەوتنی راستەقینە و چەندینی دیکە.

کتێبەکە 21 سەرباس لە خۆ دەگرێت کە هەمووی باسکردنە لە توانا و بەهرەکانی مرۆڤ و کارایی بیر و ئیرادە لە بەدیهێنانی هیوا و ئاواتەکان و گەیشتن بە بەختەوەری و شادمانی و سەرکەوتن.

مرۆڤ رەنگە بەخوێندنەوەی ئەم کتێبە هەڵوەستە لەسەر شێوازی ژیانی و هەڵسوکوتی لەگەڵ دەوروبەری خۆی بکات، ناوەرۆکی بابەتەکانی ئەم کتێبە دەکرێ هاوکار و ڕێنوێنیکەر و یارمەتیدەرێکی باش بن بۆ ئەوەی باشتر و گەشبینتر لە ژیان بڕوانێت و سەرکەوتنی زیاتر بەدەست بێنێت.

وەرگێری فارسی: رەزا سەید حوسێنی، چاپی یەکەم:2008سلێمانی، لەسەر ئەرکی گۆڤاری کوێستان

چیرۆکەکانی شکسپیر

داڕشتنەوەی چاڵز لام و مێری لام

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

شکسپیر وەکو ناودارترین شانۆنامەنووسی گەورەی جیهان، لەبەر ئەوەی تا ئێستا کەمترین بەرهەمەکانی وەرگێڕدراونەتە سەر زمانی کوردی، خوێنەری کورد وەکو پێویست لەگەڵ بەرهەمە نایابەکانیدا ئاشنا نییە. ئەو بەرهەمانەشی کە کراونەتە کوردی، ئەوەندەی من ئاگادار بم، بەشێک لە شیعرەکان و چەند شانۆنامەیەکیەتی کە ئەم دوو ژانرەش (شیعر و شانۆنامە) خوێنەری دیاریکراویان هەیە و بەشێوەیەکی بەرفراوان ناخوێندرنەوە، بۆیە وەرگێڕانی ئەم کتێبەمان بە کارێکی پێویست زانی.

کتێبەکە کە لەلایەن دوو نووسەری ناوداری ئینگلیز چارڵز و مێری لام نووسراوە، بیست چیرۆک لەخۆ دەگرێت کە لە بیست شانۆنامە لە شانۆنامە هەرە بەناوبانگ و باشەکانی شکسپیرەوە وەرگیراون و وەک چیرۆک بەشێوازێکی جوانی ئەدەبی داڕێژراونەتەوە. ئەم چیرۆکانە جگە لەوەی کە کورت و چڕ کراونەتەوە لەهەمانکاتدا بە زمانێکی زۆر سادەتر لەوەی شکسپیر لە شانۆنامەکاندا بەکاری هێناوە، داڕێژراون.

لەنێو ئەو بیست شانۆنامەیەدا دەتوانین ناوی چەند دانەیەکیان وەک نموونە بهێنین کە ناوبانگی جیهانیان هەیە و ڕەنگە وەرگێڕدرابنە سەر هەموو زمانە زیندووەکانی جیهان، وەک: (ڕۆمیۆ و جولێت، بازرگانەکەی ڤێنیز، لێیەر شا، کۆمێدیای هەڵەکان، تیمۆنی ئەسینایی، هاملێت شازادەی دانیمارک، تۆفان، و ئۆتیللۆ) و چەندانی دیکە.

وەرگێڕی فارسی: ئومید ئیقتداری و مەنوچێهر کەریم زادە، چاپی یەکەم: 2016هەولێر، ناوندی ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە

دێو! دێو!

بۆزورگی عەلەوی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم کتێبەی گەورە نووسەری ئێران بۆزۆرگی عەلەوی، بریتییە لە سێ کورتە چیرۆک. چیرۆکی یەکەمی ئەم کۆمەڵەیە، باس لە سەردەمی پەلامارەکانی لەشکری عەرەب بۆ سەر کوردستان و ئێران و ئەو نەهامەتی و کوشت و کوشتارە دەکات، کە خەڵکی ناوچەکە لەسەر دەستی ئەو لەشکرەوە تووشی بووە، دیمەنێک نیشان دەدات، کە دوای زیاتر لە هەزاروچوار سەد ساڵ، جارێکی دیکە لە شنگالدا دووبارە بووەوە.

چیرۆکی دووەمیش، مێژووی سەردەمێکی دواتری ناوچەی ئێران و ئەو بەرخۆدان و بەرەنگاربوونەوەیەمان بۆ دەگێڕێتەوە، کە خەڵکەکە لە بەرامبەر خەلیفەی بەغدادا نواندوویانە و تێکەڵکێشی کردووە لەگەڵ بیروباوەڕی دواکەوتووانەی خەڵکەکە و بڵاوبوونەوەی پەتایەک، کە وەک نیشانەیەک بۆ ناکۆکی و دواکەوتوویی خەڵکەکە لە بەرامبەر دوژمنە ڕاستەقینەکەیدا ئاماژەی پێدراوە.

چیرۆکی سێیەمیش، هیی سەردەمێکی دواتری تێکۆشان و فیداکارییەکانی خەڵکی ئێرانە لە بەرامبەر ستەمی دەسەڵاتداران.

ئەم سێ چیرۆکەی عەلەوی هەر یەکەیان هیی سەردەمێکی مێژوویی ناوچەکەیە و نووسەر بە شێوەیەکی زۆر هۆشیارانە بە دوای یەکدا هێناونی و لەهەر چیرۆکێدا سەردەمەکە و ئەو هەموو ستەم و بێدایەی هەبووە و خۆڕاگری و بەرخۆدانەکانی بەرجەستە کردووە.

چاپی یەکەم: 2016، هەولێر، چاپخانەی شەهاب

سەمای مەرگ

بوزۆرگی عەلەوی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم کتێبە کە 182 لاپەڕەیە و چوار چیرۆکی هەڵبژاردەی نووسەری گەورەی ئێرانی بوزۆرگی عەلەوی لەخۆ دەگرێت، کە بریتین لە: میرزا، جانتا، سەمای مەرگ و تاک و تەنیا. ڕاستییەکەی ئەم چوار چیرۆکە گوڵبژێرێکن لە چوار کۆمەڵە چیرۆکی نابراو و ئێمە لە ماوەی جیاجیادا وەرمانگێڕاون، لە ژێر ناوی سەمای مەرگدا بڵاومان کردوونەتەوە. ئەم کۆمەڵە چیرۆکە لە بەرهەمە نایابەکانی نووسەر و لەنێو ئەدەبی هاوچەرخی ئێراندا ناوبانگیان هەیە.

لە کات و سەردەمی جیادا و هەر چیرۆکەی لە کتێبێکی جیادا بڵاو کراونەتەوە وەک: چیرۆکی میرزا لە کتێبی میرزا، چیرۆکی جانتا لە کتێبی جانتا، چیرۆکی سەمای مەرگ لە کتێبی وردە پەڕاوەکانی زیندان و چیرۆکی تاک و تەنیا لە کتێبی دێو دێودا بڵاو کروانەتەوە.

بەڕای رێباز مستەفا، دوای رۆمانی چاوەکانی، چیرۆکەکانی سەمای مەرگ، دێو دێو! و پەتا باشترین بەرهەمەکانی ئەو نووسەرەن..

بێگومان لەنێو ئەدەبی هاوچەرخی ئێراندا بەر لە هەر ناوێکی دیکە چوار نووسەر هەمیشە بەر لەهەموو ئەوانی دیکە ناویان دێت کە ئەوانیش بریتین لە: محەمەد عەلی جەمالزادە، سادقی هیدایەت، سادقی چوبەک و بوزۆرگی عەلەوی، خۆشبەختانە بوزۆرگی عەلەوی لەنێو خوێنەری کوردیشدا ناوێکی زۆر ئاشنایە و زۆربەی بەرهەمەکانی کراونەتە کوردی. رێباز مستەفا جگە لەم کتێبە کۆمەڵە چیرۆکی دێو دێو!یشی کردۆتە کوردی.

چاپی یەکەم: 2002، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم - سلێمانی

سەڵاحەدینی ئەیوبی، یان کورد لەمیسر

جۆرجی زێدان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ئەم کتێبە کە220 لاپەڕەیە و ڕۆمانێکی مێژووییە، جۆرجی زێدان نووسەر و ئەدیبی ناوداری لوبنانی، ئەو ماوەیەی کە سەڵاحەدینی ئەیوبی و بنەماڵەکەی لەمیسر جێگیر دەبن و دەوڵەتی فاتیمیی شیعە لەو وڵاتە لەنێو دەبەن لەجێیدا دەوڵەتی ئەیوبی دادەمەزرێنن باس دەکات و لەگەڵ چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشی ئەڤینداریی کوڕە کوردێک لە سەربازانی سەڵاحەدین بە ناوی عیمادەدین لەگەڵ مەلەک خانمی خوشکی عازدی دوا خەلیفەی فاتیمی تێکەڵکێش دەکات و چێژێکی ئەدەبیی زۆر جوان بە نووسینەکەی دەبەخشێت.

ڕەنگە خوێنەران پێیان سەیر بێت کە لەنێو ئەو هەموو کتێبە پێویستانەی کە دەبێ بکرێنە کوردی، چما من ئەم کتێبەم هەڵبژاردووە و کردوومەتە کوردی، لە ڕاستیشدا پرسیارەکەیان زۆر بەجێیە، چونکە سەڵاحەدین ئەگەرچی کورد بووە و لە بنەماڵەیەکی ناوداری کوردستانە، بەڵام هیچ شتێکی بۆ گەلەکەی نەکردووە، من ئەم کتێبەم زیاتر وەک ئەمەکداریێک بۆ نووسەرەکەی واتە جۆرجی زێدان وەرگێڕاوە، چونکە ناوبراو نووسەرێکی ناوداری عەرەب زمانە و بە ئاشکرا و ڕاشکاوییەوە لایەنگریی کورد دەکات و ئەم کتێبەشی هەر وەک بیانووێک بۆ ئەو مەبەستە نووسیوە. بۆ بەبیرهێنانەوەش، یەکەمین ڕۆژنامەی کوردی واتە ڕۆژنامەی کوردستان کە لە قاهیرە لەلایەن میقداد بەدرخانەوە دەرچووە لە چاپخانەی ئەهالی کە هیی جۆرجی زێدان بووە لە چاپ دراوە.

رێباز مستەفا لەپەڕەی ئینستاگرامی خۆی رایگەیاندووە کە بەو هۆیەی سەڵاحەدین و بنەماڵەی ئەیوبی بەشێکن لە مێژووی کورد و لە هەر کوێیەک ناویان بهێت ناوی کوردیش دێت، بۆیە بەپێویستی زانیوە ئەم کتێبە پێشکەشی کتێبخانەی کوردی بکات.

چاپی یەکەم: 2004 سلێمانی

بەرهەمە چاپکراوەکانی رێباز مستەفا:

1-لیبرالیزم و دیموکراسی/نۆربێرتۆ بۆبیۆ/وەرگێڕی فارسی: بابەک گولستان/ (سلێمانی 2000)

2-دیموکراسی لەرووی مێژووییو تیوریەوە/ئانتۆنی ئاربڵاستەر/ (سلێمانی- خانەی وەرگێڕان 2002)

3-کۆمەڵی مەدەنی ئازادی، ئابووریو سیاسەت/موسا غەنینەژاد/ (سلێمانی 2001)

4-گەشتەکانی مارکۆپۆلۆ/ زوهرە میرتاهیر/ (سلێمانی2005)

5-سەڵاحەدینی ئەیووبی یان کورد لەمیسر/ جۆرجی زێدان/ وەرگێڕی فارسی: محەمەد عەلی شیرازی/ (سلێمانی 2004)

6-سپێدان ئێرە ئارامە(رۆمان)/بۆریس ڤاسیلیڤ/وەرگێڕی فارسی:گامایون/ بەهاوکاری لەگەڵ زرارجۆڵا (سلێمانی2003)

7-سەمای مەرگ (کۆمەڵەچیرۆک) /بوزۆرگ عەلەوی/ (سلێمانی)

8-تایبەتمەندیەکانی کادیرو رۆڵی حزب لەپێگەیاندنیدا(نووسینو ئامادەکردن/ (سلێمانی2000)

9-محەمەدی قازی کێیەو چیکردووە؟/عەلی ساڵحی/ (سلێمانی 2006دەزگای چاپو پەخشی سەردەم)

10-دوو سەدە بێدەنگی/د. عەبدولحوسێن زەرینکوب/ بەهاوکاری لەگەڵ د. موسا محەمەد (هەولێر2008 دەزگای موکریانی)

11-سەرکەوتنی بیر/ئۆرایزن سویت ماردن/وەرگێڕی فارسی:رەزا سەید حوسێنی/ (هەولێر2008)

12-ئاشنابوون بەئەفڵاتوون/ پۆل ستراتێرن/ (سلێمانی 2005)

13-ئاشنابوون بەئەرەستۆ/ پۆل ستراتێرن/ (سلێمانی2007)

14-ئاشنابوون بەهیگل/ پۆل ستراتێرن/وەرگێڕی فارسی:مەسعود عولیا/ (هەولێر بنکەی بڵاوکردنەوەی ئەدەبو رووناکبیریی نما 2005)

15-ئاشنابوون بەدیکارت/پۆل ستراتێرن/ (سلێمانی2006)

16-ناسیۆنالیزم/ ریچارد جێی/ (سلێمانی2003)

17-ناسیۆنالیزم/ فرێد هالیدای/وەرگێڕی فارسی:ئەحمەد عەلیخانی/ (سلێمانی2002)

18- باشترین هۆنراوەکانی نیچە/بۆفارسی شوجاعەدینی شەفا/ (هەولێر دەزگای موکریانی2008)

19-یاداشتەکانی رۆژانی تەنیایی/ گابریل گارسیا مارکیز/بۆ فارسی:محەمەدرەزا راهوەر/ (هەولێر دەزگای وەرگێڕان2007)

20-بڕوانە، فورات خوێناویە (رۆمان- بەرگی یەکەمی چیرۆکی دوورگە)/یاشار کەمال (هەولێر 2008)

21-بنچینەکانی فیدرالیزم /ئەسەدولڵای ئەلەم/ (سلێمانی خانەی وەرگێڕان 2004)

22-ئانارشیزم (کتێبی گیرفان)/ د. مستەفا رەحیمی/ (سلێمانی دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم 2002)

23- ئاوخواردنەوەی مێروولە (رۆمان - بەرگی دووەمی چیرۆکی دوورگە)/یاشار کەمال/ (لەدەزگای موکریانی لەژێر چاپدایە)

24- کەڵەشێری بەرەبەیان (رۆمان - بەرگی سێیەمی چیرۆکی دوورگە)/ یاشار کەمال

25-چیرۆک و چیرۆکنووس (مەنسووری یاقووتی)

26_مرۆڤ و ئاژەڵ (سادقی هیدایەت)

27_دێو! دێو! (بۆزۆرگی عەلەوی)

28_چیرۆکەکانی شکسپیر. داڕشتنەوەی: (چاڵز و مێری لام)

29_بەردی سەبووری (سادقی چووبەک)

30_تیرۆر، تیرۆریزم و تیرۆریزمی نێودەوڵەتی(عەلیڕەزا سەمیعی و عەبدولکەریم سالکی)