ئێدوارد ئیمێرسۆن بارنارد

ئێدوارد ئیمێرسۆن بارنارد
لەدایکبوون	١٦ی کانوونی دووەمی ١٨٥٧ نەشڤیل
مەرگ	٦ی شوباتی ١٩٢٣ (تەمەن ٦٥ ساڵ) ویلیامز بەی، ویسکۆنسێن
پیشە	زانای فەلەکناسی
خەڵاتەکان	خەڵاتی لالاندێ (١٨٩٢) مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی (١٨٩٧) مەدالیای یانسن (١٩٠٠) پریکس جوڵس یانسن (١٩٠٦) مەدالیای بروس (١٩١٧)
واژوو

ئێدوارد ئیمێرسۆن بارنارد (لە دایک بووی ١٦ی کانوونی دووەمی ١٨٥٧ - ٦ی شوباتی ١٩٢٣ کۆچی دوایی) فەلەکناسی ئەمریکییە. بە شێوەیەکی گشتی بە ئی.ئی.بارنارد ناسرابوو، و وەک فەلەکناسییەکی بەتوانای چاودێری ناسرابوو. ئەو بە دۆزینەوەی جووڵەی بەرزی تایبەت بە ئەستێرەی بارنارد لە ساڵی ١٩١٦ ناسراوە، کە ناوی لێنراوە بۆ شەرەفی ئەو.

سەرەتای ژیان

بارنارد لە شاری ناشڤیل لە ویلایەتی تێنسی لەدایکبووە، لە دایک و باوکی ناویان ڕوبن بارنارد و ئەلیزابێس جین بارنارد (لەدایکبووی هایوود) بووە و یەک برای هەبووە. باوکی سێ مانگ پێش لەدایکبوونی کۆچی دوایی کردووە، بۆیە لە خێزانێکی هەژاردا گەورە بووە و لە ڕێگەی خوێندنی فەرمیدا زۆری وەرنەگرتووە. یەکەم حەزی لە بواری فۆتۆگرافی بووە، لە تەمەنی نۆ ساڵیدا بووەتە یاریدەدەری فۆتۆگرافەر.

دواتر حەزی لە زانستی فەلەکناسی پەرەی سەند. لە ساڵی ١٨٧٦ تەلیسکۆبی تیشکدانەوە ٥ ئینج (١٣٠ ملم)ی کڕی، لە ساڵی ١٨٨١ یەکەم کلکداری خۆی دۆزیەوە، بەڵام نەیتوانی دۆزینەوەی خۆی ڕابگەیەنێت. دووەم کلکداری خۆی لە کۆتاییەکانی هەمان ساڵدا دۆزیەوە و سێیەمیش لە ساڵی ١٨٨٢ دۆزیەوە.

لەکاتێکدا هێشتا لە ستۆدیۆیەکی فۆتۆگرافیدا کاردەکات لە ساڵی ١٨٨١ هاوسەرگیری لەگەڵ ڕۆدا کالڤێرت کرد کە لەدایکبووی بەریتانی بوو، لە ساڵانی ١٨٨٠دا، هالبێرت هارینگتۆن وارنەر ٢٠٠ دۆلاری ئەمریکی پێشکەش کرد بۆ هەر دۆزینەوەی دوورەپەرێزێکی نوێ. بارنارد بە گشتی پێنج کەسی دۆزیەوە، ئەو پارەیەی بەکارهێنا بۆ دروستکردنی خانوویەک بۆ خۆی و هاوسەرەکەی.

لەگەڵ گەیاندنی ناوی فەلەکناسی ئاماتۆر لە ناشڤیل، بەکۆمەڵ پارەیەکی ئەوتۆیان کۆکردەوە کە بتوانن زەمالەیەک بدەن بە بارنارد بۆ زانکۆی ڤاندەربیڵت. هەرگیز لە قوتابخانەکە دەرنەچووە، بەڵام تاکە بڕوانامەی فەخری وەرگرتووە کە ڤاندەربیڵت تا ئێستا بەخشیبێتە، لە ساڵی ١٨٨٧ پەیوەندی بە ستافی ڕوانگەی لیکەوە کرد، هەرچەندە دواتر لەگەڵ بەڕێوەبەر، ئێدوارد ئێس هۆڵدن، لەسەر دەستڕاگەیشتن بە چاودێریکردنی کات لەسەر ئامێرە گەورەکان و پرسەکانی تری لێکۆڵینەوە و بەڕێوەبردن، تێکهەڵچوون.

کاری فەلەکناسی

بارنارد لە ساڵی ١٨٨٢دا گێگێنشاینی بینی، ئاگاداری توێژینەوەکانی پێشووی تیۆدۆر برۆرسن و تی.دبلیو.باکهاوس نەبوو، لە ساڵی ١٨٨٩ چاودێری مانگی ئیاپێتۆسی کرد کە لە پشت ئەڵقەکانی زوحەلەوە تێدەپەڕێت. لەکاتێکدا سەیری ئایپێتوس (مانگ)ی دەکرد کە بەناو بۆشایی نێوان ئەڵقەکانی ناوەوەی کەیوان و خودی هەسارەکەدا تێدەپەڕێت، بینی سێبەرێک بەسەر مانگدا تێدەپەڕێت. هەرچەندە لەو کاتەدا درکی پێ نەدەکرد، بەڵام بەڵگەی "سپۆک"ەکانی زوحەل دۆزیبووەوە، سێبەری تاریک کە بە شێوەیەکی ڕاست بە ڕێڕەوی بازنەیی ئەڵقەکانەوە دەڕۆیشتن. ئەم سپۆکانە سەرەتا گومانیان لەسەر بوو، بەڵام لەلایەن کەشتی ئاسمانی ڤۆیجر ١ پشتڕاستکرایەوە.

لە ساڵی ١٨٩٢ تێبینییەکانی لەسەر نۆڤایەک کرد و یەکەم کەس بوو کە سەرنجی دەردانی گازییەکەی دا، بەم شێوەیە دەرکەوت کە تەقینەوەیەکی ئەستێرەیی بووە. هەر لەو ساڵەدا ئەمالتیای پێنجەمین مانگی موشتەریشی دۆزیەوە، یەکەم کەس بوو مانگی نوێی موشتەری لە دوای گالیلۆ گالیلی لە ساڵی ١٦٠٩ دۆزیەوە، ئەمە دوا مانگی دەستکرد بوو کە بە چاودێری بینراو دۆزرایەوە (نەک بە پشکنینی پلاکی فۆتۆگرافی یان وێنەی تۆمارکراوی تر).

لە ساڵی ١٨٩٥ پەیوەندی بە زانکۆی شیکاگۆوە کردووە وەک مامۆستای فەلەکناسی. لەوێ توانی تەلەسکۆپی ٤٠ ئینج (١٠٠٠ ملم) لە ڕوانگەی یەرکێس بەکاربهێنێت. زۆربەی کارەکانی لەم ماوەیەدا وێنەگرتنی ڕێڕەوی شیری بووە. لەگەڵ ماکس وۆڵف بۆی دەرکەوت کە هەندێک ناوچەی تاریکی گالاکسی لە ڕاستیدا هەوری گازی و تۆز و خۆڵ بوون کە ئەستێرە دوورترەکانی ناو پاشبنەمایان تەمومژاوی کردووە. لە ساڵی ١٩٠٥ەوە ماری ئاڕ کالڤێرت خوشکەزای وەک یاریدەدەر و کۆمپیوتەر کاری کردووە.

ئەستێرەی بێهێزی بارنارد بە ناوی ئێدوارد بارناردەوە ناونراوە، دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩١٦ بۆی دەرکەوتووە کە جووڵەیەکی زۆر گەورەی دروستی هەیە، بە بەراورد بە ئەستێرەکانی دیکە. ئەمە دووەمین نزیکترین سیستەمی ئەستێرەیە لە خۆرەوە، لە دوای سیستەمی ئالفا قەنتۆری دووەم.

هەروەها فۆتۆگرافەری پێشەنگی ئەستێرەیی بووە. کەتەلۆگی بارناردەکەی زنجیرەیەک سحری تاریکی خستۆتە ڕوو، کە بە شتەکانی بارنارد ناسراون، دیزاینی ژمارەیی هاوشێوەی کەتەلۆگی مێسیێریان پێدەدات. ئەوان بە بارنارد ١ دەست پێدەکەن و بە بارنارد ٣٧٠ کۆتایی دێت، ئەو لیستی سەرەتایی خۆی بە توێژینەوەی ساڵی ١٩١٩ لە گۆڤاری فیزیای ئەستێرەیی بڵاوکردەوە، "لە سەر نیشانە تاریکەکانی ئاسمان لەگەڵ کەتەلۆگێکی ١٨٢ تەنی لەو جۆرە."

لە ٦ی شوباتی ١٩٢٣ لە ویلیامز بەی لە ویلایەتی ویسکۆنسێن کۆچی دوایی کردووە و لە شاری ناشڤیل بە خاک سپێردرا. دوای مردنی، زۆرێک لە نموونەکانی کۆمەڵە ناوازەی وێنە فەلەکییەکانی لە ساڵی ١٩٢٧دا بە ناوی ئەتڵەسێکی فۆتۆگرافی ناوچە هەڵبژێردراوەکانی ڕێڕەوی شیری بڵاوکرانەوە، ئەم کارە لەلایەن ماری ئاڕ کالڤێرت و ئێدوین بی فرۆست، بەڕێوەبەری ئەوکاتەی یێرکێسەوە تەواو بووە ڕوانگە.

دۆزینەوە گەڕەستێرۆچکەکانی

لە نێوان ساڵانی ١٨٨١ بۆ ١٨٩٢ پازدە کلکداری دۆزیەوە کە سێیان دەورەیی بوون و بە هاوبەشی دوو دوورەپەرێزی دیکەی دۆزیەوە:

• C/1881 ڕایگەیاندووە
• C/1881 S1
• C/1882 R2
• D/1884 O1 (بارنارد ١)
• C/1885 N1
• C/1885 X2
• C/1886 T1 بارنارد-هارتویگ
• C/1887 B3
• C/1887 D1
• C/1887 J1
• C/1888 U1
• C/1888 R1
• C/1889 G1
• 177P/بارنارد (P/1889 M1، P/2006 M3، بارنارد ٢)
• C/1891 F1 بارنارد-دێنینگ
• C/1891 T1
• D/1892 T1 (بارنارد ٣) – یەکەمجار بە فۆتۆگرافی دۆزرایەوە؛ لە کۆتایی ساڵی ٢٠٠٨ بە ناوی ٢٠٦P/بارنارد-بۆاتینی چاک کراوەتەوە

ڕێزلێنان

خەڵاتەکان

• هاوڕێی هاوبەشی ئەکادیمیای هونەر و زانستی ئەمریکی (١٨٩٢)
• خەڵاتی لالاندێ (١٨٩٢)
• مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی (١٨٩٧)
• ئەندامی کۆمەڵەی فەلسەفی ئەمریکی (١٩٠٣)
• پریکس جولس یانسن، بەرزترین خەڵاتی کۆمەڵەی فەلەکناسی فەرەنسا، کۆمەڵەی فەلەکناسی فەرەنسی (١٩٠٦)
• مەدالیای بروس (١٩١٧)

ناولێنان دوای مردنی

• بارنارد (کانیاوی مانگ)
• بارنارد (کراتەر لەسەر مەریخ)
• بارنارد ڕێجیۆ لەسەر گانیمید
• گەڕەستێرۆچکەی ٨١٩ بارناردیانا
• NGC 6822 گالاکسی بارنارد
• بارناردز لوپ
• ئەستێرەی بارنارد
• هۆڵی بارنارد، هۆڵێکی نیشتەجێبوونە لە زانکۆی ڤاندەربیڵت
• کۆمەڵەی فەلەکناسی بارنارد، یانەی فەلەکناسی شاری چاتانوگا
• چیای بارنارد لە ویلایەتی کالیفۆرنیا
• شەمەندەفەری سەرنشینی دیلۆکسی هێڵی ئاسنی ناوەندی نیوجرسی کە ناوی بلو کۆمێت بوو، ئۆتۆمبێلێکی جانتای تێدابوو کە ناوی "بارنارد" بوو. شەمەندەفەرەکە لە ساڵی ١٩٢٩ تا ١٩٤١ ڕۆیشت.

بەستەری دەرەکی

• ژیاننامە
• ئێدوارد ئیمێرسۆن بارنارد وتارەکان لە زانکۆی ڤاندەربیڵت کۆکردنەوە تایبەتەکان و ئەرشیفی زانکۆ
• ئەتڵەسی فۆتۆگرافی ئێدوارد ئیمێرسۆن بارناردی ناوچە هەڵبژێردراوەکانی ڕێڕەوی شیری
• بیرەوەری ژیاننامەی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان