دڵنەبردنی دڵەڕاوکەیی

گۆرانکاری "مس ئەی—" لە ساڵی ١٨٦٦ بۆ ١٨٧٠ دوای وەرگرتنی چارەسەری ئەنۆرێکسیا. ئەمە یەکێک بوو لە یەکەم حاڵەتەکانی ئەنۆرێکسیا و ئارەزووی لاوازبوون.

دڵنەبردنی دڵەڕاوکەیی، ئه‌نۆڕه‌کسیا نه‌رڤۆسا (Anorexia nervosa) یا ئەنۆرەکسیا زۆر جار ناوبراو به ناڕێکییه‌ک له خواردن، ده‌ناسرێ به دابه‌زینی کێش (کێشێکی که‌م)، سنووردانان بۆ خواردنه‌کان، ترسان له به‌رزبوونی کێش، وه ئاره‌زوویێکی زۆر بۆ داگرتنی کێش و لاوازبوون. ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌نۆڕه‌کسیایان هه‌یه وا ده‌زانن و خۆیان وا ده‌بینن که کێشیان زیاد بێت و حاشا له‌وه ده‌که‌ن که کێشه‌یان هه‌بێ له‌گه‌ڵ لاوازبوون. زۆربه‌ی جار ته‌نها خواردنی دیاریکراو له‌گه‌ڵ ژه‌می خۆراکی بچووک ده‌خۆن و زوو زوو کێشیان ده‌پێون. هه‌ندێکیان زۆر وه‌رزش ده‌که‌ن، به ناچاری خۆیان ده‌ڕشێننه‌وه، یاخود ده‌رمانی ڕه‌وانی ده‌خۆن بۆ به‌ده‌ستهێنانی لاوازی. له به‌رهه‌مه‌کانی ئه‌م نه‌خۆشیه: که‌م پته‌وی ئێسک (ئۆستیۆ پۆرۆسیس)، بێ به‌رهه‌می، زیان گه‌یاندن به دڵ، له‌گه‌ڵ چه‌ندین نه‌خۆشی دیکە. له ئافره‌ت دا زۆر جار ده‌بێته هۆی وه‌ستانی سووڕی مانگانه.

هۆکاری (ئه‌نۆڕه‌کسیا) له‌م کاته‌دا نه‌زانراوه. وا ده‌رکه‌وتووه که چه‌ند هۆکاری بۆ کاتی هه‌یه له‌گه‌ل زیاتر تووشبوونی دوانه‌ی ده‌قاو ده‌ق له چاو دوانه‌ی ئاسایی. هۆکاری که‌لتووریش هه‌یه به‌هۆی به به‌ها زانینی لاوازی له لایه‌ن کۆمه‌لگا، ئه‌مه‌ش بووه‌ته هۆی به‌رز بوونی ڕێژه‌ی نه‌خۆشی تیایان. هه‌روه‌ها زیاتر باوه له‌گه‌ل ئه‌و که‌سانه‌ی چالاکییه‌ک ده‌که‌ن که گرنگی به لاوازی ده‌دات وه‌ک: یاریزانان، مۆدێلان، سه‌ماکه‌ران، هتد. زۆر جار مرۆڤ تووشی ئه‌نۆڕه‌کسیا ده‌بێت کاتێک که رووداوێکی ژیان گۆڕ یان فشار دروستکه‌ر رووده‌دات. کێشێکی زۆر که‌م پێویسته بۆ ده‌ستنیشان کردنی ئه‌م نه‌خۆشیه. توندی نه‌خۆیشه‌که به بۆدی ماس ئیندێکس (بی ئێم ئای) ده‌ستنیشان ده‌کرێت، له که‌سێکی پێگه‌یشتوو به ئه‌نۆڕه‌کسیایێکی نیان بی ئێم ئای بریتیه له زیاتر له ١٧، مامناوه‌ند بریتیه له ١٦–١٧، توند ١٥–١٦، زۆر توندیش که‌متر له ١٥.

چاره‌سه‌رکردنی ئه‌نۆڕه‌کسیا پێک دێت له گه‌ڕانه‌وه بۆ کێشێکی ته‌ندروست و ئاسایی، چاککردنی کێشه فیزیۆلۆجییه بناغه‌ییه‌کان، و ناونیشانکردنی ئه‌و ره‌فتارانه‌ی کێشه‌که گه‌وره‌تر ده‌که‌ن. هه‌ر چه‌نده ده‌رمان خواردن یارمه‌تی که‌سه‌که نادات بۆ زیادکردنی کێش، ده‌توانرێت سوودی لێ ببینرێت بۆ چاره‌سه‌رکردنی دڵەڕاوکێ (ئه‌نگزایه‌تی) یان خەمۆکی (دیپڕێشن) هاوپه‌ست. چه‌نده‌ها چاره‌سه‌ری ده‌روونی سوودمه‌ند هه‌یه وه‌ک چاره‌سه‌ری کۆگنه‌تیڤ بیهه‌یڤیۆڕه‌ڵ یاخود چاودێری کردنی خواردن له لایه‌ن باوان (چاره‌سه‌ری مۆدسلی فامیلی). هه‌ندێک کات وا پێویست ده‌بێت که‌سه‌که بخرێت بۆ نه‌خۆشخانه بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ کێشی ئاسایی. به‌ڵام به‌ڵگه له سوودمه‌ندی نه‌یزۆگاستریک تووب فیدینگ دیار و ئاشکرا نییه. هه‌ندێک که‌س بۆ ماوه‌یه‌ک یاخود ئه‌ڵقه‌یه‌ک تووشی ده‌بن به‌ڵام که‌سانی دیکه له‌وانه‌یه چه‌نده‌ها جار تووش ببن. زۆر له کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌بن دوای زیادکردنی کێش.

به شێوه‌یه‌کی جیهانی، ده‌خه‌مڵێت که ٢.٩ میلیار که‌س له ساڵی ٢٠١٥ ئه‌نۆڕه‌کسیه‌یان هه‌بووه. له (%٠٫٩-%٤٫٣) ی ئافره‌ت و (%٠٫٢-%٠٫٣) له وڵاته رۆژئایاییه‌کان ئه‌نۆڕه‌کسیه‌یان هه‌بووه له ساتێک له ژیانیاندا.ساڵانه نزیکه‌ی (%٠٫٤)ی ئافره‌تانی گه‌نج تووشی ده‌بن و نزیکه‌ی ١٠ جار له ئافره‌تان باوتره له پیاوان. بڕ یان خێرایی له‌و وڵاتانه‌ی له پێشکه‌وتندان نادیاره. زۆر جار له کاتی نه‌وجه‌وانی یان گه‌نجی تووشی ئه‌م نه‌خۆشیه ده‌بن. هه‌رچه‌نده ئه‌نۆڕه‌کسیا دوای سه‌ده‌ی ٢٠ه‌م زیاتر دیاری کرا وه‌ک نه‌خۆشی، ئه‌و ڕاستییه نادیاره که هۆکاری ئه‌م زیادبوونه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ زیادبوونی نه‌خۆشیه‌که یان ته‌نها باشتربوون له ده‌ستنیشانکردنی. له ساڵی ٢٠١٣، ئه‌نۆڕه‌کسیا ڕاسته‌وخۆ بووه هۆی مردنی ٦٠٠ که‌س به شێوه‌یه‌کی جیهانی، نزیکه‌ی ٤٠٠ مردنیش له ساڵی ١٩٩٠. ناڕێکی له خواردن ده‌بێته هۆی به‌رزبوونی ئه‌گه‌ری مردن له‌به‌ر چه‌ند هۆکاری دی وه‌ک خۆکوشتن. نزیکه‌ی %٥ی ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌نۆڕه‌کسیایان هه‌یه دوای ١٠ ساڵ ده‌مرن به‌هۆی کێشه‌کانی.

ئه‌نۆڕه‌کسیا نێرڤۆسه ناڕێکیه‌که له خواردن ده‌ناسرێته‌وه به هه‌وڵدانی که‌سه‌که بۆ خۆ لاواز کردن و خۆ برسیکردنێکی زۆر. که‌سێک به ئه‌نۆڕه‌کسیا نێرڤۆسه چه‌نده‌ها نیشانه‌ی هه‌یه، جۆر و ڕاده‌ی خراپیه‌که‌ی له که‌سێک بۆ که‌سێکی تر جیاوازه و له‌وانه‌شه راسته‌وخۆ نه‌ناسرێن.