پلووتۆ

پلووتۆ
پلووتۆ
بەشێکە لە	Pluto System
بەکارھێنان	colonization of Pluto
خوێندنەوەی ئای پی ئەی	ˈpluːto
ناونراوە لەدوای	پلووتۆ
Named by	Venetia Burney
جێ	سیستمی خۆریی دەرەکی
بەرزترین خاڵ	Tenzing Montes
لە پێش	(134339) 5628 T-3
لە دوای	(134341) 1979 MA
ڕووداوە بەرچاوەکان	naming
زانا	Clyde Tombaugh
کاتی دۆزینەوە	١٨ی شوباتی ١٩٣٠
Site of astronomical discovery	Lowell Observatory
Minor planet group	تەنەکانی پاشی نێپتۆن
Child astronomical body	شارۆن، نیکس، مانگی ھیدرا، Kerberos، Styx
Parent astronomical body	خۆر
ھاشتاگ	Pluto
Geography of topic	Geography of Pluto
Epoch	J2000.0
تاگی "ستەک ئێکسچەینج"	https://astronomy.stackexchange.com/tags/pluto
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

پلووتۆ (ھێماکان: ^[١] و ^[٢]) گەڕەستێرەیەکی قەزەمۆکە، دوورە لە خۆرەوە، بە شێوەیەک کە تەنھا وەک ئەستێرەیەکی ڕووناک ئەبینرێ، ھەرچەندە بچووکترین گەڕەستێرەیە لە نۆ گەڕەستێرەکەی کۆمەڵەی خۆر، بەڵام یەکێتی گەردوونناسی نێودەوڵەتی ھەڵسا بە دووبارە پێناسە کردنی زاراوەی 'گەڕەستێر' لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٠٦، بەم شێوەیە پلووتۆ بە گەڕەستێرەیەکی قەزەمۆک دانرا و ژمارەی گەڕەستێرەکانی کۆمەڵەی خۆریش بوون بە ھەشت گەڕەستێر. دوو مانگی بچووک ومانگێکی گەورەی ھەیە، کە ناوی شارۆنە، قەبارەکەی ئەگاتە دوو لە سێی قەبارەی پلووتۆ. زۆربەی زانایانی گەردوونناسی بە ھەسارە ناوی نابەن، بەڵکو بە پاشکۆیەکی ھەسارەی نیپتۆن ئەی ژمێرن، تاکە ھەسارەشە کە تاوەکو ئێستا ھیچ گالیسکەیەکی بۆشایی ئاسمان گەشتی بۆ نەکردووە، بەھۆی دوورییەکەی.

پلووتۆ ئەم ھەسارە نەناسراوەیە، کە سروشتەکەی لەگەڵ ھەموو ھەسارەکانی جیایە لە کۆمەڵەی خۆر، لەدوای دۆزینەوەی زانایان وایان ئەزانی، کە دوای ١٠ ساڵ لەناو ئەچێ، بەڵام دواتر سەریان سوڕما لە مانەوەی، بەڵکو سات لەدوای سات بەھێزتر بوو. ھەرچەندە پلووتۆ لە سەرتادا ھەسارەی ھەشتەمین بوو بۆ دووری لە خۆر بەڵام بەھۆی یەکتربڕینی لە خولگەکەی لەگەڵ خولگەی ھەسارەی نیپتۆن بوو بە ھەسارەی نۆیەم.

ھەندێ زانیاری ژمارەیی

ئەگەر لەسەر زەوی کێشت ٧٠ کیلۆگرام بێت ئەوا لەسەر پلووتۆ ئەبێت بە ٤ کیلۆگرام.
ماوەی ناوەندی لە خۆرەوە ئەگاتە نزیکەی ٥٫٩١٤٫١٨ میلیۆن کم\چرکە، نزیکترین ماوەی بۆ زەوی ٢٨٬٨ یەکەی گەردوونییە.
خێرایی مامناوەندی خولگەیەکی ٥٬٤ کم\چرکەیە.
ماوەی خولانەوەی ھەسارەکە بەدەوری خۆی، ١:٢٣ کاتژمێرە.
نیوەتیرەی ١١٥٣ کیلۆمەترە. (٠٬١٨ی نیوەتیرەی زەوی).
پلەی گەرمی سەر ھەسارەکە -٢٣٠ پلەی سەدییە (٤٣ کڵڤن).
ژمارەی مانگە پاشکۆکانی ٣ مانگە.
ھەر خولانەوەیەکی بەدەوری خۆردا ٢٤٨ ساڵی زەویی پێ دەچێت.

ناوی پلووتۆ

لە سەرەتاوە زۆر ناو دیاری کران لەوانە زیۆس، ولۆیل، کڕۆناس، و مینریڤا، ناوی پلووتۆش لە لایەن ڤینیتیا بەرنی، ناوی پلووتۆش لە لایەن کچەخوێندکارێکی تەمەن ١١ ساڵ لە ئۆکسفۆردەوە پێشنیار کرا کە بە یۆنانی یەکێک لە ناوەکانی خوای ژێرجیھانە. دوای مشتومڕێکی زۆر لە ساڵی ١٩٣٠ ئەم ناوەی بۆ دیاری کرا.

سەرچاوەکان

^ JPL/NASA (٢٢ی نیسانی ٢٠١٥). «What is a Dwarf Planet?». Jet Propulsion Laboratory. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ John Lewis، ed. (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 ed.). Elsevier. p. 64.

ڕادیۆ نەوا، ھەسارەی پلووتۆ^{[بەستەری مردوو]}. خوێندنەوەی ٢٦-١٠-٢٠٠٩.
ویکیپیدیای ئینگلیزی.

[1] JPL/NASA (٢٢ی نیسانی ٢٠١٥). «What is a Dwarf Planet?». Jet Propulsion Laboratory. لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[2] John Lewis، ed. (2004). Physics and chemistry of the solar system (2 ed.). Elsevier. p. 64.

[١]

[٢]