ڕیچارد ڤان دێر ڕیت وولی

سێر ڕیچارد ڤان دێر ڕیت وولی نیشانی فەرمی ئیمپراتۆریەتیی بەریتانی ھاوپۆلەکانی کۆمەڵگایی شاھانە (لە دایک بووی ٢٤ی نیسانی ١٩٠٦ – ٢٤ی کانوونی دووەمی ١٩٨٦ کۆچی دوایی) ^[١] فەلەکناسی ئینگلیزی بوو کە بووە یازدەهەمین فەلەکناسی ڕۆیاڵ . ناوی کچێنی دایکی ڤان دێر ڕیت بوو.

ژیاننامە

وولی لە شاری ویمۆس لە ویلایەتی دۆرست لەدایکبووە و نزیکەی ١٨ مانگ لە کۆلێژی ئەلهالۆس خوێندوویەتی، پاشان لە شاری هۆنیتۆن ، بەڵام دواتر لەگەڵ دایک و باوکیدا ڕوویان لە یەکێتی ئەفریقای باشوور کردووە لەگەڵ خانەنشین بوونیان. لەوێ بەشداری کردووە و بڕوانامەی بیرکاری و فیزیا لە زانکۆی کیپ تاون وەرگرتووە . وولی گەڕایەوە بۆ بەریتانیا و بۆ بڕوانامەی ماستەر لە بیرکاری و دواتر دکتۆرای لە کۆلێژی گۆنڤیل و کایوس لە کامبریج خوێندوویەتی. دوای دوو ساڵ لە ڕوانگەی ماونت ویڵسن جارێکی دیکە لە ساڵی ١٩٣١ گەڕایەوە بۆ شانشینی یەکگرتوو ^[٢] ^[٣] ^[٤] ^[٥]

لە ساڵانی ١٩٣٧ تاوەکوو ١٩٣٩ یاریدەدەری باڵا و چاودێری باڵای فەلەکناسی بووە لە جۆن کاوچ ئادەمز لە ڕوانگەی کامبریج . ^[٦]

سێر وولی پسپۆڕی و شارەزایی لە فەلەکناسی خۆر بووە و لە ساڵی ١٩٣٩ وەک بەڕێوەبەری ڕوانگەی خۆری کۆمۆنوێڵس لە کانبێرا لە ئوسترالیا دەستنیشانکرا . دواتر گەڕایەوە بۆ وڵاتی بەریتانیا بۆ ئەوەی لە ساڵی ١٩٥٦ تا ١٩٧١ پۆستەکەی وەک پلەی فەلەکناسی ڕۆیاڵ وەربگرێت و دەستبەکاربێت. ^[٢]

وولی لە ساڵی ١٩٥٣ وەک هاوڕێی کۆمەڵەی شاهانە هەڵبژێردرا و لە ساڵی ١٩٧١دا میدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی بەدەستهێنا ^[٧] لە ساڵی 1972 تا 1976 بەڕێوەبەری ڕوانگەی نوێی فەلەکی ئەفریقای باشوور بووە . لە کۆتاییەکانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا خانەنشین بووە و زۆربەی کاتەکانی خانەنشینی لە باشووری ئەفریقا بەسەر بردووە.

سێر وولی لە ساڵی ١٩٥٣ وەک نیشانی فەرمی ئیمپراتۆریەتیی بەریتانی و لە ساڵی ١٩٦٣ وەک شوڕشگێڕ دەستنیشانکرا ^[٨]

تێڕوانینەکان لەسەر پراکتیکی فڕینی بۆشایی ئاسمان

وولی بە بێباوەڕی سەرەتایی بە پراکتیکییەکانی فڕینی بۆشایی ئاسمان ناسراوە، تێڕوانینێک کە لەگەڵ سێر هارۆڵد سپێنسەر جۆنزدا هاوبەشی کردووە، کە پێش خۆی وەک فەلەکناسی ڕۆیاڵ بووە. لە ساڵی ١٩٣٦دا لە کتێبێکی پێداچوونەوەی کتێبی PE Cleator's Rockets Through Space, ^[٩] Woolley نووسیویەتی:

"تەواوی ڕێکارەکانی [تەقاندنی موشەکەکان بۆ بۆشایی ئاسمان]...سەختییەکی هێندە بنەڕەتی دەخاتە ڕوو، کە ئێمە ناچارین ئەو چەمکە بە ناعەمەلی لە بنەڕەتدا ڕەت بکەینەوە، سەرەڕای بانگەوازی پێداگری نووسەر بۆ وەلانانی پێشوەختە و بیرهێنانەوەی گریمانەییەکان." مەحاڵبوونی فڕینی قورستر لە ئاسمان پێش ئەوەی بەڕاستی بە ئەنجام بگات" ^[١٠]

لە کاتی دەستنیشانکردنی وەک پلەی فەلەکناس ڕۆیاڵ، ئەو بۆچوونە درێژخایەنەکەی دووپاتکردەوە کە بەردەوام ئاماژەی پێدەدا و دەڵێت "گەشتکردن بۆ بۆشایی ئاسمان شتێکی تەواو گەورەیە". سێر وولی لە ساڵی ١٩٥٦دا لە قسەکانیدا لەگەڵ ڕۆژنامەی تایم ئاماژەی بەوەدا کە گەشتکردن شتێکی گەورەیە.

"ئەوە شتێکی تەواوەتییە. پێموانییە هیچ کەسێک پارەی پێویست دابنێت بۆ ئەوەی کارێکی لەو شێوەیە بکات... چ سوودێکی بۆ ئێمە دەبێت؟ ئەگەر هەمان بڕی پارەمان بۆ ئامادەکردنی ئامێری فەلەکی پلە یەک خەرج کردبا فێردەبووین." زۆر زیاتر دەربارەی گەردوون... هەمووی تا ڕادەیەک ڕوتانەوەیە"

ناڕەزایەتییەکانی وولی تەنها ساڵێک پێش خستنەبازاڕی فڕۆکەی سپۆتنیک ١ و پێنج ساڵ پێش دەستپێکردنی بەرنامەی ئەپۆلۆ و سێزدە ساڵ پێش یەکەم نیشتنەوەی مرۆڤ لەسەر مانگ بوو.

لە نامەیەکی ساڵی ١٩٩٥دا بۆ زانای نوێ ، جەی ئەی تێری و جۆن ڕودج ئاماژەیان بەوە کردووە کە ئەو وەرگێڕانەی کە دەگەڕێتەوە بۆ وولی لە ڕاستیدا وەرگێڕانێکی هەڵەیە لەوەی کە لە ڕاستیدا وتی (وەک ئەوەی خۆیان لە ڕادیۆ نیوزریل بیستبوو). تێری و ڕودج ڕاپۆرت دەکەن کە لێدوانەکەی وولی ئەوە بووە: "هەموو ئەم باسانە سەبارەت بە گەشتکردن بۆ بۆشایی ئاسمان، بەڕاستی شتێکی تەواو زەق و زەقە." وولی لە درێژەی قسەکانیدا وتی: "تەنها بۆ دانانی پیاوێک لەسەر مانگ بەقەد شەڕێکی گەورە تێچووی دەوێت". تێری و ڕودج جەخت لەوە دەکەنەوە کە پێشبینییەکەی دوایی وولی تەواو ورد دەرچوو، و دەڵێن کە سڕینەوەی چوار وشەی یەکەمی وەرگێڕانەکە لەلایەن سەرنووسەرانی ڕۆژنامەکانەوە لە کاردانەوەیەک بوو بەرامبەر بەو ڕاستییەی کە ئەوە بابەتەکانی زیادەڕەوی ئەو خۆبەخۆ ڕۆژنامانە بوون، باسیان لێدەکرا گەشتکردن بۆ بۆشایی ئاسمان، کە وولی ڕەخنەی لێدەگرت. تێری و ڕودج دەڵێن: "هەر کەسێک ئەو بابەتە زەق و زەقانەی سەبارەت بە گەشتە بۆشاییەکان و کۆلۆنیکردنی نزیکبوونەوەی مانگ و هەسارەکانی بینیبێت کە لە ساڵی ١٩٥٦دا بەسەر هەموو ڕۆژنامەکاندا ڕژان، بە وێناکردنی شێوازی زانستی خەیاڵی، دەبێ یەکسەر ئاگاداری بووبێت." لەبارەی ئەوەی کە فەلەکناسە نوێیەکەی ڕۆیاڵ توڕە بوو”. ^[١١]

بڵاوکراوەکان

چینە دەرەکییەکانی ئەستێرەیەک (١٩٥٣) کە لەگەڵ پڕۆفیسۆر واڵتەر ستیبس بە هاوبەشی نووسیویەتی.

سەرچاوەکان

^ GRO Register of Births: JUN 1906 5a 296 WEYMOUTH - Richard Van der Riet Woolley
^ ^ئ ^ا Lynden-Bell، Donald (1987). «Professor Sir Richard Woolley, OBE, ScD, FRS, 1906–86». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 28 (4): 546–551. Bibcode:1987QJRAS..28..546L.
^ Stickland، D. J. (1987). «Obituary: Sir Richard Woolley». The Observatory. 107 (1077): 99. Bibcode:1987Obs...107...99S.
^ Feast، M. W. (1987). «Sir Richard Woolley, An Appreciation». Monthly Notes of the Astronomical Society of Southern Africa. 46 (1): 4–6. Bibcode:1987MNSSA..46....4F.
^ Hyland، A. R. (1989). «From the Sun to the Universe–The Woolley and Bok Directorships at Mount Stromlo». Publications of the Astronomical Society of Australia. 8 (2): 216–228. Bibcode:1989PASA....8..216H. doi:10.1017/S1323358000023353.
^ Stratton, F.J.M. "The History of the Cambridge Observatories" Annals of the Solar Physics Observatory, Cambridge (1949)
^ Lovell، Bernard (1971). «The Gold Medal: Sir Richard Woolley». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 12 (2): 135–137. Bibcode:1971QJRAS..12..135L.
^ WOOLLEY, Sir Richard (van der Riet), Who Was Who, A & C Black, 1920–2015; online edn, Oxford University Press, 2014
^ Cleator، P.E. (1936). Rockets Through Space; or, The Dawn of Interplanetary Travel. London: G.Allen & Unwin, ltd. OCLC 123158265.
^ Woolley، Richard (1936). «Book Review: Rockets in Space, by P.E. Cleator». Nature. 137 (3463): 417–470. Bibcode:1936Natur.137..417.. doi:10.1038/137417a0.
^ J.A. Terry (16 September 1995). «Current affairs». New Scientist. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

بەستەری دەرەکی

[1] GRO Register of Births: JUN 1906 5a 296 WEYMOUTH - Richard Van der Riet Woolley

[obit_qjras-2] ئ ^ا Lynden-Bell، Donald (1987). «Professor Sir Richard Woolley, OBE, ScD, FRS, 1906–86». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 28 (4): 546–551. Bibcode:1987QJRAS..28..546L.

[obit_obs-3] Stickland، D. J. (1987). «Obituary: Sir Richard Woolley». The Observatory. 107 (1077): 99. Bibcode:1987Obs...107...99S.

[obit_mnassa-4] Feast، M. W. (1987). «Sir Richard Woolley, An Appreciation». Monthly Notes of the Astronomical Society of Southern Africa. 46 (1): 4–6. Bibcode:1987MNSSA..46....4F.

[obit_hyland_faulkner-5] Hyland، A. R. (1989). «From the Sun to the Universe–The Woolley and Bok Directorships at Mount Stromlo». Publications of the Astronomical Society of Australia. 8 (2): 216–228. Bibcode:1989PASA....8..216H. doi:10.1017/S1323358000023353.

[6] Stratton, F.J.M. "The History of the Cambridge Observatories" Annals of the Solar Physics Observatory, Cambridge (1949)

[ras_gold_medal-7] Lovell، Bernard (1971). «The Gold Medal: Sir Richard Woolley». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 12 (2): 135–137. Bibcode:1971QJRAS..12..135L.

[8] WOOLLEY, Sir Richard (van der Riet), Who Was Who, A & C Black, 1920–2015; online edn, Oxford University Press, 2014

[9] Cleator، P.E. (1936). Rockets Through Space; or, The Dawn of Interplanetary Travel. London: G.Allen & Unwin, ltd. OCLC 123158265.

[10] Woolley، Richard (1936). «Book Review: Rockets in Space, by P.E. Cleator». Nature. 137 (3463): 417–470. Bibcode:1936Natur.137..417.. doi:10.1038/137417a0.

[11] J.A. Terry (16 September 1995). «Current affairs». New Scientist. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]