بۆ ناوەڕۆک بازبدە

لێدوانی بەکارھێنەر:Malek-faisal-jawhar

ناوەڕۆکی پەڕە بە زمانەکانی تر پشتگیریی لێ ناکرێت.
لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

زیرەکی دەستکرد

[دەستکاری]

داڕێژە:وەسفێکی کورت داڕێژە:ئاڕاستەکردنەوە داڕێژە:ژیری دەستکرد

زیرەکی دەستکرد (AI)، بە مانا فراوانەکەی، ژیری لەلایەن ئامێریەکانەوە پیشان دەدرێت، بەتایبەتی سیستەمی کۆمپیوتەر. بوارێکی لێکۆڵینەوە لە زانستی کۆمپیوتەر کە پەرە بە شێوازەکان و نەرمەکاڵا دەدات و لێیان دەکۆڵێتەوە کە ئامێرەکان دەتوانن هەست بە ژینگەکەیان بکەن و فێربوون] بەکاربهێنن و زیرەکی بۆ گرتنەبەری ئەو کردارانەی کە زۆرترین چانسی بەدەستهێنانیان پێناسە کراوە ئامانجەکان.[١] لەوانەیە ئەم جۆرە ئامێرانە پێیان بڵێین AI.


بەرنامەکانی AI پڕۆفایلی بەرز بزوێنەری گەڕانی وێبی پێشکەوتوو لەخۆدەگرێت (بۆ نموونە، گەڕانی گووگڵ)؛ سیستەمی پێشنیارکردن (لەلایەن یوتیوب، ئەمازۆن، و نێتفلیکس بەکاردێت)؛ یاریدەدەری مەجازی (بۆ نموونە، یاریدەدەری گووگڵ، سیری، و ئەلێکسا)؛ ئۆتۆمبێلی سەربەخۆ (بۆ نموونە، وایمۆ)؛ دروستکەر و داهێنەر ئامرازەکان (بۆ نموونە، ChatGPT و هونەری AI)؛ و زیاتر مرۆڤ یاریکردن و شیکردنەوە لە یاریی ستراتیژیدا (بۆ نموونە، شەترەنج و بڕۆ). بەڵام زۆرێک لە بەرنامەکانی AI وەک AI هەستیان پێناکرێت: "زۆرێک لە AI پێشکەوتووەکان فلتەریان کردووە بۆ بەرنامە گشتیەکان، زۆرجار بەبێ ئەوەی ناوی AI بن چونکە کاتێک شتێک بەس بەسوود و بەس باو دەبێت ئەوە چیتر بە AI ناوزەد نەکراوە. ."[٢][٣]

بوارە لاوەکییە جیاوازەکانی توێژینەوەی AI لە دەوری ئامانجە تایبەتەکان و بەکارهێنانی ئامرازە تایبەتەکان کۆدەبنەوە. ئامانجە تەقلیدییەکانی توێژینەوەی AI بریتین لە ئیستدلال، نوێنەرایەتی زانین، پلاندانان، فێربوون، پرۆسێسکردنی زمانی سروشتی. ، تێگەیشتن، و پشتگیری بۆ ڕۆبۆتیک.[ئ] ژیری گشتی- توانای تەواوکردنی هەر ئەرکێک کە مرۆڤێک لە ئاستێکی لانیکەمدا ئەنجامی بدات- لە ئامانجە درێژخایەنەکانی بوارەکەدایە.[٤] بۆ گەیشتن بەم ئامانجانە، AI توێژەران کۆمەڵێک تەکنیکی بەرفراوانیان گونجاندووە و تێکەڵیان کردووە، لەوانە گەڕان و باشکردنی بیرکاری، لۆژیکی فەرمی، تۆڕی دەماری دەستکرد، و شێوازەکان لەسەر بنەمای ئامار، توێژینەوەی ئۆپەراسیۆنەکان، و ئابووری.[ا] هەروەها AI سوود لە دەروونناسی، زمانناسی، فەلسەفە، زانستی دەمار، و بوارەکانی تر.[٥]

زیرەکی دەستکرد وەک دیسیپلینێکی ئەکادیمی لە ساڵی ١٩٥٦ دامەزرا،[٦] و بوارەکە بە چەندین خولی گەشبینیدا تێپەڕی،[٧][٨] بەدوایدا هات بەهۆی ماوەکانی نائومێدی و لەدەستدانی بودجە، کە بە AI winters ناسراوە.[٩][١٠] بودجە و بەرژەوەندی زۆر زیادی کرد لە دوای ساڵی 2012 کاتێک فێربوونی قووڵ لە تەکنیکەکانی پێشووی AI باشتر بوو.[١١] ئەم گەشەکردنە لە دوای ساڵی ٢٠١٧ زیاتر خێراتر بوو لەگەڵ گۆڕانکاری architecture،[١٢] و تا سەرەتای ساڵانی ٢٠٢٠ سەدان ملیار دۆلار لە AI (کە بە "AI boom" ناسراوە) وەبەرهێنان دەکرا. بەکارهێنانی بەربڵاوی AI لە سەدەی بیست و یەکەمدا چەندین دەرئەنجام و زیانێکی نەخوازراوی لە ئێستادا ئاشکرا کرد و نیگەرانییەکانی سەبارەت بە مەترسیەکانی و کاریگەرییە درێژخایەنەکانی لە داهاتوودا وروژاند، ئەمەش بووە هۆی گفتوگۆکردن دەربارەی سیاسەتی ڕێکخستنی بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی و سوودەکانی تەکنەلۆژیا.


ئیستدلال و چارەسەرکردنی کێشە

[دەستکاری]

توێژەرانی سەرەتایی ئەلگۆریتمیان پەرەپێدا کە تەقلیدی هەنگاو بە هەنگاوی ئیستدلالکردنیان کرد کە مرۆڤەکان بەکاریدەهێنن کاتێک مەتەڵەکان چارەسەر دەکەن یان لۆژیکی لێبڕین دروست دەکەن.[١٣] لە کۆتاییەکانی هەشتاکان و نەوەدەکاندا، شێوازەکان بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ نادڵنیایی یان زانیاری ناتەواو پەرەیان پێدرا، بە بەکارهێنانی چەمکەکانی ئەگەری و ئابووری.[١٤]

زۆرێک لەم ئەلگۆریتمانە بەس نین بۆ چارەسەرکردنی کێشە گەورەکانی ئیستدلالکردن چونکە تووشی "تەقینەوەیەکی تێکەڵاو" دەبن: لەگەڵ گەشەکردنی کێشەکان بە شێوەیەکی ڕیزبەندی خاوتر دەبنەوە.[١٥] تەنانەت مرۆڤەکان بە دەگمەن ئەو لێبڕینە هەنگاو بە هەنگاوە بەکاردەهێنن کە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکانی AI دەتوانن مۆدێلی بکەن. ئەوان زۆربەی کێشەکانیان بە بەکارهێنانی حوکمدانی خێرا و ئینتێستیڤ چارەسەر دەکەن.[١٦] ئیستدلالکردنی ورد و کارا کێشەیەکی چارەسەرنەکراوە.

نوێنەرایەتی زانین

[دەستکاری]
ئۆنتۆلۆژیا نوێنەرایەتی زانین دەکات وەک کۆمەڵێک چەمک لەناو دۆمەینێک و پەیوەندییەکانی نێوان ئەو چەمکانە.

نوێنەرایەتی زانین و ئەندازیاری زانین[١٧] ڕێگە بە بەرنامەکانی AI دەدەن کە بە شێوەیەکی زیرەک وەڵامی پرسیارەکان بدەنەوە و لێبڕینەکان سەبارەت بە ڕاستییەکانی جیهانی ڕاستەقینە بکەن. نوێنەرایەتییە فەرمیەکانی زانیاری لە ئیندێکسکردن و وەرگرتنەوەی بنەمادار بە ناوەڕۆک،[١٨] لێکدانەوەی دیمەن،[١٩] پشتگیری بڕیاری کلینیکی،[٢٠] دۆزینەوەی زانین (کانگاکردنی دەرئەنجامە "سەرنجڕاکێشەکان" و کردارییەکان لە گەورەوە بنکەدراوەs)،[٢١] و بوارەکانی تر.[٢٢]


بنکەی زانیاری بریتییە لە جەستەیەکی زانیاری کە بە شێوەیەکی نوێنەرایەتی دەکرێت کە دەتوانرێت لەلایەن بەرنامەیەکەوە بەکاربهێنرێت. ئۆنتۆلۆژی بریتییە لە کۆمەڵە شتەکان، پەیوەندییەکان، چەمکەکان و تایبەتمەندییەکان کە لەلایەن دۆمەینێکی تایبەتی زانینەوە بەکاردەهێنرێن.[٢٣] بنەماکانی زانین پێویستیان پێیەتی بۆ نوێنەرایەتیکردنی شتەکانی وەک شتەکان، تایبەتمەندییەکان، پۆلەکان و پەیوەندییەکانی نێوان شتەکان؛[٢٤] دۆخەکان، ڕووداوەکان، دۆخەکان و کاتەکان؛[٢٥] هۆکار و کاریگەرییەکان؛[٢٦] زانیاری دەربارەی زانین (ئەوەی ئێمە دەیزانین دەربارەی ئەوەی مرۆڤەکانی تر دەیزانن)؛[٢٧] default reasoning (ئەو شتانەی کە مرۆڤەکان وا گریمانە دەکەن کە ڕاستن تا ئەو کاتەی بە شێوەیەکی جیاواز پێیان دەوترێت و بە ڕاستی دەمێننەوە تەنانەت کاتێک ڕاستییەکانی تر دەگۆڕدرێن);[٢٨] و زۆر لایەن و دۆمەینی تری زانین.

لە سەختترین کێشەکانی نوێنەرایەتیکردنی زانین، فراوانی زانستی عەقڵی ساغ (کۆمەڵە ڕاستییە ئەتۆمییەکان کە مرۆڤی ئاسایی دەیانزانێت زۆر گەورەیە)؛[٢٩] و ژێر هێما فۆڕمی زۆربەی زانیارییە باوەکان (زۆربەی ئەوەی خەڵک دەیزانن وەک "ڕاستی" یان "قسە" نوێنەرایەتی ناکرێت کە بتوانن بە شێوەیەکی زارەکی دەریببڕن).[٣٠] هەروەها سەختی... بەدەستهێنانی زانیاری، کێشەی بەدەستهێنانی زانیاری بۆ بەرنامەکانی AI.[ب]

پلاندانان و بڕیاردان

[دەستکاری]

"بریکار" هەر شتێکە کە لە جیهاندا هەست بکات و کردار ئەنجام بدات. بریکاری عەقڵانی ئامانج یان ئارەزووی هەیە و کردار دەکات بۆ ئەوەی ڕووبدات.[پ][٣٣] لە پلاندانانی ئۆتۆماتیکیدا، بریکارەکە ئامانجێکی تایبەتی هەیە.[٣٤] لە بڕیاردانی ئۆتۆماتیکیدا، بریکارەکە هەڵبژاردەکانی هەیە- هەندێک دۆخ هەن کە پێی باشە تێیدا بێت، و هەندێک بارودۆخ کە هەوڵدەدات خۆی لێ بپارێزێت. بریکاری بڕیاردەر ژمارەیەک بۆ هەر دۆخێک دیاری دەکات (کە پێی دەوترێت "سوودمەندی") کە پێوانە دەکات کە بریکارەکە چەندە پێی باشترە. بۆ هەر کردارێکی ئەگەری، دەتوانێت "سوودمەندی چاوەڕوانکراو" حیساب بکات: سوودی هەموو دەرئەنجامە ئەگەرییەکانی کردارەکە، بە قورسایی ئەگەری ڕوودانی دەرئەنجامەکە. پاشان دەتوانێت کردارەکە بە زۆرترین سوودی چاوەڕوانکراو هەڵبژێرێت.[٣٥]

لە پلاندانانی کلاسیک، بریکارەکە بە تەواوی دەزانێت کاریگەری هەر کردارێک چی دەبێت.[٣٦] بەڵام لە زۆربەی کێشەکانی جیهانی ڕاستەقینەدا، ڕەنگە بریکارەکە دڵنیا نەبێت لەو دۆخەی کە تێیدایە ("نادیار" یان "چاودێرنەکراو") و ڕەنگە بە دڵنیاییەوە نەزانێت چی ڕوودەدات دوای هەر کردارێکی ئەگەری (ئەوە "دیاریکراو" نییە). دەبێت کردارێک هەڵبژێرێت بە پێشبینیکردنی ئەگەری و پاشان هەڵسەنگاندن بۆ دۆخەکە بکاتەوە بۆ ئەوەی بزانێت ئایا کردارەکە کاریگەری هەبووە یان نا.[٣٧]

لە هەندێک کێشەدا، ڕەنگە ئارەزووەکانی بریکارەکە نادیار بێت، بە تایبەت ئەگەر بریکار یان مرۆڤی دیکە بەشداربن. ئەمانە دەتوانرێت فێربن (بۆ نموونە، بە فێربوونی بەهێزکردنی پێچەوانە)، یان بریکار دەتوانێت بەدوای زانیاریدا بگەڕێت بۆ باشترکردنی هەڵبژاردنەکانی.[٣٨] تیۆری بەهای زانیاری دەتوانرێت بەکاربهێنرێت بۆ کێشکردنی بەهای کردارە گەڕان یان تاقیکارییەکان.[٣٩] فەزای کردار و دۆخە ئەگەرییەکانی داهاتوو بە شێوەیەکی گشتی بە شێوەیەکی چارەسەرنەکراو گەورەیە، بۆیە بریکارەکان دەبێت هەنگاو بنێن و دۆخەکان هەڵسەنگێنن لەکاتێکدا نادڵنیا بن لەوەی کە دەرئەنجامەکەی چی دەبێت.

پرۆسەی بڕیاردانی مارکۆڤ مۆدێلی گواستنەوەی هەیە کە ئەگەری ئەوە باس دەکات کە کردارێکی دیاریکراو دۆخەکە بە شێوەیەکی تایبەت بگۆڕێت و کارکردی پاداشت کە سوودی... هەر دەوڵەتێک و تێچووی هەر کردارێک. سیاسەت بڕیارێک بە هەر حاڵەتێکی ئەگەرییەوە دەبەستێتەوە. دەتوانرێت سیاسەتەکە حیسابی بۆ بکرێت (بۆ نموونە، بە دووبارەکردنەوە)، هیوریستی بێت، یان دەتوانرێت فێربێت.[٤٠]

تیۆری یاری باس لە ڕەفتاری عەقڵانی چەندین بریکاری کارلێککەر دەکات و لە بەرنامەکانی AI بەکاردێت کە بڕیار دەدەن کە بریکارەکانی تر دەگرێتەوە.[٤١]

فێربوون

[دەستکاری]

فێربوونی ئامێر بریتییە لە لێکۆڵینەوە لەو بەرنامانەی کە دەتوانن بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ئەدای خۆیان لەسەر ئەرکێکی دیاریکراو باشتر بکەن.[٤٢] لە سەرەتاوە بەشێک بووە لە AI.[ت] ڕاست|ڕاست=1.4|بێ چوارچێوە. چەندین جۆری فێربوونی ئامێر هەیە. فێربوونی بێ چاودێری ڕژێمێکی داتا شی دەکاتەوە و نەخشەکان دەدۆزێتەوە و پێشبینی دەکات بەبێ هیچ ڕێنمایییەکی تر.[٤٥] فێربوونی چاودێری پێویستی بە ناونانی داتاکانی ڕاهێنان هەیە بە وەڵامە چاوەڕوانکراوەکان، و بە دوو جۆری سەرەکی دێت: پۆلێنکردن (کە بەرنامەکە دەبێت فێربێت پێشبینی بکات کە زانیارییەکانی ناوەوە سەر بە چ پۆلێکە) و پاشکەوتن (کە بەرنامەکە دەبێت فەنکشنێکی ژمارەیی لەسەر بنەمای دەربهێنێت numeric input).[٤٦]

پرۆسێسی زمانی سروشتی

[دەستکاری]

پرۆسێسکردنی زمانی سروشتی (NLP)[٤٧] ڕێگە بە بەرنامەکان دەدات کە... خوێندنەوە و نووسین و پەیوەندیکردن بە زمانەکانی مرۆڤ وەک ئینگلیزی. کێشە تایبەتەکان بریتین لە ناسینەوەی قسەکردن، کۆکردنەوەی قسەکردن، وەرگێڕانی ئامێر، دەرهێنانی زانیاری، وەرگرتنەوەی زانیاری و وڵامدانەوەی پرسیار.[٤٨] کارە سەرەتاییەکان، کە لەسەر بنەمای ڕێزمانی درووستکەر و تۆڕی ماناداری نۆام چۆمسکی بوو، کێشەیان لەگەڵ وشە-هەست دوورخستنەوە[ج] مەگەر سنووردار نەبێت بۆ دۆمەینی بچووک کە پێیان دەوترێت "micro-worlds" (بەهۆی کێشەی زانینی عەقڵی ساغ[٤٩]). مارگریت ماستەرمان پێی وابوو کە کلیلی تێگەیشتن لە زمانەکان ئەوە مانایە نەک ڕێزمان و thesauri نەک فەرهەنگەکان دەبێ بنچینەی پێکهاتەی زمانی حیساباتی بن.

تەکنیکەکانی فێربوونی قووڵی مۆدێرن بۆ NLP بریتین لە وشەسازی (نوێنەرایەتی وشەکان دەکات، بە شێوەیەکی گشتی وەک ڤێکتەرەکان کۆدکردنی ماناکانیان)،[٥٠] [ [transformer (مۆدێلی فێربوونی ئامێر)|transformer]]s (تەلارسازییەکی فێربوونی قووڵ بە بەکارهێنانی سەرنجدان میکانیزم)،[٥١] و ئەوانی تر.[٥٢] لە ساڵی 2019، گۆڕینی پێشوەختە ڕاهێنراوی درووستکەر (یان "GPT") مۆدێلی زمانی دەستیان کرد بە دروستکردنی یەکگرتوو text,[٥٣][٥٤] و تا ساڵی 2023، ئەم مۆدێلانە توانیان نمرەی ئاستی مرۆڤ لە تاقیکردنەوەی بار بەدەستبهێنن. ، SAT تاقیکردنەوە، GRE تاقیکردنەوە، و چەندین جیهانی ڕاستەقینەی تر بەرنامەکان.[٥٥]

تێگەیشتنی ئامێر توانای بەکارهێنانی زانیارییە لە هەستەوەرەکانەوە (وەک کامێرا، مایکرۆفۆن، سیگناڵە بێ وایەرەکان، لیدار چالاک، سۆنار، ڕادار و هەستەوەری تاکتیل) بۆ دەرهێنانی لایەنەکانی جیهان . بینینی کۆمپیوتەر توانای شیکردنەوەی زانیارییە بینراوەکانە.[٥٦] بوارەکە بریتییە لە ناسینەوەی قسەکردن،[٥٧] پۆلێنکردنی وێنە،{{Sfnp|Russell|Norvig|2021|pp=895–899} } ناسینەوەی دەموچاو, object ناسینەوە،[٥٨]بەدواداچوونی شت،[٥٩] و robotic تێگەیشتن.[٦٠]

زیرەکی کۆمەڵایەتی

[دەستکاری]
Kismet، سەری ڕۆبۆتێک کە لە ساڵانی نەوەدەکاندا دروستکراوە؛ ئامێرێکە کە دەتوانێت هەستەکان بناسێتەوە و وەهمیی بکات.[٦١]

کۆمپیوتەری سۆزداری چەترێکی نێوان زانستەکانە کە لە سیستەمەکان پێکدێت کە مرۆڤ دەناسنەوە، لێکدەدەنەوە، پرۆسێس دەکەن، یان ھاوشێوە دەکەن هەست، هەست و مەزاج.[٦٢] بۆ نموونە، هەندێک لە یاریدەدەری مەجازی بەرنامە بۆ داڕێژراون بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی گفتوگۆیی قسە بکەن یان تەنانەت بۆ گاڵتەجاڕی گاڵتەجاڕانە؛ وایان لێدەکات هەستیارتر دەرکەون بەرامبەر بە داینامیکی سۆزداری کارلێکی مرۆڤ، یان بە شێوەیەکی تر ئاسانکاری بۆ کارلێکی مرۆڤ-کۆمپیوتەر.

بەڵام ئەمە مەیلی ئەوەی هەیە کە چەمکێکی ناڕاستەقینە لە زیرەکیی بریکارەکانی کۆمپیوتەر کە هەن، بە بەکارهێنەرانی نایڤ بدات.[٦٣] سەرکەوتنە مامناوەندەکانی پەیوەست بە کۆمپیوتەری سۆزداری بریتین لە دەقی شیکاری هەستەکان و، لەم دواییانەدا، فرە شێوازی شیکاری هەستەکان، کە تێیدا AI ئەو کاریگەرییانە پۆلێن دەکات کە لەلایەن ڤیدیۆیەکی تۆمارکراوەوە پیشان دەدرێن بابەت.[٦٤] Malek-faisal-jawhar (لێدوان) ١٥:٥٩، ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC)[وەڵامدانەوە]

  1. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 1–4.
  2. ^ AI دانراوە بۆ... هێزی مێشکی مرۆڤ تێپەڕێنێت 2008-02-19 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە. CNN.com (26ی تەمموزی 2019 2006)
  3. ^ «سیری، سیری، لە دەستی مندا: کێ دادپەروەرترینە لە خاکەکەدا ? لەسەر لێکدانەوە و وێناکردن و کاریگەرییەکانی زیرەکی دەستکرد». ئاسۆی بازرگانی. 62: 15–25. doi:10.1016/j.bushor.2018.08.004. ISSN 0007-6813. S2CID 158433736. {{cite journal}}: پارامەتری نەناسراوی |بەروار= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  4. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری زیرەکی گشتی دەستکرد نەدراوە
  5. ^ Russell & Norvig (2021, §1.2).
  6. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری وۆرکشۆپی دارتمۆس نەدراوە
  7. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Succ1 نەدراوە
  8. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Fund01 نەدراوە
  9. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری زستانی یەکەمی AI نەدراوە
  10. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری زستانی دووەمی AI نەدراوە
  11. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری شۆڕشی فێربوونی قووڵ نەدراوە
  12. ^ Toews (2023).
  13. ^ چارەسەرکردنی کێشە، چارەسەرکردنی مەتەڵ، یاریکردن و لێبڕین: ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, chpt. 3–5)، ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, chpt. 6) (ڕەزامەندی سنووردارکردن)، Pool, Mackworth & Goebel (1998, chpt. 2، 3، 7، 9)، لوگەر & Stubblefield (2004, chpt. 3، 4، 6، 8)، نیلسۆن (1998, chpt. 7–12)
  14. ^ ئیستدلالێکی نادیار: ڕاسێل & نۆرڤیگ (2021, chpt. 12–18)، پول, ماکوۆرس & گۆبێل (1998, pp. 345–395)، لۆگەر & ستۆبلفیڵد (2004, pp. 333–381)، نیلسۆن ( 1998, chpt. 7–12)
  15. ^ Intractability and efficiency و تەقینەوەی تێکەڵاو: Russell & Norvig (2021, p. 21)
  16. ^ بەڵگەی دەروونی بۆ بڵاوبوونەوەی ئیستدلال و زانینی ژێر هێما: Kahneman (2011), { {Harvtxt|درێفوس|درێفوس|1986}}، Wason & Shapiro (1966)، Kahneman, Slovic & Tversky (1982)
  17. ^ نوێنەرایەتی زانین و ئەندازیاری زانین: Russell & Norvig (2021, chpt. 10)، پول, ماکوۆرس & گۆبێل (1998, pp. 23–46، 69–81، 169–233، 235–277، 281–298، 319–345)، Luger & Stubblefield (2004, pp. 227–243)، نیلسۆن (1998, chpt. 17.1–17.4، 18)
  18. ^ Smoliar & Zhang (1994).
  19. ^ Neumann & Möller (2008).
  20. ^ Kuperman, Reichley & بەیلی (2006).
  21. ^ McGarry (2005).
  22. ^ Bertini, Del Bimbo & Torniai (2006).
  23. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 272.
  24. ^ نوێنەرایەتیکردن پۆلەکان و پەیوەندییەکان: تۆڕی مانا، لۆژیکی وەسف، میرات (لەوانەش چوارچێوە، و scripts): Russell & Norvig (2021, §10.2 & 10.5)، پول, ماکوۆرس & گۆبێل (1998, pp. 174–177)، لوگەر & ستۆبڵفیڵد (2004, pp. 248–258)، نیلسۆن (1998, chpt. 18.3)
  25. ^ نوێنەرایەتیکردنی ڕووداوەکان و کات:حساباتی دۆخ، حساباتی ڕووداوەکان، حساباتی ڕشاو (لەوانەش چارەسەرکردنی کێشەی چوارچێوە): ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, §10.3), Pool, Mackworth & Goebel (1998, pp. 281–298)، نیلسۆن (1998, chpt. 18.2)
  26. ^ حیساباتی هۆکارەکان: Poole, Mackworth & Goebel (1998, pp. 335–337)
  27. ^ نوێنەرایەتیکردنی زانین دەربارەی زانین: بیروباوەڕ حساب، لۆژیکی مۆداڵیs: ڕوسێل & Norvig (2021, §10.4)، پول, ماکوۆرس & گۆبێل (1998, pp. 275–277)
  28. ^ ئیستدلالکردنی پێشوەختە، کێشەی چوارچێوە، لۆژیکی پێشوەختە، لۆژیکی نایەکدەنگیs، circumscription، گریمانەی جیهانی داخراو، ڕفاندن: Russell & Norvig (2021, §10.6)، Pool, Mackworth & Goebel (1998, pp. 248–256، 323–335)، لوگەر & ستۆبڵفیڵد (2004, pp. 335–363)، نیلسۆن (1998, ~18.3.3) (Pool et al. ڕفاندن دەخاتە ژێر "ئیستدلالکردنی پێشوەختە". Luger et al. ئەمە دەخاتە ژێر "ئیستدلالکردنی نادیار").
  29. ^ بڵاوی زانستی عەقڵی ساغ: Lenat & گوها (1989, پێشەکی)، کرێڤیر (1993, pp. 113–114)، Moravec (1988, p. 13)، ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, pp. 241، 385، 982) ( کێشەی بڕوانامە)
  30. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری بەڵگەی دەروونی لەسەر بڵاوبوونەوەی ژێر نەدراوە
  31. ^ Newquist (1994), p. 296.
  32. ^ Crevier (1993), pp. 204–208.
  33. ^ Russell & Norvig (2021), p. 528.
  34. ^ پلاندانانی ئۆتۆماتیکی: Russell & Norvig ( 2021, chpt. 11).
  35. ^ بڕیاردانی ئۆتۆماتیکی، تیۆری بڕیار: Russell & Norvig (2021, chpt. 16–18).
  36. ^ پلاندانانی کلاسیک: ڕاسێل & نۆرڤیگ (2021, بەش 11.2).
  37. ^ پلاندانانی بێ هەستەوەر یان "گونجاو"، پلاندانانی ڕەنگە، پلاندانان دووبارە (a.k.a پلاندانانی ئۆنلاین): Russell & Norvig ( 2021, بەشی 11.5).
  38. ^ هەڵبژاردنەکانی نادیار: Russell & Norvig (2021, Section 16.7) فێربوونی بەهێزکردنی پێچەوانە: Russell & Norvig (2021, بەشی 22.6)
  39. ^ تیۆری بەهای زانیاری: Russell & Norvig (2021, بەشی 16.6).
  40. ^ [[[پرۆسەی بڕیاردانی مارکۆڤ]]: Russell & Norvig (2021, chpt. 17).
  41. ^ تیۆری یاری و تیۆری بڕیاری فرە بریکار: Russell & نۆرڤیگ (2021, chpt. 18).
  42. ^ فێربوون: Russell & Norvig (2021, chpt. 19–22)، Pool, Mackworth & Goebel (1998, pp. 397–438)، لۆگەر & ستابڵفیڵد (2004, pp. 385–542)، نیلسۆن ( 1998, chpt. 3.3، 10.3، 17.5، 20)
  43. ^ Turing (1950).
  44. ^ سۆلۆمۆنۆف (1956).
  45. ^ فێربوونی بێ چاودێری: Russell & Norvig (2021, pp. 653) (پێناسە) ، . Russell & Norvig (2021, pp. 738–740) (شیکاری پۆلەکان)، Russell & Norvig (2021, pp. 846–860) (وشەی جێگیرکردن )
  46. ^ فێربوونی چاودێری: ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, §19.2) (پێناسە)، ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, Chpt. 19–20) (تەکنیکەکان)
  47. ^ پرۆسێسکردنی زمانی سروشتی (NLP): Russell & Norvig (2021, chpt. 23–24)، Poole, Mackworth & Goebel (1998, pp. 91–104)، Luger & Stubblefield (2004, pp. 591–632)
  48. ^ کێشەی لاوەکی NLP: ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021, pp. 849–850)
  49. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری پانی زانیاری عەقڵی ساغ نەدراوە
  50. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 856–858.
  51. ^ Dickson (2022).
  52. ^ ڕێبازە ئامارییە مۆدێرنەکان و فێربوونی قووڵ بۆ NLP: Russell & Norvig (2021, chpt. 24)، Cambria & White (2014)
  53. ^ Vincent (2019).
  54. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 875–878.
  55. ^ Bushwick (2023).
  56. ^ بینینی کۆمپیوتەر: Russell & Norvig (2021, chpt. 25)، نیلسۆن (1998, chpt. 6)
  57. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 849–850.
  58. ^ Russell & Norvig (2021), pp. 899–901.
  59. ^ Challa et al. (2011).
  60. ^ ڕوسێل & نۆرڤیگ (2021), pp. 931–938.
  61. ^ MIT AIL (2014).
  62. ^ کۆمپیوتەری سۆزداری: { {Harvtxt|Thro|1993}}، ئیدێلسۆن (1991)، Tao & Tan (2005)، Scassellati (2002)
  63. ^ Waddell (2018).
  64. ^ پۆریا et al. (2017).


ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگەکانی <ref> بۆ گرووپێک بەناوی «kurdish-alpha» ھەن، بەڵام ھیچ تاگێکی ھاوتای <references group="kurdish-alpha"/> نەدۆزرایەوە

وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=لێدوانی_بەکارھێنەر:Malek-faisal-jawhar&oldid=1384727»