بۆ ناوەڕۆک بازبدە

مانگی ھیدرا

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
هایدرا
وێنەی نزیک لە ڕەنگی ڕاستەقینەی هایدرا، کە لەلایەن ئاسۆی نوێ لە ١٤ی تەمموزی ٢٠١٥ گیراوە

ھایدرا دووەم مانگی سروشتی دەرەوەی پلۆتۆیە. ئەم مانگە لەگەڵ نیکس لە مانگی حوزەیرانی ٢٠٠٥ لەلایەن تەلەسکۆپی بۆشایی ئاسمانی ھابلەوە دۆزرایەوە و لە مانگی تەممووزی ٢٠١٥ لەلایەن ئەرکی ئاسۆی نوێوە لە نزیکەوە پشکنینیان بۆ کرا. ناوی ھایدرا لە ٢١ی تەممووزی ٢٠٠٦ لەلایەن یەکێتی فەلەکی نێودەوڵەتییەوە ھەڵبژێردرا.

دۆزینەوە

[دەستکاری]
وێنەی دۆزینەوەی نیکس و ھایدرا

ھایدرا لەلایەن توێژەرانی تیمی گەڕانی ھاوڕێی پلۆتۆوە دۆزرایەوە، کە پێکھاتبوو لە و چەندین کەسی دیکە کە بەشداربوون لە ئەرکی ئاسۆی نوێ بۆ پلۆتۆ، لەوانە Alan Stern و Marc W . Buie.[١][٢] ئاسۆی نوێ. تیمەکە گومانی ئەوەیان ھەبوو کە پلۆتۆ و کارۆن مانگە بچووکەکانی دیکەیان لەگەڵدا بێت کە پێشتر نەدۆزراونەتەوە، ھەربۆیە تەلەسکۆپی بۆشایی ئاسمانی ھابلیان بەکارھێنا بۆ چاودێریکردنی مانگە بێھێزەکانی دەوروبەری پلۆتۆ.[٢][٣] بەو پێیەی ڕووناکی ھایدرا نزیکەی ٥٠٠٠ ھێندەی پلۆتۆ کاڵترە، وێنەی بەرکەوتنی درێژخایەنی پلۆتۆ گیراوە." بۆ دۆزینەوەی ھایدرا.

وێنەکانی دۆزینەوە لە ١٥ ئایاری ٢٠٠٥ و ١٨ ئایار ٢٠٠٥ گیراون. ھایدرا و نیکس بە شێوەیەکی سەربەخۆ لەلایەن ماکس جەی موتچلەرەوە لە ١٥ حوزەیرانی ٢٠٠٥ و لەلایەن ئەندرۆ جەی ستیفل لە ١٥ ئابی ٢٠٠٥ دۆزرایەوە.[٤] دۆزینەوەکان لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥ ڕاگەیەندرا، دوای پشتڕاستکردنەوەی لەلایەن precovering ئەرشیفی ھابل وێنەکانی پلۆتۆ لە ساڵی ٢٠٠٢.[٥] دوو مانگە تازە دۆزراوەکە دواتر بە شێوەیەکی کاتی دیاریکراون S/2005 P 1 بۆ ھایدرا و S/2005 P 2 بۆ نیکس.[٦][٧] مانگەکان بە شێوەیەکی نافەرمی بە "P1" و "P2" ناودەبرێن، لەلایەن تیمی دۆزینەوە.[٦]

ناونانی

[دەستکاری]
وێنەی تەلیسکۆپی بۆشاییی ھەبڵ و زەق لە مانگەکانی پلۆتۆ (تێبینی کراوە)

. ناوی ھایدرا لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٠٦ لەلایەن یەکێتی فەلەکی نێودەوڵەتییەوە پشتڕاستکرایەوە و لە بازنەی IAU Circle 8723 لەگەڵ ناوی نیکس ڕاگەیەندرا.[٨] ھایدرا بە ناوی ھایدرای لێرنییەوە ناونراوە، کە مارێکی نۆ سەرە و لە ئەفسانەی یۆنانیدا شەڕی ھێراکلیسی کردووە. بە تایبەتی نۆ سەری ھایدرا بە شێوەیەکی نادیار ئاماژە بە دۆخی ھەسارەی نۆیەمی پێشووی پلۆتۆ دەکەن. ئەو دوو مانگەی تازە ناویان لێنراوە، بوون[٣] ئەو دوو مانگەی تازە ناویان لێنراوە بە مەبەست ناویان لێنراوە کە ڕێزبەندی سەرەتای ناوەکانیان N و H ڕێز لە ئەرکی ئاسۆی نوێ دەگرێت بۆ پلۆتۆ، بە ھەمان شێوەی ئەوەی کە دوو پیتی یەکەمی ناوی پلۆتۆ ڕێز لە پێرسیڤاڵ لۆوێڵ دەگرێت[٩][٣] ھەروەھا ناوی ھایدرا بە مەبەست ھەڵبژێردرا کە H سەرەتایییەکەی ڕێز لە تەلەسکۆپی بۆشایی ئاسمانی ھابل دەگرێت کە لەلایەن تیمی گەڕانی ھاوڕێی پلۆتۆوە بۆ دۆزینەوەی ھایدرا و نیکس بەکارھاتووە.[٩][١٠]

ناوی تایبەتمەندییەکانی سەر تەنەکان لە سیستەمی پلۆتۆدا پەیوەندییان بە ئەفسانە و ئەدەب و مێژووی گەڕانەوە ھەیە. بە تایبەتی ناوی تایبەتمەندییەکانی سەر ھایدرا دەبێت پەیوەندی بە مار و ئەژدیھا ئەفسانەیییەکانی ئەدەب و ئەفسانە و مێژووەوە ھەبێت.[١١]

ڕەسەن

[دەستکاری]

مانگە بچووکەکانی پلۆتۆ، لەوانەش ھایدرا، وا بیردەکرایەوە کە لە پاشماوەی دەرچوون لە پێکدادانێکی گەورە لە نێوان پلۆتۆ و تەنێکی تری پشتێنەی کویپەردا دروست بووبێت، ھاوشێوەی ئەوەی کە پێدەچێت مانگ لە پاشماوەیەکەوە دروستبووبێت کە بەھۆی پێکدادانێکی گەورەی زەوییەوە دەرچووە.[١٢]پاشان ئیجێکتای پێکدادانەکە یەکدەگرت و دەبووە ناو مانگەکانی پلۆتۆ.[١٣]پاشان ئیجێکتای پێکدادانەکە یەکدەگرت و دەبووە ناو مانگەکانی پلۆتۆ.[١٤][١٥] لەم حاڵەتەدا ھایدرا لەگەڵ مانگە بچووکەکانی پلۆتۆ لەگەڵ شارۆن بەرەو دەرەوە کۆچیان دەکرد بۆ خولگەی ئێستایان لە دەوری ناوەندی باری پلۆتۆ-کارۆن.[١٦][١٤] لەگەڵ چارۆن، خولگەی ھایدرا بە دەوری ناوەندی باری پلۆتۆ-کارۆن وردە وردە بە تێپەڕبوونی کات بازنەییتر بوو.[١٤][١٧][١٨]

تایبەتمەندی جەستەیی

[دەستکاری]

ھایدرا شێوەی ناڕێکە، پێوانە دەکات ٥٠٫٩ km (٣١٫٦ mi) بە درێژایی درێژترین میحوەرەکەی و کورتترین میحوەرەکەی پێوانە دەکات ٣٠٫٩ km (١٩٫٢ mi) بە درێژایی.[١٩] ئەمە ڕەھەندە پێوراوەکانی ٥٠٫٩ km × ٣٦٫١ km × ٣٠٫٩ km (٣١٫٦ mi × ٢٢٫٤ mi × ١٩٫٢ mi) دەدات بە ھایدرا.[١٩]

ڕووی ھایدرا زۆر ڕەنگدانەوەی ھەیە بەھۆی بوونی سەھۆڵی ئاو لەسەر ڕووی.[٢٠] ڕووی ھایدرا سپێکتریمی بێلایەن پیشان دەدات ھاوشێوەی مانگە بچووکەکانی پلۆتۆ، ھەرچەندە… سپێکتریمی ھایدرا کەمێک شینتر دەردەکەوێت.[٢١][٢٢] سەھۆڵی ئاو لەسەر ڕووی ھایدرا تاڕادەیەک پاکە و ھیچ تاریکبوونەوەیەکی بەرچاو نیشان نادات بە بەراورد بە شارۆن.[٢٠] یەکێک لە ڕوونکردنەوەکان ئەوە پیشان دەدات کە ڕووی ھایدرا بەردەوام تازە دەبێتەوە بەھۆی کاریگەرییەکانی مایکرۆمیتۆرایتەوە کە مادەی تاریکتر لە ڕووی ھایدرا دەردەھێنن.[٢٠] سپێکتریمی ڕووی ھایدرا کەمێک شینە بە بەراورد بە نیکس.[٢٢] ڕوونکردنەوەکان بۆ ڕەنگی شین و شینەکەی ھایدرا پێشنیاری ئەوە دەکەن کە ڕووی ھایدرا ڕێژەیەکی زیاتر لە سەھۆڵی ئاوی ھەیە بە بەراورد بە نیکس، کە ھەروەھا دەتوانێت ڕوونکردنەوەی زۆر بەرزی ھایدرا ئەلبیدۆی ئەندازەیی، یان ڕەنگدانەوەیییەکەی، لە سەدا ٨٣.[٢٣][٢٤]

لە داتای ژماردنی کانییەکان لە ئاسۆی نوێ وەرگیراوە، ڕووی ھایدرا بە نزیکەی چوار ملیار ساڵ مەزەندە دەکرێت.[٢٥][٢٤] کانییە گەورەکان و چەقۆ لەسەر ھایدرا پێشنیاری ئەوە دەکات کە لەوانەیە بەشێک لە بارستەی سەرەتایی خۆی لەدەستدابێت لە ڕووداوی کاریگەری لە دوای دروستبوونییەوە.[٢٤]

خولانەوەی

[دەستکاری]

ھایدرا بە شێوەیەکی مەل و با قفڵ کراوە نییە و دەسوڕێتەوە بە شێوەیەکی ئاژاوەگێڕانە؛ ماوەی خولانەوەی و مەیلی ئەکسیاڵی بە خێرایی لە پێوەرە کاتییە فەلەکییەکاندا دەگۆڕێت، تا ئەو ڕادەیەی کە میحوەرەکەی بە بەردەوامی دەگۆڕێت.[٢٦] ئاژاوەگێڕی کەوتنەخوارەوە ی ھایدرا بە شێوەیەکی بەرچاو بەھۆی کاریگەرییە کێشکردنی جیاوازەکانی پلۆتۆ و کارۆنەوەیە کاتێک بە دەوری سەنتەری باری.[٢٦] ھەروەھا کەوتنەخوارەوەی ئاژاوەگێڕانەی ھایدرا بەھۆی شێوە ناڕێکەکەیەوە بەھێزتر دەبێت، کە تورکی دروست دەکات کە کار لەسەر تەنەکە دەکەن.[٢٧] لە کاتی… فڕینی ئاسۆی نوێی پلۆتۆ و مانگەکانی، ماوەی خولانەوەی ھایدرا نزیکەی ١٠ کاتژمێر بوو و میحوەرەکەی خولانەوەی نزیکەی ١١٠ پلە بۆ خولگەی خۆی مەیل بوو — لە th e کاتی فڕینی ئاسۆی نوێ.[٢٨][٢٤]

ھایدرا بە بەراورد بە باقی مانگەکانی پلۆتۆ بە شێوەیەکی ڕێژەیی خێرا دەسوڕێتەوە کە ھەموویان ماوەی خولانەوەی زیاترە لە ڕۆژێک.[٢٨] ئەم خولانەوەی خێرایەی ھایدرا لە نێوان ماوەی خولانەوەی زۆربەی [[ئۆبجێکتی پشتێنەی کویپەر]دا باو و ئاسایییە.]s.[٢٨] مادەی ڕووکاری ھایدرا دەتوانێت دەربچێت بەھۆی ھێزی ناوەندگەراییs ئەگەر بە ڕێژەیەکی خێراتر بسوڕایەوە.[٢٩][٢٣]

خولگە

[دەستکاری]
ئەنیمەیشنی مانگەکانی پلۆتۆ لە دەوری barycenter ی پلۆتۆ – Ecliptic تەختە
دیمەنی پێشەوە
دیمەنی لایەنی
       Pluto •        Charon •        Styx •        Nix •        Kerberos •        Hydra

ھایدرا بە دەوری ناوەندی باری پلۆتۆ-کارۆن دەسوڕێتەوە بە دووری ٦٤٬٧٣٨ km (٤٠٬٢٢٦ mi).[٢٤] ھایدرا دەرەوەیترین مانگی پلۆتۆیە، لە دەرەوەی Kerberos.[٣٠] بە ھەمان شێوەی ھەموو مانگەکانی پلۆتۆ، خولگەی ھایدرا نزیکە لە بازنەیی و ھاوتەختە لەگەڵ خولگەی شارۆن، ھەموو مانگەکانی پلۆتۆ مەیلی خولگەیییان زۆر نزمە بۆ ھێڵی ئیستوایی پلۆتۆ.[٣٠]

ھایدرا بە دەوری ناوەندی باری پلۆتۆ-کارۆن دەسوڕێتەوە بە دووری ٦٤٬٧٣٨ km (٤٠٬٢٢٦ mi).[٢٤] ھایدرا دەرەوەیترین مانگی پلۆتۆیە، لە دەرەوەی Kerberos.[٣٠] بە ھەمان شێوەی ھەموو مانگەکانی پلۆتۆ، خولگەی ھایدرا نزیکە لە بازنەیی و ھاوتەختە لەگەڵ خولگەی شارۆن؛ ھەموو مانگەکانی پلۆتۆ مەیلی خولگەیییان زۆر نزمە بۆ ھێڵی ئیستوایی پلۆتۆ.[٣٠]

خولگەی نزیکەی بازنەیی و ھاوتەختەی مانگەکانی پلۆتۆ ئەوە پیشان دەدات کە لەوانەیە لە دوای دروستبوونیانەوە بە پەرەسەندنی مەل و بادا تێپەڕیبێت.[٣١][٣٢] لە کاتی دروستبوونی پلۆتۆدا مانگە بچووکەکان، ڕەنگە ھایدرا خولگەیەکی زیاتری eccentric ھەبووبێت بە دەوری ناوەندی باری پلۆتۆ-شارۆن.[٣٣] خولگەی بازنەیی ئێستای ھایدرا ڕەنگە بەھۆی دامپینی مەل و بای شارۆن بووبێت ئیکسەنتریسیتی خولگەی ھایدرا، لە ڕێگەی کارلێکەکانی مەل و با. کارلێکە یەکترە مەل و بایییەکانی چارۆن لەسەر خولگەی ھایدرا دەبێتە ھۆی ئەوەی ھایدرە سەرنجڕاکێشیی خولگەی خۆی بگوازێتەوە بۆ چارۆن، بەم شێوەیە دەبێتە ھۆی ئەوەی کە خولگەی ھایدرا وردە وردە بە تێپەڕبوونی کات زیاتر بازنەیی بێت.[٣٣]

ھایدرا ماوەی خولگەی نزیکەی ٣٨٫٢ ڕۆژە و لەگەڵ مانگەکانی تری پلۆتۆدا دەنگ دەداتەوە. ھایدرا لە ٢:٣ دەنگدانەوەی خولگەدایە لەگەڵ نیکس، و دەنگدانەوەیەکی ٦:١١ لەگەڵ Styx (ڕێژەکان نوێنەرایەتی ژمارەی خولگە تەواوکراوەکان دەکەن بۆ ھەر یەکەیەکی کات؛ ڕێژەکانی ماوەکان بریتین لە… پێچەوانەکان).[٢٧][٣٤] لە ئەنجامی ئەم دەنگدانەوە ٣ تەنە "ھاوشێوەیەی لاپلاس"، پەیوەندی لەگەڵ ستایکس و نیکس بە ڕێژەی ٥:٣ ھەیە.<name ref ="ویتز٢٠١٥"/> خولگەی ھایدرا نزیکە لە دەنگدانەوەیەکی خولگەیی ١:٦ لەگەڵ شارۆن،[٣٥] بە جیاوازی کاتی ٠٫٣٪. گریمانەیەک کە ڕەنگدانەوەی نزیک ڕوون دەکاتەوە پێشنیاری ئەوە دەکات کە دەنگدانەوەکە پێش کۆچی دەرەوەی شارۆن سەرچاوەی گرتووە دوای دروستبوونی ھەر پێنج مانگی ناسراو، و بەھۆی ھەڵچوونی ناوخۆیی خولیی ٥٪ لە ھێزی مەیدانی کێشکردنی پلۆتۆ-کارۆندا دەپارێزرێت.[notes ١][٣٦]

<ناوەند> داڕێژە:وێنەی تێبینیکراو

گەڕان و پشکنین

[دەستکاری]

کەشتی ئاسمانی ئاسۆی نوێ سەردانی سیستەمی پلۆتۆی کرد و وێنەی پلۆتۆ و مانگەکانی لە کاتی فڕینەکەیدا لە ١٤ تەممووزی ٢٠١٥. لە کاتی فڕینی ئاسۆی نوێدا، ھایدرا لە پشت پلۆتۆوە بوو و… دوورتر لە ئاسۆی نوێ لە نزیکترین نزیکبوونەوەدا.[٢١] مەودای گەورەتری ھایدرا لە ئاسۆی نوێ بووە ھۆی ئەوەی وێنەی وردی کەمتری ھایدرا.[٢١] پێش فڕینەکە، "وێنەگری سیخوڕی مەودای دوور" کە لەسەر کەشتی New Horizons پێوانەکردنی قەبارەی ھایدرای ئەنجامدا، بە خەمڵاندنی ھایدرا کە تیرەکەی نزیکەی ٤٥ km (٢٨ mi) بێت.[٣٧] پێکھاتەی ڕووکاری ھایدرا، ڕەنگدانەوەی و تایبەتمەندییە فیزیایییە بنەڕەتییەکانی تر دواتر لە کاتی فڕینەکەدا بە ئاسۆی نوێ پێوانە کران.[٣٧]

یەکەم وێنەی وردی ھایدرا بوو، یان لە کەشتی ئاسمانی ئاسۆی نوێ لە ١٥ تەممووزی ٢٠١٥ دوای فڕینەکە وەرگیرا. یەکەم وێنەی وردی ھایدرا، کە لە دووری وەرگیراوە، وا دەرکەوتووە کە گۆڕانکاری ڕووناکی و تایبەتمەندییەکی بازنەیی تاریکی نیشان دەدات.

ھەروەھا تەماشای

[دەستکاری]

پلووتۆ

نیکس

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ «ھایدرە بە قووڵی». NASA. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 8 ئازاری 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ماڵپەڕ= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  2. ^ ئ ا «پلۆتۆ و مانگەکانی: چارۆن، نیکس و ھایدرا». NASA. 23 حوزەیرانی 2006. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی ئایاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 8 ئازاری 2019 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= و |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  3. ^ ئ ا ب «Chapter 7: Bringing It All Together». Chasing New Horizons: Inside the Epic First Mission to Pluto. Picador. May 1, 2018. ISBN 978-1-250-09896-2. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  4. ^ «ھایدرا مانگی پلۆتۆ». گەردوون ئەمڕۆ. ١٣ی تەممووزی ٢٠١٥. لە ٧ی ئازاری ٢٠١٩ ھێنراوە. {{cite web}}: |یەکەم= missing |یەکەم= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |کۆتا= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  5. ^ «ھابڵی ناسا ئەگەری مانگی نوێی لە دەوروبەری پلۆتۆ ئاشکرا دەکات». www.hubblesite .org. ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٥.
  6. ^ ئ ا rd.edu/iauc/08600/08625.html «Iau ژمارەی بازنەیی 8625». 31 تشرینی یەکەمی 2005. {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ماڵپەڕ= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)[بەستەری مردوو]
    (ژمارەی بازنەیی 8625 discovery)
  7. ^ «IAU Circular No. 8723». www.cbat.eps.harvard.edu. ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٠٦.
    (IAU Circular No. 8723 naming the moons)
  8. ^ «IAU Circular No. 8723». www.cbat.eps.harvard.edu. ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٠٦.(IAU Circular No. 8723 naming the moons)
  9. ^ ئ ا Cain, Fraser (٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٠٦). «Pluto's New Moons are Named Nix and Hydra». Universe Today. لە ٨ی ئازاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
  10. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری PlutosMoons2 نەدراوە
  11. ^ «International Astronomical Union | IAU». www.iau.org. لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  12. ^ «Wayback Machine» (PDF). web.archive.org. ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  13. ^ Northon، Karen (٣ی حوزەیرانی ٢٠١٥). «NASA's Hubble Finds Pluto's Moons Tumbling in Absolute Chaos». NASA. لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
  14. ^ ئ ا ب «On the Early In Situ Formation of Pluto's Small Satellites». 6 March 2018. arXiv:1803.02005 [astro-ph.EP]. {{cite arXiv}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  15. ^ «Obliquity evolution of the minor satellites of Pluto and Charon». Icarus. 293: 94–113. January 2017. arXiv:1701.05594. Bibcode:2017Icar..293...94Q. doi:10.1016/j.icarus.2017.04.012. S2CID 119408999. لە 17 March 2019 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  16. ^ «The Effect of Charon's Tidal Damping on the Orbits of Pluto's Three Moons». 2008. arXiv:0802.2939 [astro-ph].
  17. ^ «DPS 2015: Pluto's small moons Styx, Nix, Kerberos, and Hydra [UPDATED]».
  18. ^ «Pluto's Moons – Five Satellites of Pluto». space.com. ٢٣ی شوباتی ٢٠١٦. لە ٧ی ئازاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
  19. ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری phasecurves نەدراوە
  20. ^ ئ ا ب ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری IcyMoon نەدراوە
  21. ^ ئ ا ب pluto/2015/10/05/plutos-small-mons-nix-and-hydra/ «مانگە بچووکەکانی پلۆتۆ نیکس و ھایدرا». blogs.nasa.gov. {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی دەستڕاگەیشتن= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  22. ^ ئ ا Codex Regius (2016). Pluto & Charon. CreateSpace پلاتفۆرمی سەربەخۆی بڵاوکردنەوە. ISBN 978-1-5349-6074-9.
  23. ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری کۆدێکس ڕێجیوس نەدراوە
  24. ^ ئ ا ب پ ت ج ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری arxiv1604 نەدراوە
  25. ^ «لەبارەی دروستبوونی سەرەتایی لە شوێنی خۆیدا لە مانگە دەستکردە بچووکەکانی پلۆتۆ». 6 March 2018. arXiv:1803.02005 [astro-ph.EP]. {{cite arXiv}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |کۆتایی2= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  26. ^ ئ ا «ھابڵی ناسا مانگەکانی پلۆتۆ دەدۆزێتەوە کە لە ئاژاوەی ڕەھادا کەوتوونەتە خوارەوە». NASA. 3 حوزەیرانی 2015. {{cite web}}: |یەکەم= missing |یەکەم= (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی دەستڕاگەیشتن= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |کۆتا= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)[بەستەری مردوو]
  27. ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری ShowalterHamilton2015 نەدراوە
  28. ^ ئ ا ب -moons.html «DPS 2015: مانگە بچووکەکانی پلۆتۆ ستیکس، نیکس، کێربێرۆس و ھایدرا [UPDATED]». {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)[بەستەری مردوو]
  29. ^ «مانگەکانی پلۆتۆ – پێنج مانگی دەستکردی پلۆتۆ». space.com. 23 شوباتی 2016. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |دەستگەیشتن -date= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  30. ^ ئ ا ب پ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری scimag000 نەدراوە
  31. ^ «کۆت و بەندی نوێ لەسەر مانگە دەستکردە زیادەکانی سیستەمی پلۆتۆ». The Astronomical Journal. 132 (2): 614–619. 2006. arXiv:astro-ph/0511837. Bibcode:2006AJ....132..614S. doi:10.1086/505424. S2CID 10547358.
  32. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری مەیل نەدراوە
  33. ^ ئ ا A bot will complete this citation soon. Click here to jump the queue arXiv:0802.2939.
  34. ^ «مانگەکانی پلۆتۆ بە ھاوکات دەجووڵێن». Nature. 3 June 2015. doi:10.1038/nature.2015.17681. S2CID 134519717. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  35. ^ [https: //www.nytimes.com/2015/06/04/science/space/pluto-moons-orbits-described-in-nature-article.html «فەلەکناسەکان باس لە سەمای پشێوی مانگەکانی پلۆتۆ دەکەن»]. نیویۆرک تایمز. {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |بەروار= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |ڕێکەوتی دەستگەیشتن= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  36. ^ داڕێژە:ئاماژە بە گۆڤارەکە بکە
  37. ^ ئ ا . NASA. ١٣ی تەممووزی ٢٠١٥ ساڵە-یەکلایی دەکاتەوە/ http://www.nasa.gov/feature/پلۆتۆ-چەند-گەورەیە-ئاسۆ-نوێ-مشتومڕ-دەیان ساڵە-یەکلایی دەکاتەوە/. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠١٥ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی); پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)[بەستەری مردوو]


ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگەکانی <ref> بۆ گرووپێک بەناوی «notes» ھەن، بەڵام ھیچ تاگێکی ھاوتای <references group="notes"/> نەدۆزرایەوە

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=مانگی_ھیدرا&oldid=1360478»