چەرم
چەرم (ھەروەھا ناسراوە بە پێستە - بە ئینگلیزی: Leather) پێکھاتووە لە پێستی ئاژەڵ کە دوای کوشتنیان لێدەکرێتەوە بۆ بەرھەمھێنانی شتومەکی وەک پێڵاو، قاییش، کوشنی ئۆتۆمۆبیل و ھتد… زۆرجار ئەم ئاژەڵانە ھەر بۆ چەرمەکەیان دەکوژرێن.
چەرم ماددەیەکی بەھێز و نەرم و خۆڕاگرە کە لە برانچی، یان چارەسەری کیمیایی، پێستی ئاژەڵەکان و شاردنەوەکان بۆ ڕێگەگرتن لە پوکانەوە بەدەست دەھێنرێت. باوترین چەرمەکان لە ماڵات و مەڕ و بزن و ئاژەڵی کەرە و گامێش و بەراز و ھەوەس و ئاژەڵە ئاوییەکان وەک مۆر و تیمساح دێن.[١][٢]
چەرم دەتوانرێت بەکار بھێنرێت بۆ دروستکردنی جۆرەھا کەرەستە، لەوانە جل و بەرگ، پێڵاو، جانتای دەست، کەلوپەل، کەرەستە و کەلوپەلی وەرزشی، و بۆ دەیان ساڵ دەخایەنێت. دروستکردنی چەرم بۆ ماوەی زیاتر لە ٧٠٠٠ ساڵ پراکتیزە کراوە و بەرھەمھێنەرە پێشەنگەکانی پێستی ئەمڕۆ چین و ھیندستانن.[١][٢][٣]
گرووپەکانی مافی ئاژەڵان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە دروستکردنی پێستی بازرگانی مۆدێرن و بەکارھێنانی بەرھەمەکانی بە شێوەیەکی ناڕەوشتی کوشتنی ئاژەڵە[٤] بەپێی ڕاپۆرتی ھەڵسەنگاندنی بازنەی ژیان (LCA) بۆ ڕێکخراوی گەشەپێدانی پیشەسازی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ٩٩٪ی ئەو شاردنەوە و پێستە خاوانەی کە لە بەرھەمھێنانی چەرم لە ئاژەڵی بەخێوکراو بۆ گۆشت و/یان بەرھەمھێنانی شیرەمەنی بەکار دەھێنرێت.
ڕەخنەگرانی تاینرییەکان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئەوان دەست دەکەن بە ڕاھێنانی ناجێگیر کە مەترسی تەندروستی بۆ خەڵک و ژینگەی نزیکیان دروست دەکات.[٥] قۆناغەکانی پڕکردنەوەی تەوێڵەکان ھەزاران لیتر ئاو بۆ یەک پێستی شاردنەوە یان ئاژەڵێک بەکاردێنن و پاشەڕۆی ژەھراوی شلە لەناو ژینگەدا دەربھێنن کە دەبێتە ھۆی کەمبوونەوەی خاک و کێشەکانی تەندروستی پەیوەست بە پێستی مرۆڤ و سیستەمی ھەناسەدان و زیاتر ھەرچۆنێک بێت پێشکەوتنەکان لە بڕی ئەو ئاو و چارەسەرەی کە لەلایەن تاینرییەکانەوە بەکاردێت بۆ کەمکردنەوەی ئیمپاک دروست کراوە.[٦]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Leather»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
- ^ ئ ا Gillan, Kevin; Murray, Jason (May 2019). Comprehensive Guide to Leather Repair and Restoration: Leather Repair Training Manual. Advanced Leather Solutions, Inc. p. 16. Retrieved June 10, 2021.
- ^ ئ ا "Leather". Encyclopedia Britannica. March 5, 2020. Retrieved June 10, 2021.
- ^ Kwasny, Melissa (April 17, 2019). Putting on the Dog: The Animal Origins of What We Wear. The University Press. ISBN 978-1-59534-865-4. Retrieved June 10, 2021.
- ^ Regan, Tom (2004). Empty Cages: Facing the Challenge of Animal Rights. Rowman & Littlefield. p. 120. ISBN 978-0-7425-4993-7.
- ^ "Leather: Animals Abused And Killed for Their Skins". PETA. 15 December 2003. Retrieved June 10, 2021.
- ^ Muthu, Subramanian Senthilkannan (August 5, 2020). Leather and Footwear Sustainability: Manufacturing, Supply Chain, and Product Level Issues. Springer Singapore. pp. 1–10. ISBN 9789811562969.