ڕاگەیاندنی شەڕ
ڕاگەیاندنی شەڕ بریتییە لە کردەوەیەکی فەرمی کە دەوڵەتێک چالاکیی جەنگی لە دژی دەوڵەتێکی دیکە ڕادەگەیەنێت. بەیاننامەکە بریتییە لە کردەوەیەکی وتار (یان واژووکردنی بەڵگەنامەیەکی گشتی) لەلایەن لایەنێکی ڕێگەپێدراوی حکوومەتێکی نیشتمانییەوە، بە مەبەستی دروستکردنی دۆخی شەڕ لە نێوان دوو یان دەوڵەتی زیاتر.
لە ساڵی ١٩٤٥ەوە پێشھاتەکانی یاسا نێودەوڵەتییەکان وەک پەیمانی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ھەم ھەڕەشە و ھەم بەکارھێنانی ھێز لە ململانێ نێودەوڵەتییەکان قەدەغە دەکات، ڕاگەیاندنی شەڕی تاڕادەیەکی زۆر لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا نەماوە، ھەرچەندە ڕەنگە ئەم جۆرە ڕاگەیاندنانە پەیوەندییان ھەبێت لە چوارچێوەی یاسای ناوخۆیی یان گەلانی بێلایەن. ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان بەپێی ئەو دەسەڵاتانەی کە لە ماددەکانی ٢٤ و ٢٥ و بەشی حەوتەمی پەیمانەکەدا دراوە، دەتوانێت ڕێگە بە کردەوەی بەکۆمەڵ بدات بۆ پاراستن یان سەپاندنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی. ھەروەھا لە ماددەی ٥١ی پەیمانی نەتەوە یەکگرتووەکاندا ھاتووە کە: «ھیچ شتێک لەم پەیمانەی ئێستادا نابێتە ھۆی تێکدانی مافی سروشتی بەرگری تاکەکەسی یان بەکۆمەڵ لە خۆپاراستن ئەگەر ھێرشێکی چەکداری دژی دەوڵەتێک ڕووبدات».
ڕاگەیاندنی شەڕ لە دوای کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانیی دووەمەوە لە ڕادەبەدەر دەگمەن بووە. زانایان مشتومڕیان لەسەر ھۆکارەکانی دابەزینەکە کردووە، ھەندێک دەڵێن دەوڵەتەکان ھەوڵدەدەن خۆیان لە سنووردارکردنی یاسای مرۆیی نێودەوڵەتی (کە ڕەفتارکردن لە شەڕدا بەڕێوەدەبات) خۆیان بپارێزن لە کاتێکدا ھەندێکی دیکە دەڵێن ڕاگەیاندنەکانی شەڕ وەک نیشاندەری شەڕانگێزی و ئامانجە ماکسیمالیستیەکان ھەستی پێکراوە.[١]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Declaration of war»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤.
